Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Jandarması’nın Taşrada Dönüşüm Ve Faaliyetleri: Kütahya Taburu Örneği

Yıl 2023, , 60 - 70, 27.01.2023

Gökhan Kartal

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1120007

Öz

Tanzimat’ın İlanı, birçok noktada olduğu gibi Türk kolluk teşkilatında da bir dönüm noktasını teşkil etmiştir. Bu dönem itibariyle çekirdekleri oluşturulan Türk Jandarma Teşkilatı, kurulduğu dönemden devletin çöküşüne kadar birçok ıslah sürecinden geçerek memleket sathına yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır. Memleketin bozulan asayiş ve huzur ortamını yeniden tesis etmek jandarmanın en önemli vazifesi olmuştur.
Osmanlı Devleti’nde Kütahya, hem sancak merkezi ve beylerbeyliği merkezi olması, hem de payitahttan Anadolu’ya açılan önemli bir yol kavşağında bulunması açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Kütahya Sancağı, 16.yy’dan itibaren çeşitli isyanlarla eski parlak günlerini kaybetmiş, bölgede asayiş ve huzur ortamı bozulmuştur. Tanzimat’ın ilanı ile birlikte bozulan asayiş ve huzur ortamının sağlanması görevi de Kütahya Taburu’na verilmiştir.
Bu çalışmada; Osmanlı arşivlerinde yer alan belgeler ışığında Osmanlı jandarmasının taşrada bir örneği olarak zaptiyeden jandarmaya Kütahya Taburu’nun kuruluş, dönüşüm ve bölgedeki kolluk faaliyetleri işlenmiştir. Ayrıca bu çalışmanın yerel kolluk tarihi çalışmalarına ışık tutması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, Zaptiye, Jandarma, Kolluk

Transformation and Activities of Ottoman Gendarmerıe in the Provinces Under the Light of Archive Documents: Through Kutahya Battalion Sample

Öz

The Edict of Gulhane, as in many points, constituted a turning point in the Turkish law enforcement organization. As of this period, the Turkish Gendarmerie Organization, the core of which was formed, has been trying to be spread throughout the country by going through many reform processes from the period of its establishment to the collapse of the state. Restoring the deteriorating public order and peace environment of the country has been the most important duty of the gendarmerie.
In Ottoman Empire, the city Kutahya had an important position in terms of being both the sanjak center and governor center and in terms of its important intersection in capital city. Kutahya Sanjak lost its glory days because of various rebellions since 16th century, the public order and peace was deteriorated in the region. The task providing public order and peace which was deteriorated with the Edict of Gulhane was given to the Kutahya Battalion.
In this study, he establishment, transformation and police force actions in the region are investigated in consideration of files partaking in Ottoman archive as an example of Ottoman gendarmerie in country from zaptiye to gendarmerie. Besides, this study is expected to enlighten the local police force history.

Anahtar Kelimeler

Kutahya, Zaptiye, Gendarmerie, Law Enforcement

Kaynakça

• Cevdet Dahiliye, (C.DH.130/6461).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.15/61).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.23/8).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.24/31/6).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.39/54/1).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.39/54/10).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.39/54/2).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.39/54/3).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.39/54/8).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.4/47).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.41/2).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Altıncı Şube, (DH.EUM.6.Şb.47/62).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi, (DH.EUM.AYŞ.11/54).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi, (DH.EUM.AYŞ.19/27).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi, (DH.EUM.AYŞ.20/7).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi, (DH.EUM.AYŞ.21/106).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi, (DH.EUM.AYŞ.22/9).
• Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi, (DH.EUM.AYŞ.24/31).
• Dahiliye Nezâreti İdare (DH.İD.102/33/1).
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi, (DH.MKT.127/35).
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi, (DH.MKT.1279/2).
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi, (DH.MKT.2118/20).
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi, (DH.MKT.2665/92).
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi, (DH.MKT.328/35).
• Meclis-i Vâlâ Evrakı, (MVL. 327/98).
• Meclis-i Vâlâ Evrakı, (MVL.236/23).
• Meclis-i Vâlâ Evrakı, (MVL.708/105).
• Meşihat 22 Nolu Kütahya Şeriyye Sicil Defteri (BOA, 6314/15).
• H.1288(M.1871) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1289(M.1872) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1290(M.1873) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1291(M.1874) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1292(M.1875) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1293(M.1876) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1294(M.1877) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1295(M.1878) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1296(M.1879) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1297(M.1880) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1301(M.1884) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1302(M.1885) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1303(M.1886) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1304(M.1887) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1305(M.1888) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1306(M.1889) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1307-1308(M.1891) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1310(M.1892) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1311(M.1893) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1312(M.1894) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1313(M.1895) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1314(M.1896) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1315(M.1897) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1316(M.1898) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1317(M.1899) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1318(M.1900) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1319(M.1901) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1320(M.1902) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1321(M.1903) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1322(M.1904) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1323(M.1905) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1324(M.1906) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• H.1325(M.1907) Hüdavendigar Vilayet Salnamesi.
• Alyot, H.(1947). Türkiye'de zabıta: Tarihi gelişimi ve bugünkü durum. Ankara: Kanaat Basımevi.
• Arıkan, R.(2010). Tanzimat döneminde Kütahya [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Baş, Y.(Bahar-2014). Merkez ve taşrada yerleşik yeniçeri-halk çekişmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 324-365.
• Çadırcı, M.(1963). Anadolu’da Redif Teşkilatı’nın kuruluşu. Tarih Araştırmaları Dergisi, 8(14), 63-75.
• Çadırcı, M.(1991). Tanzimat döneminde anadolu kentlerinin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çeçen, A. (1993). Adalet kavramı. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Eğe-Akter, G.(2006). Ragıp Nurettin Eğe’nin birinci cihan harbi günlükleri ve harbin sonrası hatıratı 1915-1919. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gedik, E.(2015). Arşiv belgelerine göre Kütahya redif taburu ve redif kışlası. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Hobbes, T.(2007). Leviathan. (S. Lim, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1651)
• Jandarma Genel Komutanlığı tarihi “Asayiş ve kolluk tarihi içerisinde Türk Jandarma Teşkilatı”.(2002). C. 1, Ankara: Jandarma Genel Komutanlığı Yayınları.
• Özcan, A. (1991). Asesbaşı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 3, ss. 464). İstanbul: TDVİAM.
• Özdemir, H.(2005). Salgın hastalıklardan ölümler 1914-1918. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Rousseau, J.J. (2012). Toplum sözleşmesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 1793-1908.(1978). 3, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Basımevi.