HİSSE SENETLERİNDE TMS VE TFRS UYARINCA GERÇEĞE UYGUN DEĞER YÖNTEMİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ, FİNANSAL TABLOLAR İLE RİSK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ (MUHASEBE UYGULAMASIYLA BİR DEĞERLENDİRME)

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 2, 269 - 291, 30.07.2022

Hakan Çelenk

https://doi.org/10.31671/doujournal.969918

Öz

Tarihi maliyet, yatırım hisse senetlerinin başlangıç değeri olarak belirlenir ve muhasebe defterlerinde muhasebeleştirilir. Bundan sonra hisse senetlerin değeri piyasa fiyatına göre değişir. Hisse senetlerin tarihi maliyeti gelecekte kabul edilebilir değildir. Tarihi maliyet yöntemi, menkul kıymet değerinin oynaklığını finansal tablolara yansıtmamakta ve yatırımcılara buna yönelik gerekli bilgileri sunamamaktadır. Bu sebeple tarihi maliyet hisse senedi piyasa değerini yansıtmamaktadır. Gerçek değerini yansıtmayan hisse senedi piyasada artış gösterebilmektedir. Ancak bu artış ile birlikte gizli kalmış değer, aslında artmış olan karlarında gizli kalmasına neden olmaktadır. Bu artan ve gizli kalan karlar gelir tablosunda yer almayacaktır. Tarihi maliyet yerine gerçeğe uygun değerlerin kullanılması şirketin gelecekteki performansının daha doğru ve daha iyi tahmin edilmesine yardımcı olur. İşletmenin finansman riskini azaltmasına yardımcı olur. Finansal raporlamada gerçeğe uygun değerin uygulanmasının işletmelerin gelecekteki kazançlarını daha doğru tahmin etmesi üzerinde bir etkisi olduğu olduğu söylenebilir. Bu makaleyle işletmelerin finansal tablolarındaki finansal araçların mevcut değerlerinin gerçeğe uygun değer yöntemiyle makul seviyede artırılıp/azaltılmasının oluşturduğu etki, muhasebe uygulamalarıyla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Maliyet Yöntemi, Gerçeğe Uygun Değer Yöntemi, Finansal Varlıklar, Finansal Tablolar

Teşekkür

Çalışmalarınızda başarılar dilerim

ACCOUNTING THE FAIR VALUE METHOD IN STOCKS ACCORDING TO IAS AND IFRS, ITS IMPACT ON FINANCIAL STATEMENTS AND RISK (AN EVALUATION BY ACCOUNTING APPLICATION)

Öz

Historical“cost is“determined as the initial value of investment securities and is recognized in the ledgers. After that, the value of the shares changes according to the market price. The historical cost of shares is not acceptable in the future. The historical cost method does not reflect the volatility of the security value to the financial statements and cannot provide the necessary information to the investors. The rise in stock prices in the stock market has a repercussion in terms of results.For this reason, historical cost does not reflect the market value of the stock. The stock that does not reflect its real value may increase in the market. However, with this increase, the hidden value actually causes it to remain hidden in the increased profits. These increased and hidden profits will not be included in the income statement.Using fair values instead of historical costs helps to more accurately and better predict the future performance of the company. It helps the business reduce risk financing. It has shown that the application of fair value in financial reporting has an impact on the ability of businesses to predict future earnings. With this article, the effect of increasing/decreasing the current values of financial instruments in the financial statements of the enterprises by the fair value method at a reasonable level has been evaluated with accounting practices.

Anahtar Kelimeler

Historical Cost Method, Fair Value Method, Financial Assets, Financial statements

Kaynakça

• Akçin, O., ve Şen, İ. K. (2019). Özkaynak Yatırımlarının UFRS 9 Finansal Araçlar Standardı Uyarınca Muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (83), 131-146.
• Akdoğan, M. U. (2013). IFRS TFRS 13 Standardı Kapsamında Gerçeğe Uygun Değer Ölçütü ve Vergi Usul Kanunundaki Değerleme Ölçütleriyle Örtüştüğü Durumlar. Muhasebe ve Denetime Bakış, 13(40), 109-124.
• Akgün, A. İ. (2016). Türkiye finansal raporlama standartları’nda tarihi maliyet muhasebesinden gerçeğe uygun değere yöneliş. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 127-153.
• Anggraita, V., Rossieta, H., Wardhani, R., and Wibowo, B. (2020). IFRS adoption on value-relevance and riskrelevance of accounting information among Indonesian banks. Pertanika Journal of Social Sciences and Humanities, 28(1), 515-532.
• Apalı İ. (2020) Sermaye Şirketlerinde İştirak Kazançları ve İştirak Hissesi Satış Kazançlarının Tek Düzen Muhasebe Sistemine Göre Kayıtları İle Vergi Usul Kanunu ve Kurumlar Vergisi Açısından Değerlendirilmesi. Mali Çözüm, 30(157), 229-241
• Barlev B. and Haddad J. R. (2007). Harmonization, comparability, and fair value accounting. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 22(3), 493-509. https://doi.org/10.1177/0148558X0702200307
• Bekçi İ. ve Alkan H. (2009). Finansal Bilgi Sisteminin Hisse Senetlerine Yatırım Kararı Üzerine Etkisi: İMKB’de Bir Uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14,(3), 1-20.
• Biondi, Y. (2011). The pure logic of accounting: a critique of the fair value revolution. Accounting, Economics, and Law, (1)1. 1-46 DOI: 10.2202/2152-2820.1018
• Bozdemir, E. (2014). Gerçeğe uygun değer muhasebesinin ertelenmiş vergiler üzerinde etkisi. Mali Çözüm Dergisi (Ocak-Şubat), 77-105.
• Brinza, D. And Bengescu, M. (2016). Accountıng based on the historical cost versus accounting based on the fair value. Lucrărı Ştıınţıfıce, Serıa I, XVIII(2), 145-150.
• Daske, H., Hail, L., Leuz, C. and Verdi, R. S. (2008). Mandatory ifrs reporting around the world: Early evidence on the economic consequences. Journal of accounting research. 46 (5), 1085–1142.
• DeFond, M., Hu, X., Hung, M. and Li S. (2011). The impact of mandatory ifrs adoption on foreign mutual fund ownership: The role of comparability. Journal of Accounting and Economics 51 (3), 240–258.
• Dinh D.V. and Gong G. (2013). A fair value and hedge activities. Journal of Business & Financial Affairs 2(1), 1-11 doi:10.4172/2167-0234.1000108
• Enahoro J. A. and Jayeoba N. J. (2013). Value measurement and disclosures in fair value accounting. Asian Economic and Financial Review, 3(9), 1170-1179.
• Evans, M. E., Hodder, L. and Hopkins, P. E. (2014). The predictive ability of fair values for future financial performance of commercial banks and the relation of predictive ability to banks’ share prices. Contemporary Accounting Research, 31(1), 13–44.
• Gürkan, S. ve Hançerli R., Ç. (2019) Hisse Senedi Yatırımcısının Karar Verme Sürecinde Muhasebe Bilgilerinin Önem Derecesinin Belirlenmesi, Business & Management Studies: An International Journal, 7(5) 2094-2111 doi:http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v7i5.1311
• Hitz J. M. (2007). The decision usefulness of fair value accounting – a theoretical perspective. European Accounting Review, 16(2), 323-362. https://doi.org/10.1080/09638180701390974
• İşseveroğlu G. (2014). TMS 39 kapsamında finansal varlıkların sınıflandırılması ve değerlemesi: borsa istanbul 100 endeksindeki şirketlerin uygulamaları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(21), 87-106.
• Jaijairam P. (2013). Fair value accounting vs. historical cost accounting. Review of Business Information Systems 17(1), 1-6.
• Jarolim N. and Öppinger C. (2012). Faır value accountıng in tımes of fınancıal crısıs. ACRN Journal of Finance and Risk Perspectives, 1(1), 67-90.
• KGK. (2014). TFRS 13, Gerçeğe uygun değer ölçümü, Ankara: Kamu Gözetimi Kurulu.
• KGK. (2019). TFRS 9, Finansal araçlar, Ankara: Kamu Gözetimi Kurulu.
• Landsman W. R. (2007). Is fair value accounting information relevant and reliable? Evidence from capital market research. Accounting and Business Research, 37(1), 19-30. https://doi.org/10.1080/00014788.2007.9730081
• Laux, C. and Leuz C. (2009). The crisis of fair-value accounting: Making sense of the recent debate. Accounting, Organizations and Society 34, 826–834.
• Liang, L. and Riedl, E. J. (2013). The effect of fair value versus historical cost reporting model on analyst forecast accuracy. The Accounting Review, 89(3), 1151–1177.
• Marra, A. (2016). The pros and cons of fair value accounting in a globalized economy. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 31(4), 582 – 591.
• Mert, H. and Eren M. (2017). TFRS ve VUK'nu yönünden menkul kıymetlerin değerlemesi ve raporlamaya etkileri. Global Business Research Congress, 3, 1000-1011. http://doi.org/10. 17261/Pressacademia. 2017.680
• Otlu F. ve Çenberlitaş İ. (2017). TFRS 13 çerçevesinde gerçeğe uygun değer yaklaşımları ve standart uyarınca kaydileştirilmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 7(14), 345-362.
• Örten, R., Kaval, H. ve Karapınar, A. (2014). Türkiye Muhasebe-Finansal Raporlama Standartları Uygulama ve Yorumları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özdemir, S., ve Elitaş, C. (2011). Bankacılık sektöründe menkul değerlerin TMS 39 standardına uygun olarak muhasebeleştirilme işlemlerinde ortaya çıkan farkların tespiti üzerine bir inceleme. Mali Çözüm, (106), 27-52
• Öztürk, E. (2017). Finansal varlıkların ölçme ve muhasebeleştirme esaslarının büyük ve orta boy işletmeler için finansal raporlama standardı ve Türkiye finansal raporlama standartları açısından karşılaştırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(3), 594-617.
• Özulucan A., Arslan S. ve Keleş D. (2017). Menkul kıymetlerin TMS 39 ve TFRS 9 çerçevesinde muhasebeleştirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 235-249.
• Palea V. (2014). Fair value accounting and its usefulness to financial statement users. Journal of Financial Reporting and Accounting, 12(2), 102-116.
• Pamukçu F. (2011). Gerçeğe uygun değer muhasebesi ve finansal tablolara etkisi. Mali Çözüm, 21, 79-95.
• Parlakkaya, R., ve Çetin, H. (2010). Gerçeğe uygun değer muhasebesi finansal krizlerin sebebi mi yoksa habercisi mi?. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 3(2), 75-86.
• Seddighi, R., Ghasemi, A., and Momenzadeh, M. (2021). The effect of using fair value approach on performance prediction in ınvestment companies. Iranian Journal of Finance, 5(2), 1-20.
• Strouhal, J. (2015). Historical costs or fair value in accounting: ımpact on selected financial ratios. Journal of Economics, Business and Management, 3(5), 560-564.
• Telci, A. (2021). TFRS-9 Finansal Araçlar Standardının Portföy Yönetimi Şirketlerinin Finansal Tablolarına Etkisini Muhasebenin Önemlilik Kavramı Çerçevesinde Vaka Çalışması İle Değerlendirilmesi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(25), 746-772.
• Toksoy, E., S. (2015). Menkul Kıymetlerin VUK, TMS, TFRS, UMS ve UFRS Açısından Değerlenmesi ve Muhasebeleştirilmesi, Vergi Raporu, 18(5), 122-144
• Toutounchı Asl, M. R. ve Oflas, A. (2021). UFRS Uygulanma Sürecinde Hisse Senedi Piyasa Değeri İle Hisse Başına Kazanç ve Hisse Senedi Defter Değeri Arasındaki İlişki (BİST 50’ye Dayalı Bir Uygulama). Muhasebe Enstitüsü Dergisi , (64), 71-84 . DOI: 10.26650/MED.663174
• Tuğay, O., ve Arısoy, K. (2020). Finansal Araçların TMS/TFRS ve BOBİ FRS Çerçevesinde Muhasebeleştirme Esaslarının Karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 563-577.
• Ulusan, H.,ve Tıraşoğlu, Y. (2020). Gerçeğe Uygun Değerin Finansal Oranlar Üzerine Etkisi: Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller ÖRNEĞİ. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(4), 725-762.
• Welch, K. (2017). Private equity’s diversification ıllusion: evidence from fair value accounting. George Washington University working paper. 1-82. https://nrs.harvard.edu/URN-3:HUL.INSTREPOS:37367806
• Yücel, S., Öncü, M. A., ve Akcan, A. (2020). Türkiye’deki Güncel Muhasebe Mevzuatına Göre Finansal Araçların Sınıflandırılması ve Değerleme Hükümlerinin Karşılaştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 18-35.