BİR OYUN TEORİSİ ANALİZİ: OSMANLI LONCA SİSTEMİ’NDE ORTA SANDIK VE DIŞSALLIK

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 25 - 41, 24.01.2025

Mehmet Emin Yardımcı , Ümran Gümüş , Vedat Cengiz

https://doi.org/10.31671/doujournal.1394106

Öz

Lonca Sistemi, üyelerine güvence ve istikrar sağlanması doğrultusunda çalışma hayatına yönelik bazı düzenlemeler uygulamıştır. Lonca üyeleri arasında dayanışma ön planda tutulmuştur. Lonca, üyelerini dışsal risklere karşı korurken aynı zamanda sistemin içsel rekabetin neden olduğu risklere karşı da güvence sağlamıştır. Loncalar üyelerini özellikle işsizlik ve kazanç kaybı problemlerine karşı güvence altına almıştır. Bu noktada Orta Sandık sisteminin merkezi bir önem taşımış olduğu görülmektedir. Bu çalışmada Lonca ile esnaf arasındaki etkileşim, oyun teorik modeller vasıtasıyla analiz edilmekte ve Orta Sandık’ın temel işlevlerinin Osmanlı çalışma hayatı üzerindeki etkisi değerlendirilmektedir. Bunun için tekrarlanan bir oyun teorik model ve kamu malı sunumu modeli kurgulanmaktadır. Ayrıca Osmanlı Lonca sisteminin kurumsal iktisadi etkinlik düzeyi, iktisadi etkinlik kriterleri açısından değerlendirilmektedir. Bulgular, esnafların birlikte kalkınma güdüsü ile Orta Sandık’ın oluşturulmasına yüksek bir isteklilik duyacaklarını göstermektedir. Orta Sandık sistemi için esnaflar ortak bir maliyete katlanmak istemekte ve bu da dışsallık etkisini artırmaktadır. Böylece toplumsal hayatın sürdürülebilirliği sağlanabilmektedir. Osmanlı devletinde Lonca Sistemi’nin uzun bir süre etkin bir şekilde işlemiş olması, esnafların bu hususta başarılı olduklarının en önemli göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

İstihdam Tarihi, Loncalar, Tarım Ekonomisi, Oyun Teorisi, Tekrarlanan Oyunlar

A GAME THEORY ANALYSİS: ORTA FUND AND EXTERNALITY IN THE OTTOMAN GUILD SYSTEM

Öz

The Guild System implemented some regulations on working life to provide security and stability to its members. Solidarity among guild members was prioritized. While protecting its members against external risks, the Guild also provided assurance against the risks caused by the internal competition within the system. Guilds insured their members especially against unemployment and loss of earnings problems. At this point, it can be seen that the Orta Fund system has a central importance in realizing these aims. This study analyzes the interaction between the guild and the tradesmen using game theoretical models and evaluates the impact of the basic functions of the Orta Fund on Ottoman working life. For this purpose, a repeated game-theoretic model and a public good provision model are constructed. In addition, the institutional economic efficiency level of the Ottoman Guild system is evaluated in terms of economic efficiency criteria. The findings indicate that tradesmen had a high willingness to establish an Orta Fund with the incentive to develop together. For the Orta Fund system, tradesmen were willing to bear a common cost, which increased the externality effect. Thus, the sustainability of social life could be ensured. The fact that the Guild System functioned effectively for a long time in the Ottoman Empire is the most important indicator that the tradesmen were successful in this regard.

Anahtar Kelimeler

Employment History, Guilds, Agricultural Economics, Game Theory, Repeated Games

Kaynakça

• Abbott, P., Bentzen, J. ve Tarp, F. (2009). Trade and Development: Lessons from Vietnam' s past trade agreements. World Development, 37(2), 341-353.
• Aslanian, S. (2006). Social capital ‘trust’ and the role of networks in Julfan trade: informal and semi-formal institutions at work. Journal of Global History, 1(3), 383-402. https://doi.org/10.1017/s1740022806003056
• Baer, G. (1978). Guilds in Middle Eastern history. Studies in the economic of the Middle East from the rise of Islam to the present day, London: Oxford University Press.
• Bayram, S. (2012). Osmanlı Devleti'nde ekonomik hayatın yerel unsurları: Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları. Journal of Istanbul University Theology Faculty, 21, 81-115.
• Bilgin, A. (2014). Kefâlet Defterlerine göre XVIII. Yüzyıl sonlarında Üsküdar’da gıda maddesi üreten/satan esnaf. C. Yılmaz, C. Tomar ve U. Demir (Ed.), Uluslararası Üsküdar Sempozyumu içinde (299-325. ss.), İstanbul: Üsküdar Belediyesi.
• Çetin, T. (2010). İktisadi etkinlik üzerine bir deneme: X etkinlik yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 183-198.
• Daşcıoğlu, Y. (1995). Kapalı Çarşı. Osmanlı Ansiklopedisi, Tarih/Medeniyet/Kültür. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Gökbel, A. (2007). Ahiliğin sosyo-ekonomik işlevleri. M. F. Köksal (Ed.), II. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu içinde (149-161. ss.), Ankara: Valilik ve Ahi Evran Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi. Gündüz, A. Y., Kaya, M. ve Aydemir, C. (2012). Ahilik teşkilatında ve günümüzde tüketicilerin korunmasına yönelik çalışmalar üzerine bir değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(2), 37-54.
• Gürsoy, Ç. (2017). Para Vakıfları kapsamında sosyo-ekonomik bir analiz: Davudpaşa Mahkemesi kayıtları (1634-1911). Belleten, 81(290), 159-190.
• Gürsoy, Ç. (2018). Osmanlı Esnaf ve Avarız sandıklarının günlük hayata katkısı. Journal of History Studies, 10(8), 121-148.
• Greif, A., Milgrom, P. ve R. Weingast, B. (1994). Coordination commitment and enforcement: The case of the merchant guild. Journal of Political Economy, 102(4), 745-776. https://doi.org/10.1086/261953
• Heaton, H. (1995). Avrupa İktisat Tarihi, İlkçağdan sanayi devrimine. (Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kal’a, A., Tabakoğlu, A., Aynural, S. ve Kara, İ. (1997). İstanbul ahkâm defterleri İstanbul esnaf tarihi I. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi.
• Kal’a, A., Tabakoğlu, A., Aynural, S. Kara, İ. ve Kal’a, E. Y. (1998). İstanbul ahkâm defterleri İstanbul esnaf tarihi II. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi.
• Kaleli, H. (2022). Osmanlı toplumunda Sosyal Güvenlik ve Ahi Sandığı. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi, 4(9), 119-128.
• Kimbrough, O. E. ve Rubin, J. (2015). Sustaining group reputation. Journal of Law, Economics, and Organization. 31(3), 599-628. https://doi.org/10.1093/jleo/ewu019
• Köprülü, M. F. (1981). Bizans müesseselerinin Osmanlı müesseselerine tesiri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Leıbensteın, H. (1966). Allocative efficiency versus X-Efficiency. American Economic Review, 56(3), 392-415.
• Leıbensteın, H. (1973). Competition and X-Efficiency: Reply. The Journal of Political Economy, 81(3), 765-777.
• Leıbensteın, H. (1975). Aspects of the X-Efficiency theory of the firm. The Bell Journal of Economics, 6(2), 580-606.
• Leıbensteın, H. (1978). General X-Efficiency theory and economic development. Oxford: Oxford University Press.
• Leıbensteın, H. (1983). Intrafirm productivity: Reply. American Economic Review, 73 (2), 822-823.
• Ma, D. (2004). Growth institutions and knowledge: a review and reflection on the historiography of 18th-20th century China. Australian Economic History Review, 44(3), 259-277. https://doi.org/10.1111/j.1467-8446.2004.00121.x
• Manisalıoğlu, E. (1971). Dışsal ekonomiler ve iktisadi gelişme. İstanbul: Sermet Matbaası.
• Mantran, R. (1990). 17. Yüzyılın ikinci yarısında İstanbul I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mishan, E. J. (1971). The Postwar literature on externalities: An interpretative essay. Journal of Economic Literature, 9(1), 1-28.
• Ogilvie, S. (2014). The economics of guilds, Journal of Economic Perspectives, 28(4), 162-192.
• Özdemir, R. (2021). Bir finansman kurumu olarak orta sandıklar. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi, 10, 93-115.
• Şen, M. (2002). Osmanlı Devleti'nde sosyal güvenlik Ahi birlikleri loncalar ve vakıflar. Çimento İşveren Dergisi, 16(6), 18-40.
• Şener, O. (2001). Teori ve uygulamada kamu ekonomisi. İstanbul: Beta Basım Dağıtım.
• Sönmez, S. (1987). Kamu ekonomisi teorisi: Kamu harcamalarında etkinlik arayışı. Ankara: Teori Yayınları.
• Quataert, D. (2013). Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (1993). Osmanlı iktisat sistemi. Osmanlı Ansiklopedisi Tarih/ Medeniyet/ Kültür. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Turan, S. (2022). Osmanlı Devleti’nde Ahilik teşkilatında orta sandıkları ile başlayan tekafül uygulamaları ve geleceği. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi. 4(8), 15-29.
• Yazıcı, N. (1996). Lonca Sistemi’nin işsizlik sigortasıyla ilgisi üzerine bazı düşünceler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 155-167.
• Yılmaz, E. (2012). Oyun teorisi, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Yılmaz, Y. ve Köse, G. (2022). Ahilik teşkilatı ve günümüzde üreticinin finansman bulma seçenekleri üzerine bir değerlendirme. Turcology Research, 73, 137-145. https://doi.org/10.54614/JTRI.2022.4544