Türkiye’de Aile Hekimliğine Geçiş Sürecinde Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarının Verimliliği

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 1, 133 - 152, 01.01.2020

Halil İbrahim Keskin

Öz

Türk sağlık sistemi 2003 yılında başlatılan Sağlıkta Dönüşüm Programıyla SDP , reform olarak adlandırılan köklü bir değişiklik geçirmiştir. SDP’yle birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunumundaki ve organizasyonundaki yönetim anlayışı yeniden tasarlanmış ve Aile Hekimliği AH sistemine uygulamaya konulmuştur. Aile Hekimliği sistemi sayesinde, Türkiye’de birinci basamak sağlık hizmetlerine ulaşımının kolaylaştırılması, birinci basamak sağlık kuruluşlarında kalitenin ve etkinliğin arttırılması planlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, AH sistemi öncesi ve sonrasında, birinci basamak sağlık kuruluşlarından sağlık ocaklarının ve aile sağlığı merkezlerinin etkinliğini iller bazında değerlendirmektir. Elde edilen bulgulara göre, AH sonrasında aile sağlığı merkezlerinin teknik etkinliği artmıştır. Fakat teknolojideki artışın çok fazla olmadığı, buna bağlı olarak toplam faktör verimliliğinde önemli bir iyileşme olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile Hekimliği, Teknik Etkinlik, Malmquist Endeksi, Veri Zarflama Analizi, Sağlıkta Dönüşüm Programı

In the Process of Transition to Family Medicine in Turkey, Efficiency of Primary Health Care Institutions

Öz

The Turkish health system has undergone a radical change, called reform, with the Health Transformation Program HTP launched in 2003. With the HTP, the manner of rule in the delivery and organization of primary health care services has been redesigned and the Family Medicine System FMS has been introduced. Thanks to the FMS, it is planned to facilitate access to primary healthcare in Turkey and to increase the quality and efficiency in primary healthcare institutions. The purpose of this study is to evaluate the efficiency of the community health centers and family practice centers, one of the primary health care facilities, on a provincial basis before and after the FMS. According to the findings, the technical efficiency of familypractice centers has increased after the FMS. However, it is concluded that the increase in technology is not high and therefore there is no significant improvement in total factor productivity

Anahtar Kelimeler

Family Practice, Technical Efficiency, Malmquist Index, Data Envelopment Analysis, Health Transformation Program

Kaynakça

• Aile Hekimliği Uygulaması Hakkında (5258 Sayılı). (2004). T. C. Resmi Gazete (25665, 09 Aralık 2004).
• Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmelik. (2005). T. C. Resmi Gazete (25867, 06 Temmuz 2005).
• Akdağ, R. (2011). T.C. Sağlık Bakanlığı yataklı sağlık tesisleri planlama rehberi özet kitap, Ankara: Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Atan, M. (2002), Risk yönetimi ve Türk bankacılık sektöründe bir uygulama. (Doktora https://www.ulusaltezmerkezi.net/risk-yonetimi-ve-turk-bankacilik-sektorunde- bir-uygulama/ üniversitesi, Ankara). Erişim adresi
• Banker, R. D., Charnes, A. ve Cooper, W. W. (1984). Some models for estimating technical and scale ınefficiencies in data envelopment analysis. Management Science, 30(9), 1078-1092.
• Barış, E., Mollahaliloglu, S. ve Aydın, S. (2011). Health care in Turkey from laggard to leader. British Medical Journal, 342, 579–82.
• Bircan, H. (2011). Veri zarflama analizi ile Sivas ili merkez sağlık ocaklarının etkinliğinin ölçülmesi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 331-347.
• Bodenheimer T. (2009). Grumbach, Kevin Lange Tıp Kitapları. Adana: Nobel Kitabevi.
• Caves, D. W., Christensen, L. R. ve Diewert, W. E. (1982). The economic theory of index numbers and the measurement of input, output, and productivity. Econometrica, 50(6), 1393-1414.
• Charnes, A. ve Cooper, W. W. (1962). Programming with linear fractional functionals. Naval Research Logistics Quarterly, 9, 181–186.
• Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1979). Short communication: measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research, 3, 339.
• Charnes, A., Cooper, W., Lewin, A. Y. ve Seiford, L. (1994). Data envelopment analysis theory, methodology and applications. London: Kluwer Academic Publishers.
• Coelli, T. (1996). A Guide to DEAP version 2.1: A data envelopment analysis (computer) program. CEPA Working Paper Series, No.96/08.
• Cooper, W. W., Seiford, L.W. ve Zhu, J. (2011). Handbook on data envelopment analysis (2th ed). New York: Springer.
• Cardero-Ferrera, J. M., Crespo-Cebada, E. ve Murillo-Zamorano, L.R. (2011). Measuring technical efficiency in primary health care: The effect of exogenous variables on results. Journal of Medical Systems, 35, 545–54.
• Çağlar, A., ve Gülel, F. E. (2015). Sağlık hizmetlerinden memnuniyet: etkinlik ve mekansal etkileşim analizi. Journal of Life Economics, 2(2), 29-58.
• Erinç, M. S. (2013). Bir ilin aile hekimlerinin veri zarflama analizi ile performanslarını değerlendirme çalışması. (Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi http://hdl.handle.net/11655/1957
• Färe, R., Grosskopf, S., Lindgren, B. ve Roos, P. (1992). Productivity changes in Swedish pharmacies 1980–1989: a non-parametric Malmquist approach. Journal of Productivity Analysis, 3(1), 85–101.
• Färe R., Grosskopf, S., Lindgren, B. ve Roos, P. (1994). Productivity developments in Swedish hospitals: a Malmquist output index approach. Charnes A, Cooper W, Lewin A, Seiford L. (Ed.), Data envelopment analysis: Theory, methodology and applications içinde (253-272. ss.). Dordrecht: Springer.
• Färe, R. ve Grosskopf, S. (1996). Intertemporal production frontiers: With dynamic DEA. Boston: Kluwer Academic.
• Farrell, M. J. (1957). The measurement of productivity efficiency. Journal of The Royal Statistical Society, 120, 253–290.
• Giuffrida, A. ve Gravelle, H. (2001). Measuring performance in primary care: Econometric analysis and DEA. Applied Economics, 33(2), 163-175.
• Giuffrida, A. (1999). Productivity and efficiency changes in primary care: A Malmquist index approach. Health Care Management Science, 2(1):11–26.
• Hollingsworth, B. (2003). Non-parametric and parametric applications measuring efŞciency in health care. Health Care Management Science, 6(4), 203–218.
• Hollingsworth, B. (2008). The measurement of efŞciency and productivity. Health Economics, 17(10), 1107–1128
• Hone, T., Gurol-Urganci, I., Millett, C., Başara, B., Akdağ, R., & Atun, R. (2017). Effect of primary health care reforms in Turkey on health service utilization and user satisfaction. Health policy and planning, 32(1), 57-67.
• Huang, Y. G. ve Mclaughlin, C. P. (1989). Relative efficiency in rural primary health care: An application of data envelopment analysis. Health Services Research, 24(2), 143–158.
• İlgün, G. ve Şahin, B. (2016). Aile hekimliği çalışanlarının aile hekimliği uygulaması hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 115-130.
• Jacobs, R., Smith, P. C. ve Street, A. (2006). Measuring efficiency in health care: analytic techniques and health policy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kalinichenko, O., Amado, C.A.F. ve Santos, S.P. (2013). Performance assessment in primary health care: A systematic literature review. CEFAGE-UE Working Paper, University of Algarve - Faculty of Economics, Portugal.
• Kayalı, C. A., Kayalı, N. ve Kartal, B. (2004). Veri zarflama analizinin Türk sağlık sektöründe bir uygulaması. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 67-78.
• Keskin, H. İ. (2018). Türkiye’de aile sağlığı merkezlerinin teknik etkinliğinin araştırılması: Veri zarflama ve süper etkinlik yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 173-185.
• Lorcu, F. (2010). Malmquist toplam faktör verimlilik endeksi: Türk otomotiv sanayi uygulaması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(2), 276-289.
• Mengüllüoğlu, N. Ö. (2015). Türkiye’de birinci basamak sağlık hizmetlerinde aile hekimliği uygulamasına geçilmesinin aile hekimliği uzmanlık tezlerine etkisi (Tıpta Uzmanlık tezi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir). Erişim adresi http://hdl.handle.net/11684/607
• Novignon, J. ve Nonvignon, J. (2017). Improving primary health care facility performance in Ghana: efficiency analysis and fiscal space implications. BMC health services research, 17(1), 399.
• OECD. (2008). OECD reviews of health systems: Turkey. Paris: OECD and International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
• Özata, M. ve Sevinç İ. (2010). Konya’daki sağlık ocaklarının etkinlik düzeylerinin veri zarflama analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (1), 77-87.
• Öztürk, F. (2017). Aile hekimliğinin veri zarflama analizi ile performansının değerlendirilmesi: İstanbul örneği. (Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). http://acikerisim.istanbul.edu.tr/handle/123456789/32642 Erişim adresi
• Pelone, F., Kringos, Ds., Valerio, L., Romaniello, A., Lazzari, A. ve et.al. (2012). The measurement of relative efficiency of general practice and the implications for policy makers. Health Policy, 107, 258–68.
• Ramanathan, R. (2003). An introduction to data envelopment analysis: A tool for performance measurement. New Delhi: Sage Publications.
• Ramírez-Valdivia Mt., Maturana, S. ve Salvo-Garrido, S. (2011). A multiple stage approach for performance improvement of primary healthcare practice. Journal of Medical Systems, 35, 1015–28.
• Rezitis, A.N. (2006). Productivity growth in the Greek banking industry: A nonparametric approach. Journal of Applied Economics, 9(1), 119–138.
• Sağlık Bakanlığı (2007), 2006 Mali Yılı İdare Faaliyet Raporu, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara.
• Sağlık Bakanlığı (2008). Birinci basamak sağlık hizmetleri veri rehberi, Ankara: Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. http://halksagligiokulu.org/anasayfa/components/com_booklibrary/ebooks/hsbs _rehber_son.pdf
• Sağlık Bakanlığı (2015). Sağlık istatistikleri yıllığı 2014. T. C. Sağlık Bakanlığı Sağlık https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/5119,yilliktrpdf.pdf Genel Müdürlüğü, 2015. Erişim adresi
• Sağlık Bakanlığı SPGK. (1993). Ulusal sağlık politikası. Ankara: T. C. Sağlık Bakanlığı https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/ulusalsaglikpolitikasi.pdf
• Sağlık Bakanlığı (2003). Sağlıkta dönüşüm programı. Ankara: Sağlık Bakanlığı,.
• Saraçlı, T. S. (2010). Türkiye’de birinci basamak sağlık hizmetlerinde aile hekimliği modeli değerlendirmesi: İzmir ili pilot uygulaması. (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül https://www.ulusaltezmerkezi.net/turkiyede-birinci-basamak-saglik- hizmetlerinde-aile-hekimligi-modeli-degerlendirmesi-izmir-ili-pilot- uygulamasi/50/ İzmir).
• Sülkü S. N. (2012). The health sector reforms and the efŞciency of public hospitals in Turkey: Provincial markets. European Journal of Public Health, 22(5), 634- 8.
• Sahin, I., ve Ozcan, Y. A. (2000). Public sector hospital efficiency for provincial markets in Turkey. Journal of Medical Systems, 24(6), 307-320.
• Tatar, M. ve Kanavos, P. (2006). Health care reform in Turkey: A dynamic path in the wake of political consensus. Eurohealth, 12 (1), 20-22.
• Uyar, M. ve Şahin, T. K. (2015). Konya il merkezindeki sağlık ocaklarının verimliliğinin değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(1), 1-6.
• Üner, S.ve Öztek, Z. (2007). Birinci basamak kuruluşları performans değerlendirme modeli çalışması. Sağlık ve Toplum, 17(3), 43-55.
• Yeşilaydın, G. (2017). Health efficiency measurement in Turkey by using data envelopment analysis: A systematic review. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, (1-2-3), 49-69.
• Zhang, A., Xia, W. ve Yong, B. (2013). Research on efficiency of primary healthcare service of shanghai in china. European Scientific Journal, ESJ, 9(18).