The Audit of Development Agencies: Historical Process and Current Developments in Financial Management Qualification Audit

Yıl 2023, , 53 - 68, 28.07.2023

Tekin Avaner , Kubilay Düzenli

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1249382

Öz

Development agencies are public institutions that are obliged to provide support for implementing plans and programs in line with regional development aims. The establishment of these agencies took place in connection with the official acceptance of Turkey's candidacy to the European Union (EU) at the 1999 Helsinki Summit.
The paradigmatic shift in public administration hasincreased theimportance of “auditing”, “transparency” and” accountability” within the context of the new public management approach that started to develop in the 1980’s.In today's world, values such as auditing, accountability and transparency are at the centre of new public management approach. Within this framework being public institutions the audit of development agencies is as important as the functioning of these institutions.
From 2006 to the present, Turkish legislative authority has determined the legal framework of the problem of audit of development agencies with the "Development Agencies Budget and Accounting Regulation" and the "Development Agencies Audit Regulation", which are published in accordence with Law No. 5449 and constitute the basic law on development agencies. In addition, the “Development Agencies Audit Regulation” published in the Offical Gazette No.31956 on 17 September 2022 is an important document that should be examined with in this scope. The new Regulation paves the way for the development of series of criteria regarding the process of the financial management adequacy audit.
The aim of this study is to make a general evaluation on the establishment process, operating system and administrative structure of development agencies and as expressed in the literature, make an overall assesment of the process on how the phonomenon of audit works in the context of development agencies.

Anahtar Kelimeler

Development agency, audit, law, audit regulation

Kalkınma Ajanslarının Denetimi: Tarihsel Süreç ve Mali Yönetim Yeterlilik Denetimine Dair Güncel Gelişmeler

Öz

Kalkınma ajansları; bölgesel gelişim hedefleri doğrultusunda plan ve programların uygulanmasında, destek sağlamakla yükümlü kamu kuruluşlarıdır. Kamu yönetiminde yaşatılan paradigma değişimi 1980'li yıllarda gelişmeye başlayan yeni kamu yönetimi anlayışı bağlamında “denetim”,” şeffaflık” ve “hesap verebilirliğin” önemini arttırmıştır. Bu kapsamda, birer kamu kuruluşu olarak, kalkınma ajanslarının denetimi, kurumun işleyişi kadar önemli bir konudur.
2006 senesinden bu yana kanun koyucu, kalkınma ajanslarıyla ilgili temel kanun niteliğindeki, 5449 sayılı kanun uyarınca yayımlanan “Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği” ve “Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği” ile kalkınma ajanslarının denetimi sorunsalının, hukuki çerçevesini belirlemiştir. Ek olarak, 17 Eylül 2022 tarih, 31956 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği” bu bağlamda incelenmesi gereken önemli bir belge niteliğindedir.
Bu çalışmanın amacı, kalkınma ajanslarının kuruluş süreci, işleyiş sistemi ve yönetsel yapısı hakkında genel bir değerlendirmede bulunmak ve yazında ifade edildiği biçimde, denetim olgusunun; kalkınma ajansları bağlamında nasıl işletildiği hakkında sürecin genel bir değerlendirmesini yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma ajansı, denetim, kanun, denetim yönetmeliği

Kaynakça

• Akiş, E. (2011). Küreselleşme sürecinde bölgesel kalkınma yaklaşımındaki gelişmeler ve bölgesel kalkınma ajansları. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 44, 237-256.
• Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Avaner, T. (2008). BKA siyasal rejim sorunu yaratır mı? M. Turan (Ed.), Bölge Kalkınma Ajansları nedir? Ne değildir? içinde (s.239-263). Ankara: Paragraf Yayınevi.
• Avaner, T. ve Hasanoğlu, M. (2017). Türkiye’de ekonomik ve sosyal idare: Bir korporatizm denemesi olarak İzmir İktisat Kongresi. Söke İşletme Fakültesi Priene Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 12-25.
• Babaoğlu, C. ve Öktem, M.K. (2013). Kalkınma ajanslarına örgüt geliştirme açısından bir bakış. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 49-60.
• Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 15.07.2018, Sayı: 30479.
• Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 14.07.2021, Sayı: 31541.
• Berber, M. ve Celepçi, E. (2006). Türk bölgesel kalkınma politikalarında yeni arayışlar: Kalkınma ajansları ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 13-14 Ekim, 146-155.
• Beriş, H. E. (2008). Türkiye’de 1980 sonrası devlet ve sermaye ilişkileri ve “Parçalı burjuvazinin oluşumu. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 19(69), 33-45.
• Boratav, K. (2005). Türkiye iktisat tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bowen, G.A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Bozkurt, P. (2013). Denetim kavramı ve denetim anlayışındaki gelişmeler. Denetişim Dergisi, 12, 56-62.
• Budak, T. ve Eroğlu, O. (2013). Bölgesel kalkınma ajanslarının denetiminde Sayıştay’ın rolünün değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 65-84.
• Ceran, Y. (2010). Kalkınma ajanslarında iç denetim. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 19-34.
• Çalı, H.H. (2011). Türkiye’de kalkınma ajanslarında denetim sorunsalı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 419-442.
• Çavdar, T. (1995). Türkiye’nin demokrasi tarihi (1839-1950). Ankara: İmge Kitabevi.
• Dinçaslan, M. (2019). Sovyet tehdidinin Türkiye’nin iktisat politikalarındaki dönüşüme etkisi. 3. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Kongresi. Trabzon.
• Dpt (1963). Kalkınma planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967, Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Ergun, T. (1993). Bölgelerarası dengesizliklerin giderilmesinde bölgesel örgütlenmelerin önemi: “Tennessee Valley Authority”. Amme İdaresi Dergisi, 26(1), 71-82.
• Eroğlu, M. ve Kum, M. (2010). Türkiye’de kalkınma ajanslarının idari teşkilat içindeki yeri. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 175-198.
• Ersavaş Kavanoz, S. (2012). AB mekân politikası: Avrupa Mekânsal Gelişme Perspektifi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 27-39.
• Eşiyok, B. A. (2009). Sanayi planlarından 1947 Türkiye iktisadi kalkınma planına: Bir dönüşümün kısa öyküsü. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 4(11), 86-131.
• Firidin, E. (2016). Kamu yönetiminin denetlenmesi. A. Uzun (Ed.), Kamu Yönetimi içinde (ss.1-16). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Göymen, K. (2005). Türkiye’de bölge politikalarının evrimi ve bölgesel kalkınma ajansları. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, 35-60.
• Güler, B.A. (2000). Yerel yönetimleri güçlendirmek mi? Âdem-i merkeziyetçilik mi? Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 9(2), 14-29.
• Güler, B.A. (2009). Kalkınma davasının terk edilmesi: AB, bölge, eşraf severlik. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 4(11), 44-67.
• Hood, C. (1991). A Public management for all seasons?, Public Administration, 69, 3-19.
• Jickling, B. (2000). A future for sustainability? Water Air and Soil Pollution 123(1-4), 467-476.
• Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, RG: 08.02.2006, Sayı: 26074.
• Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, RG: 28.09.2006, Sayı: 26303.
• Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği, RG: 03.08.2009, Sayı: 27308.
• Kalkınma Ajansları Personel Yönetmeliği, RG: 29.05.2019, Sayı: 30788.
• Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği, RG: 17.09.2022, Sayı: 31956.
• Karasu, K. (2009). Yerelleşme söylemi ve bölgesel kalkınma ajansları. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 4(11), 1-43.
• Karcı, Ş. M. (2008). Yeni kamu işletmeciliği yaklaşımının temel değerleri üzerine bir inceleme. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16, 40-64.
• Kayasü, S. ve Yaşar, S. (2006). Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde kalkınma politikaları, yasal ve kurumsal dönüşümler. TEPAV, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, 199-215.
• Kazgan, G. (2004). Tanzimat’tan 21.Yüzyıla Türkiye ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keleş, R. ve Mengi, A. (2017). Avrupa Birliğinin bölge politikaları. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Keyder, Ç. (2013). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kıratoğlu, E. ve İnan, M. (2022). Bölgesel kalkınma ve kalkınma ajansları: Karacadağ kalkınma ajansı örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 13(1), 1-18.
• Koçak, S.Y. ve Karkın, N. (2010). Kalkınma ajanslarının çoklu paydaş kuramı çerçevesinde analizi. B. Akgül ve N. Uzay (Ed.), Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Yeni Örgütleri: Kalkınma Ajansları, içinde (ss.591-608), Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Koçberber, S. (2006). Kalkınma ajansları ve Sayıştay denetimi. Sayıştay Dergisi, 61, 37-55.
• Koloğlu, İ. (2019), Kalkınma ajanslarında iç denetim. Ankara: Astana Yayınları.
• Köksal, A. G. ve Köse, E. (2019). Kalkınma ajanslarının denetimi. Elektronik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 281-298.
• Köse, H.Ö. (2007). Dünyada ve Türkiye’de yüksek denetim. Ankara: Sayıştay Başkanlığı.
• Kuruç, B. (1988). Belgelerle Türkiye iktisat politikası 1. Cilt, (1929-1932), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Laasonen, V., Kolehmanien, J. (2017). Capabilites in knowledge-based regional development – towards a dynamic framework. European Planning Studies, 25(10), 1673-1692.
• Maciuluis, A., Vasiliuaskas, A.V., Jakubauskas, G. (2009). The impact of transport on the competitiveness of national economy. Transport, 24(2), 93-99.
• Önen, S.M. ve Kanayran, H. G. (2014). Kalkınma ajanslarının yönetsel denetimi: Kurumsal ve hukuki statüleri üzerinden bir değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal ve Ekonomi Dergisi, 49(1), 109-130.
• Övgün, B. (2017). Dünden bugüne, bugünden yarına: Kalkınma ajansları. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 12(27), 19-39.
• Özaslan, A. ve Ünlü, H. (2015). Türkiye’de bölgesel kalkınma politikalarında değişim ve kalkınma ajansları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 64-83.
• Özer, M.A. (2009). Avrupa Birliği’ne üyeliğin tam eşiğinde Türkiye. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 16(1), 89-105.
• Özer, Y. E. (2008). Küresel rekabet-bölgesel kalkınma ajansları ve Türkiye. Review of Social, Economi & Business Studies, 9(10), 389-408.
• Pollitt, C., Talbot, C., Caulfield, J., Smullen, A. (2005). Agencies: How governments things through semi-autonomous organizations. New York: Palagrave Macmillan.
• Scoones, I. (2007). Sustainability, Development in Practice, 17(4-5), 589-596.
• Semian, M.ve Chromy, P. (2014). Regional identity as a driver or barrier in the process of regional developmet: A comparison of selected European experience. Norwegian Journal of Geography, 68(5), 263-270.
• Sen, A. (2008). Unity and discord in social development. China Journal of Social Work, 1(2), 100-109.
• Sönmez, S. (2002). Türkiye İş Bankası’nın “misyonu” ve iştirakçilik politikası (1924-1945). Mülkiye Dergisi, 25(231), 111-148.
• teger, M. (2008). Globalization: A very short ıntroduction. New York: Oxford University Press.
• Şengül, Ü., Shiraz, S.E., Eren, M. (2013). Türkiye’de istatistiki bölge birimleri sınıflamasına göre düzey 2 bölgelerinin ekonomik etkinliklerinin DEA yöntemi ile belirlenmesi ve tobit model uygulaması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 75-90.
• Şenses, F. (2004). Neoliberal küreselleşme kalkınma için bir fırsat mı, engel mi. Economic Research Center, http://web.bilecik.edu.tr/, Erişim Tarihi: 25.10.2022.
• Tahtalıoğlu, H. ve Özgür, H. (2016). Türkiye’de kalkınma ajansları politikasının çözümlenmesi: Süreç analizi (Aşamalar Yaklaşımı). Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 161-184.
• Toprak, Z. (2019). Türkiye’de millî iktisat 1908-1918. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tuncer, A. (2016). Merkeziyetçi yönetim, A. Tuncer, F.B. Alodalı, S.Usta (Ed.), Yönetim bilimi tarihsel gelişim ve kavramsal çerçeve içinde (s.27-59). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (2022). https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 04.10.2022.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). 100. Yıl Türkiye planı on birinci kalkınma planı (2019-2023), Ankara: Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bilgi ve Belge Yönetimi Dairesi Başkanlığı.
• United Nations (1987). Report of The World Commission on Environment and Development: Our Common Future, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf, Erişim Tarihi: 09.10.2022.
• Uzun, A. ve Usta, H. (2021). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde iç denetim: sorunlar ve çözüm önerileri. Denetişim Dergisi, 12(23), 27-40.
• Verhoest, K. (2017). Agencifacition in Europe. E. Ongaro & S. van Thiel (Eds.), The Palgrave Handbook of Public Administration and Management in Europe.
• Wach, E. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis.
• Yaylalı, M. (2022). “Bölgesel kalkınma”, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/bolgesel_kalkinma, Erişim Tarihi: 09.10.2022.
• Yavuzçehre, P.S. ve Çezik, U. (2015). Sümerbank’tan Sümerpark’a: Alışveriş merkezine dönüşen kamusal alanlar. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 30(1), 23-53.
• Yürekli, Ö. (2018). Teftiş kurulu modelindeki denetim birimlerinin şeffaflık uygulaması açısından değerlendirilmesi. Türk İdare Dergisi, 486, 349-372.
• Zengin, O. (2003). Kamu yönetimi temel kanunu yasa tasarısı neyi ifade ediyor. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 58(4), 193-204.