İklim Değişikliği ve Yapay Zekâ Teknolojisinde Yaşanan Gelişmeler Işığında İlerleme Düşüncesinin Evrimi

Yıl 2024, , 249 - 269, 26.04.2024

Mustafa Demirci

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1448966

Cited By: 1

Öz

İlerleme kavramı sürekli değişim halinde olmuştur. Antik dönem düşünürleri kavramı metafizik bakışla açıklar. İlerleme bir tür doğum, gelişim ve çürüme sürecidir. Ancak varlık yok olmamaktadır. Varlık dönüşmekte ya da gerçek alemine dönmektedir. İnsanın gelişimi ise doğa yasalarını öğrenmesine bağlıdır. Orta Çağ dünyasına gelindiğinde kavram teolojik yaklaşımla tanımlanır. İnsanlar ebedi alemden yeryüzü dünyasına gelmiştir. Yeryüzü dünyasından da tekrardan ebedi âleme dönecektir. İnsanın kurtuluşu ise iman etmesine bağlıdır. Aydınlanma döneminde kavram pozitivizmin etkisinde yorumlanır. İnsan aklı her şeyin ölçütüdür. İnsan sürekli ilerleme halindedir. Doğa ise insanın kontrol edebileceği bir yerdir. Postmodernizm insan aklına kuşkuyla baksa da insan temel aktör olmaya devam etti. Günümüz dünyası ise yeni bir sürecin içerisindedir. İklim değişikli ve yapay zekâ insanın doğa üzerindeki hakimiyetini ve insan aklının biricikliğini tartışmaya açtı. Temel argümanları sarsılan ilerleme düşüncesinin yeniden ele alınması gerekmektedir.
Bu araştırmanın amacı ilerleme kavramının anlamsal değişimini incelemek ve iklim değişikliği ile yapay zekâ teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ışığında kavramın nasıl etkileneceğini bulmaktır. Çalışmanın yöntemi, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda literatür taramasından, çeşitli örgüt ve kuruluşların gözlemsel ve deneysel çalışmalarından faydalanılmıştır. Çalışmanın sonucunda ilerleme kavramının anlamsal değişimi ve geleceğine ilişkin problem çözümlenmeye çalışılmıştır. Son olarak probleme ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İlerleme, İlerleme düşüncesi, İnsan aklı, İklim değişikliği, Yapay zekâ

The Evolution of the Idea of Progress in the Light of Climate Change and Developments in Artificial Intelligence Technology

Öz

The concept of progress has been in constant change. Ancient thinkers explain the concept from a metaphysical point of view. Progress is a kind of process of birth, development and decay. However, existence does not disappear. Being transforms or returns to its true realm. Human development depends on learning the laws of nature. In the Middle Ages, the concept was defined theologically. Human beings have come from the eternal world to the earthly world. They will return from the earthly world to the eternal world. Man's salvation depends on his faith. During the Enlightenment period, the concept is interpreted under the influence of positivism. Human reason is the criterion of everything. Man is in a constant progress. Nature is a place that man can control. Although postmodernism is skeptical of human reason, man has continued to be the main actor. Today's world is in a new process. Climate change and artificial intelligence have called into question human dominance over nature and the uniqueness of the human mind. The idea of progress, whose basic arguments have been shaken, needs to be reconsidered.
The aim of this study is to examine the semantic change of the concept of progress and to investigate how the concept will be affected in the light of climate change and developments in artificial intelligence technologies. The method of the study was determined as document analysis, one of the qualitative research methods. In this context, literature review, observational and experimental studies of various organizations and institutions were used. As a result of the study, the problem regarding the semantic change and future of the concept of progress was tried to be analyzed. Finally, suggestions were made regarding the problem.

Anahtar Kelimeler

Progress, İdea of progress, Human intellect, Climate change, Artificial intelligence

Kaynakça

• Althusser, L. (1971). Lenin and philosophy and other essays (B. Brewster, Trans.). New York and London: Monthly Review Press.
• Althusser, L. (1976). Essays in self-criticism (G. Lock, Trans.). London: New Left Books (NLB).
• Anadolu Ajansı (2023, Eylül 20). BM Genel Sekreteri Guterres: İklim kriziyle cehennemin kapıları açıldı. https://www.ntv.com.tr/. Erişim adresi: https://www.ntv.com.tr/dunya/bm-genel-sekreteri-guterres-iklim-kriziyle-cehennemin-kapilari-acildi,cZjmH8_590-Cu1uylNYXTQ
• Augustinus, S. (2015). The city of god (M. Dods, Trans.). Moscow: Roman Roads Media.
• Aydın, İ. H. ve Değirmenci C. H. (2018). Yapay zekâ. İstanbul: Girdap.
• Bacon, F. (1915). The advancement of learning. J.M. DENT & LTD. Aldıne House, Bedford Street, London, W.C.2 / E. P. Dutton & Co. Inc. 286-302 Fourth Avenue, New York.
• Bacon, F. (1952). Advancement of learning, novum organum; New Atlantis. Chicago: Encyclopaedia Britannica Inc.
• Bacon, F. (2003). The new organon. L. Jardine & M. Silverthorne (Ed.). Cambridge University Press.
• Baczko, B. (1989). Utopian lights: the evolution of the idea of social progress (L. L. Greenberg, Trans.). New York: Paragon House.
• Benoist, A. De (2008). A brief history of the ıdea of progress (G. Johnson, Trans.). The Occidental Quarterly, 8(1), 7-16.
• Bowen, A. G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9 (2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bravender, R. (2022, Eylül 21). Biden takes climate-law victory lap at u.n: president joe biden addresses the 77th session of the united nations general assembly on wednesday at the u.n. headquarters. E&E News by Politico: Erişim adresi: https://www.eenews.net/articles/biden-takes-climate-law-victory-lap-at-u-n/
• Burnet, J. (1928). Greek philosophy part I: Thales to Plato. London: Macmillan and Co.
• Bury, J. B. (1920). The ıdea of progress an ınquiry ınto ıts origin and growth. London: MacMillan and Co., Limited St. Martin’s Street.
• Cassirer, E. (1962). Leibniz’ system in seinen wissenschaftlichen grundlagen. Hildesheim: Georg Olms Verlagsbuchhandlung.
• Cellan-Jones, R. (2014, Aralık 2). Stephen Hawking warns artificial intelligence could end mankind. BBC News. Erişim adresi: https://www.bbc.com/news/technology-30290540.
• Cevizci, A. (2021) Felsefe tarihi: Thales’ten Baudrillard’a. Ankara: Say.
• Chrostowska, S. D. (2021). Progress: from literature to history. common knowledge, 27(2), 262-279.
• Cicero (2004). On Moral Ends (R. Woolf, Trans.). Cambridge University Press.
• Clayton, J. (2023, Temmuz 12). Elon Musk announces new aı start-up. BBC News. Erişim adresi: https://www.bbc.com/news/technology-66183034 (04.09.2023).
• Collingwood, R. G. (1996). Tarih tasarımı (K. Dinçer, Çev.). Ankara: Gündoğan.
• Collingwood, R. G. (2005). Tarihin ilkeleri ve tarih felsefesi üstüne başka yazılar (A. H. Aydoğan, Çev.). İstanbul: YKY.
• Comte, A. (1875). System of positive polity (Vol. I). London: Longmans, Green and Co.
• Comte, A. (2015). Pozitif felsefe dersleri ve pozitif anlayış üzerine konuşma (E. Ataçay, Çev.). Ankara: Bilgesu.
• Condorcet (1878). Esquisse d’un tableau historique des progrès de l’esprit humain. Paris: Libratrie De La Bibliothèque Nationale.
• Couprie, D. L. (2011). Heaven and earth in ancient greek cosmology from Thales to Heraclides Ponticus. New York: Springer.
• Cuff, E. C., Sharrock, W.W. and Francis, D.W. (1989). Perspectives in sociology. 2. Baskı, Londra: Unwin Hyman.
• Descartes, R. (1865). Oeuvres choisies. Paris: Garnier Frères, Lidraires-Éditeurs.
• Durkheim, E. (2020). Toplumsal işböülümü (Ö. Ozankaya, Çev.). İzmir: Cem Yayınevi.
• Edelstein, L. (1967). The ıdea of progress in classical antiquity. Baltimore/Maryland: The Johns Hopkim Press.
• Efil, Ş. (2009). Pascal epistemolojisinde akıl. Marife, 9(2), 185-204.
• Eflatun (1989). Phaidon (S. K. Yetkin ve H. R. Atademir, Çev.). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Egan, L. (2022, Kasım 11). At U.N. summit, Biden calls on world leaders to raise their ambitions to avoid 'climate hell'. Nbcnews. Erişim adresi: https://www.nbcnews.com/. https://www.nbcnews.com/politics/joe-biden/biden-cop-27-climate-change-rcna56750
• European Commission (2021). A European approach to artificial intelligence. EU Comission; https://digital-strategy.ec.europa.eu. Erişim adresi: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/european-approach-artificial-intelligence
• Fontenelle, B. L. B. (1722). Œuvres diverses de M De Fontenelle. Paris: Michel Brunet.
• Foucault, M. (1999). Bilginin arkeolojisi (V. Urhan, Çev.). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Frankel, C. (1969). The faith of reason the ıdea of progress ın the french enlightenment. New York: Octagon Books.
• Fukuyama, F. (2012). Tarihin sonu ve son insan (Z. Dicle, Çev.). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Galilei, G. (1914). Two new sciences. New York: The Macmillan Company.
• Gates, B. (2023, Temmuz 11). The risks of aı are real but manageable. GatesNotes/The Blog of Bill Gates. Erişim adresi: https://www.gatesnotes.com/The-risks-of-AI-are-real-but-manageable
• Gezici, H. S. (2021). Yapay zekâ. İçinde: Mustafa Kocaoğlu ve Sefa Usta (Ed), Kurumsal Bilgi Yönetimi Teknolojik Eğilimler içinde (ss. 79-99). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Gökberk, M. (2010). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Guterres, A. (2023, Temmuz 18). Guterres calls for aı ‘that bridges divides’, Rather Than Pushing Us Apart. UN News. Erişim adresi: https://news.un.org. https://news.un.org/en/story/2023/07/1138827
• Hegel, G. W. F. (1995). Tarihte akıl (O. Sözer, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Heimsoeth, H. (2011). Felsefenin temel disiplinleri. Ankara: Doğu Batı.
• Henry, J. (2011). Galileo and the scientific revolution: the ımportance of his kinematics. Galilaeana: Journal of Galilean Studies, 8(1), 3-36.
• Herakleitos (2020). Fragmanlar (C. ÇEVİK, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (2023). Summary for policymakers. ın: climate change 2023: synthesis report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, H. Lee and J. Romero (eds.)]. IPCC, Geneva, Switzerland, pp. 1-34, doi: 10.59327/IPCC/AR6-9789291691647.001
• Kant, I. (1890). Allgemeine naturgeschichte und theorie des himmels. H. Ebert (Ed.). Verlag Von Wilhelm Engelmann.
• Kant, I. (1987). Critique of judgment (W. S. Pluhar, Çev.). Indianapolis: Hackett Publishing.
• Koselleck, R. (2002). The practice of conceptual history: timing history, spacing concepts (T. S. Presner and Others, Trans.). Stanford/California: Stanford University Press.
• Koselleck, R. (2020). Kavramlar tarihi: politik ve sosyal dilin semantiği ve pragmatiği üzerine araştırmalar (A. Dirim, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Külcü, R. (2016). Thales’ten günümüze arkhe arayışı. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi. 2(1), 1-10.
• Leibniz, G. W. (2011). Monadoloji: metafizik üzerine konuşma (A. Altınörs, Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Locke, J. (1894). An essay concerning human understanding. Oxford : Clarendon Press.
• Lucrecio (2003). La naturaleza. F. Socas (Ed.). Madrid: Editorial Credos.
• Lucretius (1997). The nature of things (W. E. Leonard, Trans.). Project Gutenberg.
• Marx, K. and Engel, F. (2015). The communist manifesto (S. Moore, Trans.). UK: Penguin Random House.
• Mason, A. J. (Ed) (1915). Vincentius of lerins, the commonitorium of vincentius of lerins. Cambridge University Press.
• Montesquieu (1734). Considerations on the causes of the greatness of the romans and their decline (D. Lowenthal, Trans.). London: The Free Press, New York Collier-MacMillan Limited.
• Newton, I. (1956). Principiile matematice ale filozofiei naturale, Romanian: Editura Academiei.
• Nilsson, N. J. (1998). Artificial ıntelligence, a new synthesis. Burlington: Morgan Kaufmann Publishers.
• Nisbet, R. A. (1969). Social change and history: aspects of the western theory of development. New York: Oxford University Press.
• Nisbet, R. A. (2017). History of the ıdea of progress. London And New York: Routledge Taylor&Francis Group.
• Owen, D. S. (2002). Between reason and hıstory: habermas and the ıdea of progress. Albany: State University of New York Press.
• Öztemel, E. (2020). Yapay zekâ ve insanlığın geleceği. İçinde: M Şeker, Y Bulduklu, C Korkut, M Doğrul (ed), Bilişim Teknolojileri ve İletişim: Birey ve Toplum Güvenliği, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 95-112. doi: 10.53478/TUBA.2020.011
• Pascal, B. (1998). Cugetări. România: Editura Aion.
• Pascal, B. (2003). Düşünceler (M. Karabaşoğlu, Çev.). 4. Baskı, İstanbul: Kaknüs Yayınlar.
• Platon (1988). Diálogos III: fedon banquete, fedro. Traduc. C. G Gual, M. M Hernandez, E. L Inigo, Madrid: Editorial Gredos.
• Platon (2007). Phaidon (Griechisch – Deutsch) (B. Zehnprenning, Çev.). Hamburg: Felix Meiner Verlaghamburg.
• Platon (2010). Devlet (C. Ersöz, Çev.). İstanbul: Şule Yayınları.
• Platon (2017). Timaios (M. Kuhn, Trans.). Hamburg: Felix Meiner Verlag.
• Platon (2018). Menon (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say.
• Platon (2022). Devlet adamı (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say.
• Popper, K. (1962). Conjectures and refutations: the growth of scientific knowledge. New York/London: Basic Books.
• Ritzer, G. (1993). Teoria sociologica clasica. traducción m t c rodriguez, Madrid: McGraw-Hill.
• Salgar, E. (2015). ‘İlerleme’ kavramı üzerine tarihsel bir inceleme. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 19, 311-324.
• Samans, R. & Schwab, K. (2016). In the future of jobs. employment, skills and workforce strategy for the fourth ındustrial revolution. 2016 World Economic Forum, Retrieved from http://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs.pdf
• Seneca (1925). Ad lucilium eptstulae morales (In Three Volumes: I) (Rıchard M. Gummere, Trans.). London: William Heinemann New Yohk: G. P. Putnam’s Sons (MCMXXV).
• Seneca (1969). Letters from a stoic: epistulae morales ad lucilium (R. Campbell, Trans.). England: Penguin Books.
• Seneca (2021). De Providentia: Tanrısal öngörü. İstanbul: Alfa.
• Spadafora, D. (1990). The ıdea of progress ın eighteenth century Britain, New Haven & London: Yale University Press.
• Spencer, H. (1981). The man versus the state. İndianapolis: LibertyClassics.
• Swingewood, A. (1998). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 26-37.
• Vincentius of Lerins (1915). The commonitorium of vincentius of lerins. A, J. Mason (Ed.). D.D, Cambridge University Press.
• World Bank Group, (2021) Climate change action plan: 2021-2025 supporting green, resilient, and inclusive development. Washington: The World Bank Group. Erişim adresi: https://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/19f8b285-7c5b-5312-8acd-d9628bac9e8e/content
• World Health Organization (2019). Who health and climate change survey report: tracking global progress. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/329972/WHO-CED-PHE-EPE-19.11-eng.pdf?ua=1
• Wöhrle, G. (2009). Die Milesier: Thales. Berlin: De Gruyter.
• Xenophanes (1983). Die fragmente (E. Heitsch, Trans.). München und Zürich: Artemıs Verlag.
• Xing, B. & Marwala, T. (2017). Implications of the fourth ındustrial age for higher education. The Thinker. 73, 10–15.
• Yayla, A. (2015). Siyaset bilimi. 2. Baskı, Ankara: Liberte.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (1999). Bilimin öncüleri, İstanbul: TÜBİTAK.