FINANCIAL PERFORMANCE IN PARTICIPATION BANKING: THE CASE OF TÜRKİYE

Yıl 2024, Sayı: 13, 138 - 148, 30.06.2024

Ahmet Yerlikaya , Bahadır Uysal

https://doi.org/10.58627/dpuiibf.1498157

Öz

Banks are one of the most important market actors that can provide financing, especially in emerging markets. Banks are classified in different ways according to the financial instruments they offer and their objectives. Participation banking, one of the banking types, has an understanding based on Islamic law. Accordingly, participation banks, which do not use the concept of interest, differ from other banking types by bringing an Islamic perspective to financial instruments. In the literature, it is seen that the financial performance of participation banks is measured according to different methods and criteria. In this study, unlike the literature, the performance of participation banks was measured by using 12 criteria, including the number of personnel and the number of branches, using the TOPSIS method. In this context, three private participation banks, namely Albaraka Türk, Kuveyt Türk and Türkiye Finans, and three public participation banks, namely Ziraat Participation, Vakif Participation and Emlak Participation, were included in the analysis. Data for the years 2019-2022 were obtained from the website of the Participation Banks Association of Turkey. In the study, it was determined that Kuveyt Türk was the bank with the highest performance and Emlak Participation was the bank with the lowest performance. It was observed that Vakıf Participation increased its ranking by steadily increasing its performance during the review period. It is evaluated that banks with high performance are banks that provide product diversity and have a high number of branches and personnel.

Anahtar Kelimeler

Participation Banking, Financial Performance, Multiple Criteria Decision Making

KATILIM BANKACILIĞINDA FİNANSAL PERFORMANS: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Öz

Bankalar, özellikle gelişmekte olan piyasalarda finansman sağlanabilecek en önemli piyasa aktörlerinden birisidir. Bankalar, sundukları finansal enstrümanlara ve amaçlarına göre farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bankacılık türlerinden birisi olan katılım bankacılığı, İslam hukukunu temel alan bir anlayışa sahiptir. Buna göre faiz kavramını kullanmayan katılım bankaları, finansal enstrümanlara İslami bakış açısı getirerek diğer bankacılık türlerinden ayrılmaktadır. Literatürde katılım bankalarının finansal performanslarının farklı yöntem ve kriterlere göre ölçüldüğü görülmüştür. Bu çalışmada ise literatürden farklı olarak personel sayısı ve şube sayısı da dahil olmak üzere 12 kriterin TOPSİS yöntemi ile kullanılarak katılım bankalarının performansları ölçülmüştür. Bu kapsamda üç özel katılımda bankası olan Albaraka Türk, Kuveyt Türk ve Türkiye Finans ile üç kamu katılım bankası olan Ziraat Katılım, Vakıf Katılım ve Emlak Katılım olmak üzere altı katılım bankası incelemeye alınmıştır. 2019-2022 yıllarına ait veriler, Türkiye Katılım Bankaları Birliği web sitesinden temin edilmiştir. Çalışmada en yüksek performansa sahip bankanın Kuveyt Türk, en düşük performansa sahip bankanın ise Emlak Katılım bankası olduğu tespit edilmiştir. Vakıf Katılım’ın inceleme dönemi içerisinde performansını istikrarlı şekilde artırarak sıralamasını yükselttiği görülmüştür. Performansı yüksek bankaların ürün çeşitliliğini sağlayan, şube ve personel sayısı fazla olan bankalar olduğu değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankacılığı, Finansal Performans, Çok Ölçütlü Karar Verme

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2023). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Katılım Bankalarının Finansal Performansının CRITIC Temelli COPRAS Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Uluslararası Güncel Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1). http://cusos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/79146/1302086 Aktaş, M., ve Darwish, Z. (2021). Türkiye’de Katılım Bankaları ile Kamu Bankalarının Performanslarının Karşılaştırılması. International Journal of Social Science Research, 10(2). https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijssresearch/issue/66794/1022849.
• Akyüz, F., Soba, A. Ş., ve Yeşil, T. (2020). Katılım Bankalarının CAMELS Analizi Yöntemiyle Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Muhasebe Ve Finansman Dergisi(87), 145-166. https://doi.org/10.25095/mufad.756250.
• Altemur, N. (2019). Türkiye’deki Katılım Bankalarının Etkinlik Analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 280-290. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/47286/420759
• Bayram, E. (2020). Katılım Bankalarının Finansal Performans Analizi: CRITIC ve PROMETHEE Yaklaşımları. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18). https://dergipark.org.tr/tr/pub/bsbd/issue/59353/826155
• Çağıran Kendirli, H., Kendirli, S., ve Aydın, Y. (2019). Küresel Kriz Çerçevesinde Katılım Bankalarının ve Ticari Bankaların Mali Performanslarının TOPSİS Yöntemiyle Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1). https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/43125/437430
• Can, Ş. S., ve İslamoglu, M. (2023). Türkiye’de Katılım Bankacılığının Gelişimi ve Katılım Bankacılığı Sektörü SWOT Analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 463-474. https://doi.org/10.29106/fesa.1267894
• Çelik, S. (2020). Türk Katılım Bankacılığı Sektöründe Performans Analizi: Bütünleşik CRITIC ve MABAC Uygulaması. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD), 6(2). https://dergipark.org.tr/tr/pub/jief/issue/56465/766886
• Çetin, A. (2020). Türkiye’de Finansal Tabana Yayılmanın Artırılmasında Katılım Bankacılığının Rolü ve Önemi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(1). https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/54125/700038
• Çetin, A. C., ve Bıtırak, İ. A. (2010). Banka Karlılık Performansının Analitik Hiyerarşi Süreci ile Değerlendirilmesi: Ticari Bankalar İle Katılım Bankalarında Bir Uygulama. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2). https://dergipark.org.tr/tr/pub/uaifd/issue/21590/231826
• Eke, V., ve Sevinç, H. (2021). Türkiye’deki Katılım Bankalarının Etkinlik Analizi: Özel ve Kamu Bankalarının Karşılaştırılması. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(28). https://dergipark.org.tr/tr/pub/igdirsosbilder/issue/65608/995951
• Eyceyurt Batır, T. (2019). Türkiye’de Kamu Katılım Bankalarının Bankacılık Sektörü Bazında Değerlendirilmesi: CAMELS Analizi İle 2015-2017 Yıllarına İlişkin Bir İnceleme. Muhasebe ve Finansman Dergisi (83), 193-212. https://doi.org/10.25095/mufad.579969
• Gezen, A. (2019). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Katılım Bankalarının Entropi ve WASPAS Yöntemleri ile Performans Analizi. Muhasebe Ve Finansman Dergisi(84), 213-232. https://doi.org/10.25095/mufad.625812
• Göçer, H., ve Cengiz, S. (2024). Bankacılık Sektöründe Kârlılığın Belirleyicileri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. İşletme Bilimi Dergisi, 12(1), 38-64. https://doi.org/10.22139/jobs.1432573
• Gündoğdu, A. (2018). Türkiye’de Katılım Bankalarının Finansal Performansının Gri İlişki Analizi ile Ölçülmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi201-214. https://doi.org/10.18092/ulikidince.434619
• Gündüz, M., ve Özyıldırım, Y. (2020). Finansal Kapsayıcılığın Gelişmesinde Katılım Bankacılığının Rolü: Katılım Bankacılığı Finansal Kapsayıcılık Endeksinin Hesaplanması. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 14(2). https://doi.org/10.46520/bddkdergisi.841147
• Gürçay, H. R., ve Dağıdır, C. (2022). COVİD-19 Sürecinde Katılım Bankaları ile Özel Mevduat Bankalarının Performans Değerlendirmesi: Türkiye Örneği. Uluslararası Finansal Ekonomi ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi, 3(1). https://dergipark.org.tr/tr/pub/ufebud/issue/68706/1066656
• HAMARAT, Ç. (2024). The Efficiency of Participation and Conventional Banking in Turkiye: A Stochastic Frontier Approach. Toplum Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 5(1), 56-79. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3323682
• Harunoğulları, E. (2023). Katılım Bankacılığı Faaliyetlerinin Reel İktisadi Faaliyetlere Katkı Açısından Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 6(2), 95-114. https://doi.org/10.32951/mufider.1270034
• Hwang, C.L. ve Yoon, K. (1981) Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer-Verlag, New York. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9
• Karakaya, A. (2020). Bulanık Karar Verme Yaklaşımıyla Katılım Bankaları Finansal Performansı. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi99-122. https://doi.org/10.18092/ulikidince.577236
• Kayalı, N., Soysal, M., Aktaş, İ. (2023). Borsa İstanbul Otomotiv Endeksindeki Şirketlerin COVID-19 Dönemindeki Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemine Göre Değerlendirilmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 15 (2), 1293-1304.
• Odabaş, A., ve Bozdoğan, T. (2020). Katılım Bankalarının Finansal Performanslarının ELECTRE Yöntemiyle Analizi. Muhasebe Ve Finansman Dergisi, (88). https://doi.org/10.25095/mufad.740040
• Paker, R., ve Çakır, M. (2023). Sektörel Krediler ile Enflasyon Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Katılım ve Mevduat Bankalarının Karşılaştırılması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(2). https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/82042/1364976.
• Rençber, İ. (2024). Türk Hava Yollarının Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Entropi ve TOPSIS Yöntemleriyle İncelenmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 22(52), 597-628. https://doi.org/10.35408/comuybd.1397485.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2020). Katılım Bankalarının Performansını Etkileyen Faktörler: Küresel Kriz Bağlamında Bir Dinamik Panel Veri Analizi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21). https://dergipark.org.tr/tr/pub/bartiniibf/issue/54672/714749
• Şireci, Y., ve Kayadibi, S. (2023). Geleneksel Bankacılık ve Katılım Bankacılığı Uygulamaları: Karşılaştırmalı Performans Analizi. Uluslararası Finansal Ekonomi ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi, 4(1), 18-42. https://doi.org/10.57085/ufebud.1289761
• Taş, Y., Korkmaz, G., ve Zeytinoğlu, E. (2019). Katılım Bankaları ve Ticari Bankaların Finansal Performanslarının Karşılaştırılması: Türk Bankacılık Sistemi Üzerine Bir Uygulama. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(3). https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/44114/530248
• Yıldırım, O. (2020). Türkiye Ekonomisinde Katılım Bankacılığı. Econder International Academic Journal, 4(2), 518-529. https://doi.org/10.35342/econder.653208
• Yılmaz, C., ve Özgür, E. (2021). Katılım Bankalarında Kârlılığa Etki Eden Faktörlerin Tespiti İçin Panel Veri Analizi Uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi (92), 1-20. https://doi.org/10.25095/mufad.944461