The Impact of Changing Urban Public Transportation Service Delivery with Neoliberal Transformation on Citizens in Turkey: The Case of Ankara Metropolitan Municipality

Yıl 2024, , 70 - 85, 26.04.2024

Özlem Çağla Çiçek

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1393551

Öz

Neoliberal transformation has led to the delivery of services, which were originally provided by the public, to be gradually rendered through the private sector. The state’s effectiveness in providing public services in the welfare state era has changed in conjunction with the neoliberal era. Public services have started to be provided with the understanding of “limited state, unlimited market” and the areas where the state has pulled out have gradually become the subject of market relations. Public services, which have become the subject of market relations, made an impact on the urban area, too. Local public services provided by the local administrations have increasingly become the subject of privatization policies. Privatization practices show their impact on the provision of local public services under the duty and responsibility of the municipalities, and local public services, which the municipalities are responsible for are gradually provided by the private sector. However, the proliferation of the provision of local public services through the private sector brings out negative impacts on the citizens. In the study, the impact on citizens of the urban public transportation service, which is one of the local public services, provided by the private sector as a result of the increase in local public services being subject to market relations after the neoliberal transformation, was analyzed with a descriptive and interpretive approach, from qualitative research methods, in the case of Ankara Metropolitan Municipality. In this regard, today’s aspect of the impact of services provided through the private sector on the citizens was assessed over the sample of “private-public bus” management, which started to be in service in Ankara Metropolitan Municipality during the years when neoliberal transformation had its impact on Turkey, and it was concluded that this impact continues to deepen today.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism, Privatization, Urban transportation, Municipality, Ankara Metropolitan Municipality.

Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm ile Birlikte Değişen Kent İçi Toplu Taşıma Hizmet Sunumunun Vatandaş Üzerindeki Etkisi: Ankara Büyükşehir Belediyesi Örneği

Öz

Neoliberal dönüşüm kamu tarafından sağlanan hizmetlerin giderek özel sektör aracılığıyla sunulmasına yol açmıştır. Refah devleti dönemindeki devletin kamu hizmetleri sunumundaki etkinliği neoliberal dönemle birlikte değişmiştir. Kamu hizmetleri “sınırlı devlet sınırsız piyasa” anlayışıyla yerine getirilmeye başlarken devletin çekildiği alanlar ise gittikçe piyasa ilişkilerine konu olmaktadır. Piyasa ilişkilerine konu olan kamu hizmetleri kentsel alanda da etkisini göstermiştir. Yerel yönetimler tarafından sunulan yerel kamu hizmetleri giderek artan bir şekilde özelleştirme politikalarına konu olmuştur. Özelleştirme uygulamaları belediyelerin görev ve sorumluluğunda olan yerel kamu hizmetlerinin sunumunda etkisini göstermekte ve belediyelerin sorumluluğunda olan yerel kamu hizmetleri giderek özel sektör tarafından yerine getirilmektedir. Ancak yerel kamu hizmetlerinin özel sektör aracılığıyla yerine getirilmesinin yaygınlaşması vatandaş üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Çalışmada neoliberal dönüşüm sonrası yerel kamu hizmetlerinin piyasa ilişkilerine konu olmasında yaşanan artış sonucu yerel kamu hizmetlerinden biri olan kent içi toplu taşıma hizmetinin özel sektör aracılığıyla yerine getirilmesinin vatandaş üzerindeki etkisi Ankara Büyükşehir Belediyesi örneğinde nitel araştırma yöntemlerinden betimsel ve yorumlayıcı yaklaşımla analiz edilmiştir. Bu bağlamda neoliberal dönüşümün Türkiye'yi etkilediği yıllarda Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde faaliyet göstermeye başlayan “özel halk otobüsü” işletmeciliği örnekleminde özel sektör aracılığıyla yerine getirilen hizmetlerin vatandaş üzerindeki etkisinin günümüzdeki boyutu incelenmiş ve bu etkinin günümüzde derinleşerek devam ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Özelleştirme, Kent içi ulaşım, Belediye, Ankara Büyükşehir Belediyesi.

Kaynakça

• Alford, J. (2009). Engaging public sector clients: from service-delivery to co-production. London: Palgrave Macmillan.
• Ankara'da 134 özel halk otobüsü kontak kapattı. (2022, Nisan 12). Gazeteduvar. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/ankarada-134-ozel-halk-otobusu-kontak-kapatti-haber-1560274
• Ankara'da özel halk otobüsü şoförleri kontak kapattı. (2022, Mart 10). NTV. Erişim adresi: https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/ankarada-ozel-halk-otobusu-soforleri-kontak-kapatti,oqUzn604QECIjjgNy__GJg/QbwR7BPamk-EHPqN8mGnAg
• Antalya'da halk otobüsünde 'klima' tartışması. (2023, Temmuz 18). İHA. Erişim adresi: https://www.iha.com.tr/antalya-haberleri/antalyada-halk-otobusunde-klima-tartismasi-10990345
• Arıkboğa, Ü. (2017). Belediyelerde vatandaş odaklı yönetim uygulamaları. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 1110-1129.
• Ateşoğlu, N. ve Özkan, E. (2010). Otoriter kamu yönetimi anlayışından vatandaş odaklı anlayışa geçiş mümkün mü?. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 51-60.
• Aydınlı, H. İ. (2003). 1980 sonrası Türk belediye sisteminde yeni liberal desentralist eğilimler. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 73-86.
• Bayrak, B. (2020, Aralık 1). Ercan Soydaş: hızla iflasa doğru gidiyoruz. Ankara Masası. Erişim adresi: https://www.ankaramasasi.com/haber/412583/ercan-soydas-hizla-iflasa-dogru-gidiyoruz
• Belediye Kanunu. (2005, 13 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25874). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050713-6.htm
• Bozlağan, R. (1998). Yerel hizmetler ve özelleştirme, Öneri Dergisi, 2(10), 33-48.
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu. (2004, 23 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25531). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040723.htm#1
• Çiçek, A. C. (2012). Neoliberalizmin “yeni kamu yönetimi” anlayışını meşrulaştırma aracı olarak “yönetişim” ve Türkiye kamu yönetimi üzerine yansımaları. Y. Koçak ve A. C. Çiçek (Ed.), Kamu yönetimi: yönetim-siyaset ekseninde yeniden yapılanma içinde (ss. 62-78). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Eagleton-Pierce, M. (2016). Historicizing the neoliberal spirit of capitalism. S. Springer vd. (Ed.), The handbook of neoliberalism içinde (ss. 17-26). New York: Routledge.
• EGO Genel Müdürlüğü (t.y.). Otobüs. Erişim adresi: https://www.ego.gov.tr/tr/sayfa/1074/otobus
• Eryılmaz, B. (2007). Kamu yönetimi. İstanbul: Erkam Matbaası.
• Feigenbaum, H., Henig J., ve Hamnett, C. (1999). Shrinking the state: the political underpinnings of privatization. Cambridge: Cambridge University Press.
• Fırat, A. S. (1998). Belediyelerde özelleştirme uygulamaları. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 7(1), 78-90.
• Geçgin, C. (2023, Eylül 22). Beslenmeye para ayıramazken üzerine ulaşım eklendi. Evrensel, Erişim adresi: https://www.evrensel.net/haber/499568/beslenmeye-para-ayiramazken-uzerine-ulasim-eklendi
• Gormley, W. T. (1991). The privatization controversy, içinde W. T. Gormley (Ed.), Privatization and its alternatives içinde (ss. 3-17). Madison: The University of Wisconsin Press.
• Gökalp, S. A. (2019). Türkiye’de yerel yönetimler ve toplu taşımacılık sistemlerine genel bir bakış: Ankara büyükşehir belediyesi örneği. Kent Akademisi, 6, 12(37), 135-147.
• Güven, M. (2023, Eylül 21). Özel halk otobüsleri Ankara’da indirimli ve ücretsiz kart sahiplerini taşımıyor. otobüse alınmayan adam: “Gidip bizzat büyükşehir belediyesine şikayet edeceğim.” Anka Haber Ajansı. Erişim adresi: https://ankahaber.net/haber/detay/ozel_halk_otobusleri_ankarada_indirimli_ve_ucretsiz_kart_sahiplerini_tasimiyor_otobuse_alinmayan_adam_gidip_bizzat_buyuksehir_belediyesine_sikayet_edecegim_154260
• Harvey, D. (2007). A brief history of neoliberalism. Oxford: Oxford University Press.
• Hobsbawm, E. (1995). Age of extremes: The short twentieth century 1914-1991. London: Abacus.
• Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. (2002, 19 Ocak). Resmi Gazete (Sayı: 24645). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/01/20020119.htm#1
• Kartal, F. (2000). Yerel yönetimlerin yeniden yapılanması çerçevesinde belediye hizmetlerinin özelleştirilmesi: Ankara’dan örnekler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 9(1), 58-80.
• Kartepe-İzmit arası çalışan halk otobüsleri klima açmıyor. (2023, Temmuz 16). Özgür Kocaeli. Erişim adresi: https://www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/15759573/kartepe-izmit-arasi-calisan-halk-otobusleri-klima-acmiyor
• Keleş, R. (2006). Yerinden yönetim ve siyaset. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Koçak, Y. (2013). Türkiye'de yerel yönetimler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Minsky, H. P. (1989). Financial crises and the evolution of capitalism: The crash of'87-what does it mean?. M. Gottdiener & N. Komninos (Ed.), Capitalist development and crisis theory: Accumulation, regulation and spatial restructing içinde (ss. 391- 403). New York: Palgrave Macmillan.
• O'Connor, J. (1989). An introduction to a theory of crisis theories. M. Gottdiener & N. Komninos (Ed.), Capitalist development and crisis theory: Accumulation, regulation and spatial restructing içinde (ss. 21-29). New York: Palgrave Macmillan.
• Olcay, Ö. (2023a, Ekim 16). Halk otobüsler ayın, 1’i ile 4’ü arası ücretsiz yolcu taşıma kararını afişlerle duyurdu. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/halk-otobusleri-ayin-1i-ile-4u-arasi-ucretsiz-yolcu-tasima-kararini-afislerle-duyurdu/3021858
• Olcay, Ö. (2023b, Kasım 7). ABB meclisi özel halk otobüslerine gelir desteği verilmesini kararlaştırdı. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/abb-meclisi-ozel-halk-otobuslerine-gelir-destegi-verilmesini-kararlastirdi/3046011
• Öncü Yıldız, A. M. (2017). 20. Yüzyıl’da Ankara’nın kentsel yapısı ve ulaşım sistemindeki gelişmeler. Ankara Araştırmaları Dergisi, 5(1), 108-122.
• Sallan Gül, S. (2006). Sosyal devlet bitti yaşasın piyasa!: Yeni liberalizm ve muhafazakarlık kıskacında refah devleti. Ankara: Ebabil Yayınları.
• Streeck, W. (2012). Citizens as customers: Considerations on the new politics of consumption. New Left Review, 76, 27-47.
• Şahin, B. (2023, Eylül 23). Kontak kapatacak olan Ankara’daki özel halk otobüsü sayısı şaşırttı. İlksayfa. Erişim adresi: https://www.gazeteilksayfa.com/kontak-kapatan-ankaradaki-ozel-halk-otobusu-sayilari-sasirtti-207609h.htm
• Taşdan, C. (2022, Ekim 18). Başkentte özel halk otobüsleri seferlere yeniden başladı. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/baskentte-ozel-halk-otobusleri-seferlere-yeniden-basladi/2714753
• Taşdemir, F. (2023, Ekim 20). Halk otobüsleri bazı serbest kart sahiplerine yönelik ücretli taşıma uygulamasını başlattı. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/halk-otobusleri-bazi-serbest-kart-sahiplerine-yonelik-ucretli-tasima-uygulamasini-baslatti/3027435
• Tekeli, İ. (2010). İstanbul ve Ankara için kent içi ulaşım tarihi yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME). (t.y.). Ukome. Erişim adresi: https://www.ankara.bel.tr/ukome#
• Ücretsiz şehir içi ulaşım için yapılan gelir desteği ödemeleri artırıldı. (2023, Mayıs 24). Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/haberler/ucretsiz-sehir-ici-ulasim-icin-yapilan-gelir-destegi-odemeleri-artirildi/
• Yerel Yönetimler: Yerelleştirme, Özelleştirme. Yabancılaştırma (1998). (Koordinatör Birgül Ayman Güler), KİGEM/DİSK/GENEL-İŞ.
• Yılmaz, M. (2023, Temmuz 23). Otobüslere klima uyarısı. Hürriyet. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/otobuslere-klima-uyarisi-42302854