THE RELATIONSHIP BETWEEN INTELLECTUAL CAPITAL AND FIRM PROFITABILITY: AN ANALYSIS IN BIST MANUFACTURING COMPANIES

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 145 - 158, 22.07.2025

Alper Ova

Öz

There are many studies in the literature investigating the factors affecting company performance. While most of these studies examine the effects of firm-specific variables such as company size, capital structure and liquidity on profitability, some studies also consider external factors such as inflation and gross domestic product. In recent years, investigating the effect of intellectual capital, which is more complex to understand and measure, has gained prominence in performance research. In this study, the effect of intellectual capital on return on assets (ROA), return on equity (ROE) and profit margin in manufacturing enterprises traded on Borsa İstanbul (BIST) is investigated. Using the data from 2016 to 2021, the fixed effects model results reveal that the value-added intellectual coefficient (VAIC) has a positive and significant effect on all three profitability indicators. In addition, the capital employed efficiency and human capital efficiency also positively and significantly affect the three profitability indicators. However, structural capital efficiency had a positive and significant effect only on return on assets. In addition, while leverage, one of the control variables, negatively affected profitability in all models, growth in gross domestic product had a positive and significant effect on profitability in all models.profitability indicators used as dependent variables in the research. In addition, the capital employed efficiency and human capital efficiency also positively and significantly affect the three profitability indicators. Structural capital efficiency had a positive and significant effect only on return on assets. In addition, while leverage, one of the control variables, negatively affected profitability in all models, growth in gross domestic product had a positive and significant effect on profitability in all models.

Anahtar Kelimeler

Intellectual capital , Profitability , Manufacturing companies

ENTELEKTÜEL SERMAYE İLE FİRMA KARLILIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: BIST İMALAT ŞİRKETLERİNDE BİR ANALİZ

Öz

Literatürde şirket performanslarını etkileyen faktörleri araştıran birçok çalışma bulunmaktadır. Bu araştırmaların büyük bir kısmı firmaya özgü faktörlerden şirket büyüklüğü, sermaye yapısı, likidite gibi değişkenlerin karlılık üzerindeki etkilerini incelerken bazı çalışmalar enflasyon ve gayri safi yurtiçi hasıla gibi dışsal faktörleri de dikkate almıştır. Son yıllarda ise anlaşılması ve ölçümü daha karmaşık olan entelektüel sermayenin etkisi performans araştırmalarında önem kazanmıştır. Bu çalışmada Borsa İstanbul’da (BIST) işlem gören imalat işletmelerinde entelektüel sermayenin aktif karlılığı, öz sermaye karlılığı ve kâr marjı üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. 2016-2021 dönem verileriyle uygulanan sabit etkiler model sonuçlarına göre katma değerli entelektüel katsayı (VAIC) üç karlılık göstergesini de pozitif ve anlamlı şekilde etkilemektedir. Ayrıca kullanılan sermaye ve insan sermayesi etkinlikleri de üç karlılık göstergesini pozitif ve anlamlı şekilde etkilemektedir. Yapısal sermaye etkinliği ise sadece aktif karlılığı üzerinde pozitif ve anlamlı etki yapmıştır. Ayrıca kontrol değişkenlerinden kaldıraç tüm modellerde karlılığı olumsuz yönde etkilerken, gayri safi yurtiçi hasıladaki büyüme tüm modellerde karlılık üzerinde pozitif ve anlamlı etki yapmıştır.

Anahtar Kelimeler

Entelektüel Sermaye , Karlılık , İmalat Şirketleri

Kaynakça

• Akpınar, O., ve Akpınar, A. T. (2016). Entellektüel sermaye bileşenlerinin işletme değerine ve performansına etkisi: Türkiye’deki imalat işletmeleri örneği, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 142-153.
• Arıkboğa Ş. (2003). Entellektüel sermaye. İstanbul, Derin Yayınları.
• Aslan, M. (2022). Entelektüel sermayenin firma karlılık performansına etkisi: BİST imalat sektöründe bir uygulama, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 597-615. https://doi.org/10.55179/dusbed.1053308.
• Batten J., ve Vo X.V. (2019). Determinants of bank profitability—evidence from Vietnam, Emerging Markets Finance and Trade, 55(6), 1417-1428, DOI: 10.1080/1540496X.2018.1524326
• Ceyhan, İ. F., ve Demirci, F. (2023). Entelektüel sermaye etkinliğinin firma kârlılığı ve firma değerine etkisi: Borsa İstanbul bilgi ve iletişim teknolojileri firmalarında bir araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (78), 339-350. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1349946
• Clarke, M., Seng, D. and Whiting, R.H. (2011). Intellectual capital and firm performance in Australia, Journal of Intellectual Capital, 12(4), 505-530. https://doi.org/10.1108/14691931111181706
• Çalışkan, T. (2015). Bilgi ekonomisinde entelektüel sermaye: Borsa İstanbul’da bankacılık sektörü uygulaması, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(3), 121-137. https://doi.org/10.11611/JMER698
• Daloğlu, P. (2020). Entellektüel sermaye unsurlarının karlılık üzerine etkisi, Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 3(1), 1-12. https://doi.org/10.32951/mufider.603688
• Gruian, C.M. (2011). The influence of intellectual capital on Romanian companies’ financial performance, Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica 13(2), 260-272.
• Kalkan, A., Bozkurt, Ö.Ç. ve Arman, M. (2014), The impacts of intellectual capital, innovation and organizational strategy on firm performance, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 700-707.
• Kandil Göker İ.E. (2017). Bilişim sektöründe entelektüel sermaye ile finansal performans ilişkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma, International Journal of Academic Value Studies (JAVStudies), 3(14), 78-86.
• Karacaer, S., ve Aygün, M. (2009). Entellektüel sermayenin firma performansı üzerindeki etkisi, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 127-140.
• Karacaer, S., ve Kapusuzoğlu, A. (2010). İMKB turizm sektöründe entellektüel sermayenin firma değeri üzerindeki etkisinin analizi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1), 98-108.
• Lusda I.K.M., Wijayanto H., ve Hakim D.B. (2016). Influence of intellectual capital on company performance of banks and insurance companies in Indonesian Stock Exchange 2010-2014, Research Journal of Finance and Accounting, 7(22), 158-167.
• Mercan Alkan, A., ve Ölmez Cangi, S. (2023). Entelektüel sermayenin emeklilik ve hayat sigorta şirketlerinde karlılığa etkisi, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 229-242.
• Miller, W. (1999). Building the ultimate resource, Management Review, January, 42-45.
• Nadeem, M., Gan, C., & Nguyen, C. (2018). The importance of intellectual capital for firm performance: Evidence from Australia. Australian Accounting Review, 28(3), 334–344. https://doi.org/10.1111/auar.12184
• Özkan, N., Çakan, S. ve Kayacan, M. (2017), Intellectual capital and financial performance: a study of the Turkish Banking Sector, Borsa Istanbul Review, 17(3), 190-198.
• Öztemiz, D., ve Karasioglu, F. (2023). Kurumsal yönetim açısından entelektüel sermaye unsurlarının hisse başına kâra etkisi: BİST100 endeksi üzerine bir uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (52), 63-73. https://doi.org/10.52642/susbed.1338357
• Peković, J., Pavlović, G., ve Zdravković, S. (2020). The influence of intellectual capital on financial performance of commercial banks in the Republic of Serbia, Ekonomika, 66(2), 103-111. doi: 10.5937/ekonomika2002103P
• Pervan, M., Pervan I., ve Curak M. (2019). Determinants of firm profitability in the Croatian manufacturing industry: evidence from dynamic panel analysis, Economic Research-Ekonomska Istrazivanja 32 (1): 968–981. https://doi.org/10.1080/1331677X.2019.1583587.
• Pulic, A. (1998). Measuring the performance of intellectual potential in knowledge economy, 2nd McMaster Word Congress on Measuring and Managing Intellectual Capital by the Austrian Team for Intellectual Potential.
• Pulic, A. (2004). Intellectual capital - does it create or destroy value?, Measuring Business Excellence, 8(1), 62-68.
• Sardo, F. ve Serrasqueiro, Z. (2017). A European empirical study of the relationship between firms’ intellectual capital, financial performance and market value, Journal of Intellectual Capital, 18(4), 771-788. https://doi.org/10.1108/JIC-10-2016-0105.
• Sarıgül, H. (2023). Entelektüel sermayenin ticari bankalarda kârlılığa etkisi: Türk bankacılık sektöründen kanıtlar, Muhasebe ve Finansman Dergisi (98), 43-62. https://doi.org/10.25095/mufad.1245202
• Sarışın, E., ve Özkan, N. (2022). Entelektüel sermayenin hayat dışı sigorta şirketlerinin finansal performansına etkisi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 14(26), 209-228. https://doi.org/10.14784/marufacd.1055217
• Stewart, T. A. (1997). Entelektüel sermaye: kuruluşların yeni zenginliği, Çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul: BZD Yayıncılık, Mess Yayın No:258.
• Sumedrea, S. (2013), Intellectual capital and firm performance: a dynamic relationship in crisis time, Procedia Economics and Finance, 6, 137-144, https://doi.org/10.1016/S2212-5671(13)00125-1.
• Taylor D., Sarpong B. ve Cudjoe E.Y. (2024): Cost-efficiency and bank profitability during health crisis, Applied Economics Letters, 31(8), 732-737, DOI:10.1080/13504851.2022.2146644.
• Ting I.W.K. ve Lean H.H. (2009). Intellectual capital performance of financial institutions in Malaysia, Journal of Intellectual Capital, 10(4), 588-599. https://doi.org/10.1108/14691930910996661
• TÜİK. (2023a), Haber Bülteni, Sayı 49742, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2022-49742 Erişim Tarihi 12.11.2024
• TÜİK. (2023b). Haber Bülteni, Sayı 49633, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2022-49633#:~:text=Ekonomik%20faaliyetlere%20göre%20ihracatta%2C%202022,payı%20%251%2C8%20oldu. Erişim Tarihi 12.11.2024
• World Bank, (2024a). World Development Indicators https://data.worldbank.org/indicator/NV.IND.MANF.ZS Erişim Tarihi 12.11.2024
• World Bank (2024b), https://data.worldbank.org/indicator Erişim tarihi 29.09.2024
• Xu, J., ve Liu, F. (2020). The Impact of Intellectual Capital on Firm Performance: A Modified and Extended VAIC Model. Journal of Competitiveness, 12(1), 161–176. https://doi.org/10.7441/joc.2010.01.10.
• Yılmaz, Y. ve Aybars, A. (2021). The relationship between intellectual capital and performance: a study on Turkish banking sector, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(25), 918-932.