Kuşakların Yatırım Kararlarında Davranışsal Finansın Rolü

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 15 - 25, 16.07.2025

Fırat Sever , Sinan Aytekin

Öz

Geleneksel finans teorilerinden farklı olarak, yatırımcıların yatırım kararlarını rasyonellik temelinde almadıkları, bunun yerine kararlarının çeşitli psikolojik faktörlerden etkilendiği gözlemlenmiştir. Özellikle, teknolojinin etkisiyle daha fazla bilgiye ulaşabilen ve yatırım yapma alışkanlıkları hızla değişen genç kuşaklarda yatırımcılar arasındaki karar alma süreçlerinin karşılaştırılması önemli bir araştırma konusu olmuştur. Buradan hareketle bu çalışmada farklı kuşakların (X, Y ve Z) yatırım kararı verirken gösterdikleri önyargıları davranışsal finans modelleri çerçevesinde ele alınması amaçlanmıştır. Çalışmada 341 yatırımcı üzerinde yapılan anket bulguları açımlayıcı faktör analizi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçları ile desteklenerek, kuşakların yatırım kararlarında anlamlı davranışsal farklar olduğu ispatlanmıştır. Sonuç olarak çalışma kuşak farklılıklarının yatırımcı davranışlarını etkilediğini ve yatırım stratejilerinde kuşak faktörünün dikkate alınmasının daha verimli sonuçlar ortaya koyacağını öne sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuşaklar , Yatırım Kararları , Davranışsal Finans

The Role of Behavioral Finance in Generations’ Investment Decisions

Öz

Contrary to traditional financial theories, it has been observed that investors do not make investment decisions based on rationality, and their decisions are affected by various psychological factors. Comparing the decision-making processes of investors, especially the younger generations who have access to more information, whose investment habits have changed rapidly due to the impact of technology, has become an important research topic. Based on this, this study aims to discuss the biases of different generations (X, Y and Z) when making investment decisions within the scope of behavioral finance models. In the study, the findings of the survey conducted on 341 investors were supported by the results of exploratory factor analysis and one-way analysis of variance (ANOVA), proving that there are significant behavioral differences in investment decisions of generations. As a result, the study reveals that generational differences affect investor behavior and that the inclusion of the generation factor in investment strategies will yield more effective results.

Anahtar Kelimeler

Generations , Investment Decisions , Behavioral Finance

Kaynakça

• Ahmad, M., Hassan, A., Mahmood, S., & Aslam, S. (2016). Impact of investor personality types with interaction effects of demographics on investment behavior: Evidence from Pakistan. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences (PJCSS), 10(3), 638-658.
• Akal, M., & Kılıç, E. (2020). Bireylerin finansal yatırım kararlarını etkileyen davranışsal faktörler: İ.B.B. mali hizmetler birimi çalışanları örneği. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(1), 131-154.
• Alwin, D. F. (2002). Generations X, Y and Z: Are they changing America?. Contexts, 1(4), 42-51.
• Arslan, E., & Boztosun, D. (2022). Demografik faktörler ve davranışsal finans: Bireysel yatırımcılar üzerine bir araştırma. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(1), 30-46.
• Ateş, A. (2007). Finansal yatırımların davranışsal finans açısından değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayrancı, A. E. (2020). Bireylerin yatırım kararlarının davranışsal finans yaklaşımıyla incelenmesi: Akademisyenlere yönelik değerlendirme. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 13-29.
• Barak, O. (2006). Hisse senedi piyasalarında anomaliler ve bunları açıklamak üzere geliştirilen davranışsal finans modelleri İMKB’de bir uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Barberis, N., Shleifer, A., & Vishny, R. (1998). A model of investor sentiment. Journal of Financial Economics, 49(3), 307-343.
• Barberis, N., & Thaler, R. (2003). A survey of behavioral finance. Handbook of the Economics of Finance, 1, 1053-1128.
• Bashir, T., Fazal, S., Shabeer, I., Aslam, W., & Jelani, G. (2013). Impact of demographics and personality traits on confidence level: Determinants of overconfidence (Evidence from employees and students). Journal of Business and Management, 10(1), 58-67.
• Bayrakdaroğlu, A., Tepeli Y., & Mirgen, Ç. (2019). Kuşaklar ve yatırım araçları. Nobel Akademik Yayıncılık Dergisi, 1, 63-90
• Bodie, Z., Kane, A. & Marcus, A. (2012). Investments (9. Baskı). Boston: McGraw-Hill Education
• Böyükaslan, A. (2012). Bireysel yatırımcıları finansal yatırım kararına yönlendiren faktörlerin davranışsal finans açısından incelenmesi: Afyonkarahisar örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Chaffai, M., & Medhioub, I. (2014). Behavioral finance: An empirical study of the Tunisian stock market. International Journal of Economics and Financial Issues, 4(3), 527-538.
• Costello, A. B., & Osborne, J. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 10(7), 1-9.
• Coval, J. D., & Shumway, T. (2005). Do behavioral biases affect prices? The Journal of Finance, 60(1), 1-34.
• Cunningham, L. A. (2002). Behavioral finance and investor governance. Washington and Lee Law Review, 59(3), 767- 837.
• Çetiner, M., Gökcek, H. A., & Gölbaşı, B. T. (2019). Davranışsal finans perspektifinden yatırımcı davranışları üzerine bir inceleme. Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-30.
• Çiftçi, C. (2017). Jenerasyon Y'nin yatırım aracı tercihleri: Oyun teorisi yaklaşımı. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 698-712.
• Daniel, K., Hirshleifer, D., & Subrahmanyam, A. (1998). Investor psychology and security market under‐and overreactions. The Journal of Finance, 53(6), 1839-1885.
• Doğan, Z., & Evlimoğlu, U. (2022). Bireysel yatırımcıların yatırım kararlarında davranışsal finansın rolü: Aydın ili örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(4), 1983-2010.
• Ede, M. (2007). Davranışsal finans ve bireysel yatırımcı davranışları üzerine ampirik bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• Faikoğlu, S. (2012). İMKB’de işlem yapan bireysel yatırımcıların davranışsal finans açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Fama, E. F., & French, K. R. (1992). The cross‐section of expected stock returns. The Journal of Finance, 47(2), 427-465.
• Gümüş, F. B., Koç, M., & Agalarova, M. (2013). Bireysel yatırımcıların yatırım kararları üzerinde etkili olan demografik ve psikolojik faktörlerin tespiti üzerine bir çalışma: Türkiye ve Azerbaycan uygulaması. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(6), 71-93.
• Hart, K. A. (2006). Generations in the workplace: Finding common ground. Medical Laboratory Observer, 38(10), 26-27.
• Hong, H., & Stein, J. C. (1999). A unified theory of underreaction, momentum trading, and overreaction in asset markets. The Journal of Finance, 54(6), 2143-2184.
• Jagannathan, R., & Kocherlakota, N. R. (1996). Why should older people invest less in stocks than younger people. Federal Reserve Bank of Minneapolis Quarterly Review, 20, 11-20.
• Karan, M. B. (2013). Yatırım analizi ve portföy yönetimi (8. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Korkulutaş, D. (2018). Bireysel yatırımcı davranışı ve kararlarının davranışsal finans kapsamında değerlendirilmesi: Erzincan ili uygulaması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Kuyucular, Y. (2020). Bireysel yatırımcılarda risk toleransı ve aşırı güven kavramının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Levickaite, R. (2010). Generations X, Y, Z: How Social Networks form the Concept of the World Without Borders (the Case of Lithuania). LIMES: Cultural Regionalistics, 3(2), 170-183.
• Metawa, N., Hassan, M. K., Metawa, S., & Safa, M. F. (2019). Impact of behavioral factors on investors’ financial decisions: case of the Egyptian stock market. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 12(1), 30-55.
• Odean, T. (1999). Do investors trade too much? American Economic Review, 89(5), 1279-1298.
• Özevin, O., &, Öncü, M. A. (2017). Kadınların yatırım alışkanlıklarının davranışsal finans açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 583-601.
• Özmerdivanlı, A. (2023). Bireysel yatırım kararlarında etkili olan faktörlerin davranışsal finans yaklaşımı ile incelenmesi: Karaman ilinde bir uygulama. Uşak Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 38-65.
• Öztürk, E. (2022). Yatırımcı özelliklerinin portföy yönetimine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Finans Enstitüsü, İstanbul.
• Sadi, R., Asl, H. G., Rostami, M. R., Gholipour, A., & Gholipour, F. (2011). Behavioral finance: The explanation of investors’ personality and perceptual biases effects on financial decisions. International Journal of Economics and Finance, 3(5), 234-241.
• Sever, E., Çetiner, M., & Paksoy, M. (2020). Bireysel yatırım kararları ile davranışsal finans eğilimlerinin ilişkisi: İmalat ve hizmet sektörlerinde bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 9-40.
• Shefrin, H. (2001). Behavioral corporate finance. Journal of Applied Corporate Finance, 14(3), 113-126.
• Strauss, W., & Howe, N. (1992). Generations: The history of America’s future, 1584 to 2069. New York: William Morrow and Company.
• Taylor, J. C. (2008). Whither march the cohorts: The validity of generation theory as a determinant of the sociocultural values of Canadian Forces personnel. Unpublished student paper, Canadian Forces College, Toronto.
• Toruntay, H. (2011). Takım rolleri çalışması: X ve Y kuşağı üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases: Biases in judgments reveal some heuristics of thinking under uncertainty. Science, 185(4157), 1124-1131.
• Usul, H., Bekçi, İ., & Eroğlu, A. H. (2002). Bireysel yatırımcıların hisse senedi edinimine etki eden sosyo-ekonomik etkenler. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (19), 135-150.
• Ülkü, N. (2001). Finansta davranış teorileri ve İMKB’nin dezenflasyon programının başlangıcında fiyat davranışı. İMKB Dergisi, 5(17), 101-132.
• Wijaya, R. S., & Florid, M. I. (2024). Analysis of the effect of financial literacy and hedonism lifestyle on investment Preferences in Generation Z mediated by financial technology. Asian Journal of Management, Entrepreneurship and Social Science, 4(4), 488-506.
• Yaşar, B. (2008). Davranışsal finans ve fiyat köpüğü: İMKB endekslerinde fiyat köpüğüyle ilgili mevsimsel birim kök araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yörükoğlu, A. (2007). Davranışsal finans. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.