İmalat Sektöründe Faaliyet Gösteren KOBİ’lerde İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Belirleyicileri: Eskişehir Örneği

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 1, 49 - 68, 01.01.2020

Nuray Tokgöz Deniz Taşcı Umut Koç Yücel Türker Akansel Yalçınkaya

Öz

İnsan kaynakları yönetimi İKY uygulamaları işletmelerin en önemli ve ikame edilmesi çok güç olan kaynaklarından olan çalışanlar ile işletme yönetimi arasındaki ilişkileri kapsayan akademik çalışma ve uygulama alanıdır. İnsan kaynakları uygulamaları bir işletmede insan kaynağının daha verimli ve daha etkili bir şekilde nasıl çalıştırılacağının anahtarıdır. Bu çalışmada, imalat sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’lerdeki İKY uygulamaları Eskişehir örneği üzerinden incelenmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda, Eskişehir ilinde imalat sektöründe faaliyet gösteren 50 ile 250 arası çalışan sayısına sahip küçük ve orta ölçekli işletmeler incelenmiştir. TOBB verilerine göre, 2017 yılında Eskişehir’de imalat sektöründe, 50 ila 250 kişi çalıştıran imalatçı işletme sayısı 146’dır. Bu işletmeler arasından maksimum çeşitlilik örneklemesi yöntemiyle seçilen 19 işletmede örnek olay yöntemiyle araştırma gerçekleştirilmiştir. Yapılandırılmış ve yarı-yapılandırılmış sorulardan oluşan bir görüşme formuyla KOBİ’lerin varsa insan kaynakları yöneticileri/uzmanları ve tepe yöneticileri ile görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre işletmelerin büyüklüğü ve yaşının, müşterilerin gücünün ve resmi düzenlemelerin İKY uygulamalarının benimsenmesinde etkili olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

KOBİ’ler, insan kaynakları uygulamaları, koşul-bağımlılık kuramı, kaynak bağımlılığı kuramı, yeni kurumsal kuram

The Determinants of the Human Resource Management Practices in the Manufacturing Small and Medium-Sized Enterprises: the Sample of Eskişehir

Öz

The human resource management practices compose the relationships between the employees, who are the most important, and nearly non-substitute resources of businesses, and the employers. Human resource management HRM is both a field of practice and a field of academic study. The HRM practices of the manufacturing SMEs is examined in this study on the Eskişehir sample. The aim of the study is exposing the HRM practices of the manufacturing SMEs in Eskişehir. For achieving our purpose, we have conducted a multiple-case study on 19 companies which had been chosen through maximum variation sampling. The structured and semi- structured questions are used during the interviews with the HRM managers/specialists and the top managers of the SMEs. According to results, the size and age of the company, the power of customers, and the sectoral regulations can be related on adopting the HRM practices

Anahtar Kelimeler

Small and Medium Sized Enterprises, Human Resources Practices, Contingency Theory, Resource Dependence Theory, New Institutional Theory

Kaynakça

• Akingbola, K. (2013). Contingency, fit and flexibility of HRM in nonprofit organizations. Employee Relations, 35(5), 479-494.
• Aktaş, M. ve Şener, İ. (2012). Koşul Bağımlılık Kuramı. H. Cenk Sözen ve H. Nejat Basım (Ed.), Örgüt Kuramları, İstanbul: Beta Yayınları.
• Armstrong, M. ve Taylor, S. (2014). Armstrong's handbook of human resource management practice. Kogan Page Publishers.
• Bacon, N. ve Hoque, K. (2005). HRM in the SME sector: valuable employees and coercive Management, 16(11), 1976-1999. International Journal of Human Resource
• Barışık, S. ve Çiftçi, Y. (2011). KOBİ’lerde Emek Talebi: Tokat İli Örneği. 7. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Bildiri Kitabı içinde (171-181. ss.). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Barrett, R. ve Rainnie, A. (2002). What’s so special about small firms? Developing an integrated approach to analyzing small firm industrial relations. Work, Employment and Society, 12, 579–601.
• Baum, J. A. (1996). Organizational ecology. Stewart R. Clegg, Cynthia Hardy, Tom Lawrence ve Walter R. Nord (Ed.) The Sage Handbook of Organization Studies içinde (77-114. ss.). California: Sage.
• Baum, J. A. C. ve Amburgey, T. L. (2002). Organizational Ecology. Joel A.C. Baum (Ed.) The Blackwell Companion to Organizations içinde (304-326. ss.). Oxford: Blackwell Publishers.
• Baum, J. A. ve Shipilov, A. V. (2006). Ecological Approaches to Organizations. Stewart R. Clegg, Cynthia Hardy, Tom Lawrence ve Walter R. Nord (Ed.) The Sage Handbook of Organization Studies içinde (55-110. ss.). California: Sage.
• Bayo-Moriones, A. ve de Cerio, J. M. D. (2002). Human resource management, strategy and operational performance in the Spanish manufacturing industry. M@n@gement, 5(3), 175-199.
• Bilge, H. (2016). KOBİ’lerin insan kaynakları fonksiyonlarını kurumsal bir tabana oturtma çabaları. Journal of Human Sciences, 13(3), 4663-4674.
• Birdi, K., Clegg, C., Patterson, M., Robinson, A., Stride, C.B., Wall, T.D. ve Wood, S.J., (2008). The impact of human resource and operational management practices on company productivity: a longitudinal study. Personnel Psychology 61, 467-501.
• Bloom, N. ve Reenen, J.V. (2007). Measuring and explaining management practices across firms and countries. Quarterly Journal of Economics, 122(4), 1341- 1408.
• Boxall, P. F., Purcell, J., ve Wright, P. M. (2007). The Oxford handbook of human resource management. Oxford: Oxford University Press.
• Boxall, P. ve Purcell, J. (2003). Strategy and human resource management. (3rd ed.), Palgrave MacMillan: UK.
• Briscoe, D.R. ve R.S. Schuler. (2004). International human resource management: Policy and practice for the global enterprise. 2nd edn. London and New York: Routledge.
• Carlson, D.S., Upton, N. ve Seaman, S. (2006). The impact of human resource practices and compensation design on performance: An analysis of family-owned SMEs. Journal of Small Business Management, 44(4), 531–543.
• Cassell, C., Nadin, S., Gray, M. ve Clegg, C. (2002). Exploring human resource management practices in small and medium sized enterprises. Personnel Review, 31(6), 671-692.
• Child, J. (2015). Organization: contemporary principles and practice. John Wiley & Sons.
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage Publications.
• Datta D.K., Guthrie J.P. ve Wright, P.M. (2005). Human resource management and labor productivity: Does industry matter? Academy of Management Journal, 48, 135–145.
• De Clercq, D. ve Rius, I. (2007). Organizational commitment in Mexican small and medium-sized firms: The role of work status, organizational climate and entrepreneurial orientation. Journal of Small Business Management, 45(4), 467- 490.
• De Kok, J. M., Uhlaner, L. M. ve Thurik, A. R. (2006). Professional HRM Practices in Family Owned‐Managed Enterprises. Journal of small business management, 44(3), 441-460.
• De Kok, J. ve Uhlaner, L. M. (2001). Organization context and human resource management in the small firm. Small business economics, 17(4), 273-291.
• De Kok, J., Uhlaner, J.M. ve Thurik, R. (2002). Human resource management within small and medium-sized firms. Netherlands Ministry of Economic Affairs: EIM Business and Policy Research.
• Delery, J.E. ve D. H. Doty. (1996). Modes of Theorizing in Strategic Human Resource Management: Tests of Universalistic Contingency, and Configurational Performance Predictions, Academy of Management Journal, 39(4), 802-835.
• Devanna, M. A., Fombrun, C. ve Tichy, N. (1981). Human resources management: A strategic perspective. Organizational Dynamics, 9(3), 51-67.
• DiMaggio, P. J. ve Powell, W. W. (1983). Iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48, 147-160.
• DiMaggio, P. J., ve Powell, W. W. (1991). Introduction. W. W. Powell, ve P. J. DiMaggio (Ed.) The new institutionalism in organizational analysis. (s.1-38). Chicago: University of Chicago Press.
• Edwards, P., Gilman, M., Ram, M. ve Arrowsmith, J. (2003). Public policy, the performance of firms and the ‘missing middle’: the case of employment regulation and role for local business networks, Policy Studies, 23(1), 5-20.
• Fejfarová, M. ve Urbancová, H. (2016). Human resource management in small and medium-sized enterprises in the Czech Republic. Scientific Papers of the University Administration, 23(36), 79-90. Series D, Faculty of Economics &
• Fuller, T. ve Moran, P. (2001) Small enterprises as complex adaptive systems: A methodological question?, Entrepreneurship and Regional Development, 13 (1), 47-63.
• Gayri Safi Katma Değer Bölgesel Sonuçlar 2004-2011 (2015, 7 Şubat). Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/jsp/duyuru/upload/yayinrapor/GSKD_Bolgesel_2 004-2011.pdf
• Giauque, D., Resenterra, F. ve Siggen, M. (2010). The relationship between HRM practices and organizational commitment of knowledge workers. Facts obtained from Swiss SMEs. Human Resource Development International, 13, 185-205.
• Godard, J. (2004). A critical assessment of the high-performance paradigm. British Journal of Industrial Relations, 42 (2), 349–378.
• Goss, D. (1991). Small business and society. London: Routledge.
• Harney, B. ve Dundon, T. (2006). Capturing complexity: developing an integrated approach to analysing HRM in SMEs. Human resource management journal, 16(1), 48-73.
• Haşit, G. (2016). KOBİ’ler insan kaynakları yönetiminin neresinde? Eskişehir KOBİ’lerinde bir uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1777-1791.
• Hayton, J.C. (2003). Strategic human capital management in SMEs: an empirical study of entrepreneurial performance. Human Resource Management, 42(4), 375-391.
• Heugens, P. P. ve Lander, M. W. (2009). Structure Agency (and other quarrels): A meta-analysis of institutional theories of organization. Academy of Management Journal, 52(1), 61-85.
• Ichniowski, C., Shaw, K. ve Prennushi, G. (1997). The effects of human resource management practices on productivity: A study of steel finishing lines. The American Economic Review, 291-313.
• IMF. (2014). Increasing Productivity Growth in Middle Income Countries. IMF Working https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2015/wp1502.pdf. Paper. Erişim adresi
• IMF. (2019). World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. Erişim https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/index.aspx adresi
• Jackson, S. E. ve Schuler, R. S. (1995). Understanding human resource management in the context of organizations and their environments. Annual review of psychology, 46(1), 237-264.
• Kamoche, K. (1996). Strategic human resource management within a resource- capability view of the firm. Journal of Management Studies, 33(2): 213-33.
• Karaçam, M. (2014). Küçük ve orta ölçekteki işletmelerde (Kobi) insan kaynakları yönetimi süreçlerinin incelenmesi: Adana ili örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Mersin.
• Kehoe, R. R. ve Collins, C. J. (2008). Exploration and exploitation business strategies and the contingent fit of alternative HR systems. In Research in Personnel and Human Resources Management (pp. 149-176). Emerald Group Publishing Limited.
• Kelly, E. ve Dobbin, F. (1999). Civil rights law at work: Sex discrimination and the rise of maternity leave policies. American Journal of Sociology, 105(2), 455-92.
• Kishore, K., Majumdar, M. ve Kiran, V. (2012). Innovative HR Strategies for SMEs, IOSR Journal of Business and Management, 2(6), 1-8.
• Koç, U. (2016). Stratejik Yönetimin Örgüt Kuramları Çerçevesinde Tartışılması. Uğur Keskin (Ed.), Stratejik Performans Yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• KOSGEB. (2011). KOBİ stratejisi ve eylem planı 2011-2013. Ankara: T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı.
• Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri, 2014 (2015, 10 Şubat). Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18521
• Mahoney, J. T. ve Pandian, J. R. (1992). The resource‐based view within the conversation of strategic management. Strategic management journal, 13(5), 363-380.
• Manyika, J., Woetzel, J., Dobbs, R., Remes, J., Labaye, E. ve Jordan, A. (2015). Global growth: Can productivity save the day in an aging world. New York: McKinsey Global Institute.
• Meyer, J. ve Rowan, B. (1977). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony. American Journal of Sociology, 83: 340-363.
• Monica, O. C. ve Agbo, O. G. (2016). Impact of Strategic Human Resource Management on Small and Medium Sized Enterprises in Some Selected Local Government Areas in Abia State, Nigeria. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 5(5), 48-51.
• Nolan, C. T. ve Garavan, T. N. (2016). Human resource development in SMEs: a systematic review of the literature. International Journal of Management Reviews, 18(1), 85-107.
• Özen, Ş. (2010). Yeni kurumsal kuram: Örgütleri çözümlemede yeni ufuklar ve yeni sorunlar. S. Sargut ve Ş. Özen (Ed.), Örgüt kuramları içinde (s.237-331). Ankara: İmge.
• Paauwe, J. (2004). HRM and Performance: unique approaches for achieving long term viability. Oxford: Oxford University Press.
• Paauwe, J., Guest, D. E. ve Wright, P. (2012). HRM and performance: Achievements and challenges. John Wiley & Sons.
• Peteraf, M. A. (1993). The cornerstones of competitive advantage: a resource‐based view. Strategic management journal, 14(3), 179-191.
• Porter, M. E. (1985) Competitive advantage: Creating and sustaining superior periormance. New York: Free Press.
• Psychogios, A., Szamosi, L. T., Prouska, R. ve Brewster, C. (2016). A three-fold framework for understanding HRM practices in South-Eastern European SMEs. Employee Relations, 38(3), 310-331.
• Reid, R. S. ve Adams, J. S. (2001). Human resource management-a survey of practices within family and non-family firms. Journal of European Industrial Training, 25(6), 310-320.
• Sargut, A. S. (2010). Yapısal Koşul Bağımlılık Kuramının Örgütsel Çevre Kuramları Bağlamındaki Yeri. S. Sargut ve Ş. Özen (Ed.), Örgüt kuramları içinde (s.35-75). Ankara: İmge.
• Sargut, A. S. ve Özen, Ş. (2010). Örgüt kuramlarına genel bir bakış: Karşılaştırmalı bir çözümleme. S. Sargut ve Ş. Özen (Ed.), Örgüt kuramları içinde (s.11-34). Ankara: İmge.
• Sayılar, Y. (2004). İnsan kaynakları yönetimi alanında kuram ve araştırmanın gelişimi: stratejik olan ve olmayan perspektiflerden bir inceleme. Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 45-64.
• Scott, W. R. (2003) Organisations: Rational, Natural, and Open Systems, (5th Ed.) Englewood Cliffs: Prentice Hall.
• Scott, W. R. ve Davis, G. F. (2007). Organizations and organizing: Rational, natural, and open system perspectives. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Stinchcombe, A. C. (1965). Social structure and organzation. James G. March (Ed.), Handbook of organizations içinde. (142-193. ss.) Chicago: Rand McNally & Co.
• Sulimani, V. (2016). Sakarya’da Kobi’lerde insan kaynakları yönetimine yönelik algı araştırması. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 19-32.
• Šušnjar, G. Š., Slavić, A., Berber, N. ve Leković, B. (2016). The role of human resource management in small and medium sized companies in Central-Eastern Europe. Jovo Ateljević ve Jelena Trivić (Ed.) Economic Development and Entrepreneurship in Transition Economies içinde (205-229 ss.). Springer, Cham.
• Taylor, S., Beechler, S. ve Napier, N. (1996). Toward an integrative model of strategic international human resource management. Academy of Management Review, 21(4), 959-985.
• Tichy, N. M., Fombrun, C. J. ve Devanna, M. A. (1982). Strategic human resource management. Sloan Management Review, 23(2), 47-61.
• Tokgöz, N. (2016). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi ve İnsan Kaynakları Sonuç Kartı. Uğur Keskin (Ed.), Stratejik Performans Yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. Turkey. (2015, 10 Şubat) Erişim adresi http://www.worldbank.org/en/country/turkey/overview
• TÜİK (2016). Haber Bülteni: Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri, 2016. Erişim Genel-Gorunumu-2016.pdf TÜİK. (2018). Temel
• Urbano, D. ve Yordanova, D. (2008). Determinants of the adoption of HRM practices in tourism SMEs in Spain: an exploratory study. Service Business, 2(3), 167-185.
• Üsdiken, B. (2010). Çevresel baskı ve talepler karşısında örgütler: Kaynak bağımlılığı yaklaşımı. S. Sargut ve Ş. Özen (Ed.), Örgüt kuramları içinde (s.77-132). Ankara: İmge.
• Wernerfelt, B. (1984). A resource‐based view of the firm. Strategic management journal, 5(2), 171-180.
• Williamson, I. ve Cable, D. (2003) Organisation hiring patterns, inter-firm network ties, and interorganizational imitation. Academy of Management Journal, 46(3), 349-59.
• Wright, P. M. ve McMahan, G. C. (1992). Theoretical perspectives for strategic human resource management. Journal of Management, 18(2), 295-320.
• Wright, P. M., Dunford, B. B. ve Snell, S. A. (2001). Human resources and the resource based view of the firm. Journal of management, 27(6), 701-721.
• Wright, P. M., Snell, S. A. ve Dyer, L. (2005). New models of strategic HRM in a global Management, 16(6), 875-881. International Journal of Human Resource
• Wry, T., Cobb, J. A. ve Aldrich, H. E. (2013). More than a metaphor: Assessing the historical legacy of resource dependence and its contemporary promise as a theory of environmental complexity. Academy of Management Annals, 7(1), 441- 488.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2014). Qualitative research from start to finish. Guilford Publications.
• Yin, R.K. (2003). Case study research: Design and methods. (3rd Ed.) Thousand Oaks, California: Sage Publications.
• Zheng, C., Morrison, M. ve O'Neill, G. (2006). An empirical study of high performance HRM practices in Chinese SMEs. The International Journal of Human Resource Management, 17(10), 1772-1803.
• Zucker, L. G., (1977). The role of institutionalization in cultural persistence. American Sociological Review. 42: 726-743.