ANKARA ŞEHİR İÇİ OTOBÜS KAZALARININ ANALİZİ VE BÖLGE RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ İÇİN BİRÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR MODELİ

Yıl 2013, Sayı: 030, 33 - 55, 15.04.2013

Müge Uğur Özçelik Hadi Gökçen , Metin Dağdeviren

Öz

Bu çalışmanın amacı trafik kazalarına neden olan faktörleri ve bunların risk değerlerini önceden tespit

ederek, ölümlerin, geçici ve kalıcı sakatlıkların, iş gücü ve maddi hasarların oluşmasını engellemektir. Bu

amaç doğrultusunda, çalışmada trafik kazalarının nedenlerinin belirlenmesi ve riskli durumların tespiti için

bir karar metodolojisi ve bunun ışığında bir model oluşturulması hedeflenmiştir. Model trafik kazalarına

neden olan faktör ve alt faktörleri kapsamaktadır. Bölgeye bağlı kaza riski (BKR) düzeyini belirlemede ve

faktör ve alt faktörlerin ağırlıklarının tespitinde Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi

kullanılmıştır. Model Ankara İlinde faaliyet gösteren EGO Genel Müdürlüğüne bağlı toplu taşıma araçları

baz alınarak geliştirilmiş ve kurum kapsamında bulunan beş bölge üzerinde uygulanmıştır. Geliştirilen

model yapılacak değişikliklerle farklı kurumlar ve işletmelerde de rahatlıkla kullanılabilecek yapıya

sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Trafik Kazaları, Kaza Sebepleri, Bulanık çok kriterli karar analizi, Bulanık analitik hiyerarşi süreci, Bulanık dilsel ölçek

Kaynakça

• [1] Avrupa Komisyonu, “Türkiye 2011 Yılı İlerleme Raporu”, AK,1201, Brüksel, 76(2011).
• [2] Emniyet Genel Müdürlüğü, “2011 Yılı Kaza İstatistikleri”, EGM, Ankara, 1-7(2011).
• [3] World Health Organization, “The World Health Report 2003”, WHO, 15424, İsveç, 121-140(2003).
• [4] E.N. Dizdar, “Üretim Sistemlerinde Olası İş Kazaları İçin Bir Erken Uyarı Modeli”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (1998).
• [5] G. Büyüközkan, C. Kahraman, “A Fuzzy Multi-Criteria Decision Approach for Software Development Strategy Selection”, International Journal of General Systems, 33(2–3), 259–280(2004).
• [6] H.S. Özgüven, I. Sayıl, “Suicide Attempts in Turkey: Results of the WHO–EURO Multicentre Study on Suicidal Behaviour”, Canadian Psychiatric Association, 48, 324-329(2003)
• [7] A. Mekky, “Effect of road increase in road motorisation levels on road fatality rates in some rich developing countries”, Accident Analysis and Prevention, 17(2), 101–109(1985).
• [8] C. Laberge-Nadeau, U. Maag, R. Bourbeau, “The effects of age and experience on accidents with injuries: Should the licensing age be raised?”, Accident Analysis & Prevention, 24(2), 107-116(1992).
• [9] İ. E. Özgüven, İ. Yıldırım, Y. Akman, F. Korkut, H. Çilingiroğlu, “Ticari Araç Sürücülerinin Nitelikleri, Sorunları ve Trafik Kazalarının Nedenleri”, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu, (1997).
• [10] M. Hijar, C. Carrillo, M. Flores, R. Anaya, V. Lopez, “Risk Factors In Highway Traffic Accidents: A Case Control Study”, Accident Analysis & Prevention, 32, 703-709(200).
• [11] M. A. Abdel-Aty, A .E. Radwan, “Modeling traffic accident occurrence and involvement”, Accident Analysis & Prevention, 32(5), 633-642(1999).
• [12] J. E. Chlıaoutakis, C. Darviri, P. T. Demakakos, “The İmpact Of Young Drivers’ Lifestyle On Their Road Traffic Accident Risk In Greater Athens Area”, 31, 771-780(1999).
• [13] Ş. F. Kalyoncuoğlu, “Sürücü Niteliklerinin Trafik Kazaları Üzerine Etkisi”, II. Ulaşım ve Trafik Kongresi – Sergisi, 230-238(1999).
• [14] M. Dağdeviren, İ. Yüksel, “Developing a fuzzy analytic hierarchy process (AHP) model for behaviorbased safety management”, Science Direct, 178, 1717-1733(2008).
• [15] Y. Uyar, M. Kurt, E. N. Dizdar, “Trafik Kazalarını Etkileyen Faktörlerin AHP Yaklaşımı İle Göreli Önlemlerinin Belirlenmesi”, Teknoloji, 1-2, 63-68(2003).
• [16] E. Hermansa, F. V. Bosscheb, G. Wets, “Modeling traffic accident occurrence and involvement”, Accident Analysis & Prevention, 40(4), 1337-1344(2008).
• [17] Y. Ma, Y. Lou, Y. Wang, “Road Traffic Accidents Model and Its Application Based on Driver's Self- Mistakes”, Journal of Transportation Systems Engineering and Information Technology, 10(4), 101- 105(2010).
• [18] L.C. Leung, D. Cao, “On consistency and ranking of alternatives in fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research, 124(1), 102-113(2000).
• [19] İ. Yüksel, M. Dağdeviren, “Sosyo-Teknik Sistemlerde Hatalı Davranış Riskini Belirlemeye Yönelik Bir Erken Uyarı Modeli”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21, 791- 799(2006).
• [20] S. V. Omkarprasad, K. Sushil, “Analytic hierarchy process: An overview of applications”, European Journal of Operational Research, 169, 1-29(2006).
• [21] H. Çanlı, A. Kandakoğlu, “Hava Gücü Mukayesesi İçin Bulanık AHP Modeli”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 3(1), 71-82(2007).
• [22] P. J. M. Laarhoven, W. Pedrycz, “A Fuzzy Extension Of Saaty’s Priority Theory”, Fuzzy Sets and Systems, 229–241(1983).
• [23] J.J. Buckley, “Fuzzy Hierarchical Analysis”, Fuzzy Sets and Systems, 233–247(1985).
• [24] D.Y. Chang, “Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research, 95, 649–655(1996).
• [25] C.H. Cheng, “Evaluating Naval Tactical Missile Systems By Fuzzy AHP Based On The Grade Value Of Membership Function”, European Journal of Operational Research, 343–350(1996).
• [26] M. Lee, H. Pham, X. Zhang, “A Methodology For Priority Setting With Application To Software Development Process”, European Journal of Operational Research, 118(2), 375-389 (1999).
• [27] L.C. Leung, D. Cao, “On Consistency And Ranking Of Alternatives In Fuzzy Ahp”, European Journal of Operational Research, 102–113(2000).
• [28] M. S. Kuo, G. S. Liang, ve W. C. Huang, “Extensions Of The Multicriteria Analysis With Pairwise Comparison Under A Fuzzy Environment”, International Journal of Approximate Reasoning, 268- 285(2006).
• [29] X. Gu, ve Q. Zhu, “Fuzzy Multiattribute Decision-Making Method Based On Eigenvector Of Fuzzy Attribute Evaluation Space”, Decision Support Systems, 400-410 (2006).
• [30] O. Kulak, C. Kahraman, “Fuzzy Multi-Attribute Selection Among Transportation Companies Using Axiomatic Design And Analytic Hierarchy Process”, Information Sciences 170, 191–210(2005).
• [31] A. Ozturk, “Nakliye Firması Seçiminde Bulanık AHP ve Bulanık TOPSİS Yöntemlerinin Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XXV(2), 787-824(2008).
• [32] Ö. Aydın, “Bulanık AHP ile Ankara İçin Hastane Yer Seçimi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24, 87-104(2009).
• [33] N. Bayar, “İstanbul Boğazında Deniz Trafik Güvenliğinin Risk Tabanlı Bulanık AHP ve FMEA Yöntemleri İle İncelenmesi, Doktora Tezi, FBE Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Anabilim Dalı, (2010).
• [34] S. Kaplan, F. Arıkan, “Hava Savunma Sektörü Tezgah Yatırım Projelerinin Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi İle Değerlendirilmesi”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 5, 23-33(2012).