Neoliberal Küreselleşme Kapsamında Kalkınma Hakkı

Yıl 2021, , 72 - 91, 28.01.2021

Hatice Pehlevan Berber

https://doi.org/10.51290/dpusbe.777369

Öz

Eşitlikçi söylemlerle kalkınmayı yeniden inşa eden küreselleşme, uluslararası çapta pek çok girişime yol açmıştır. Bu girişimlerden biri olan kalkınma hakkı, Birleşmiş Milletlerin 1986 yılında yayınladığı Kalkınma Hakkı Bildirisi ile yasal bir zemine kavuşturulmuştur. Uluslararası diğer anlaşmalarla da kalkınma hakkı yinelenmiş ve böylece kavram güncellik kazanmıştır. Kalkınma hakkına dair yaklaşımlar içerik olarak çoğunlukla insan haklarına dayanmakta ve küresel ölçekte eşitliği, katılımcılığı ve toplumsal adaleti gözeten varsayımları ifade etmektedir. İçerdiği anlamlar bakımından, kavramın kendisi uluslararası alanda desteklenmekte, ancak aynı zamanda eleştiriye de maruz kalmaktadır. Kalkınma hakkına yönelik eleştirilerin ve neo-liberal küreselleşmenin sonucu olarak kalkınma hakkının özünün sorgulanır bir niteliğe büründüğü söylenilebilir. Kalkınmaya yönelik temel yaklaşımlar ile ortaya çıkan çelişkiler doğrultusunda, bu çalışmada neo-liberal küreselleşme eleştirilerine bağlı olarak kalkınma ve kalkınma hakkı düşünceleri eleştirel bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Çalışmayla üzerinde durulan temel düşünce, küreselleşmenin sonuçları açısından kalkınmaya yönelik düşüncelerin çelişkili olduğu ve kalkınma hakkının eşitlikçi olmaktan uzak olduğudur. Mevcut çelişkiler sonucunda neo-liberal küreselleşmenin mevcut eşitsizliği pekiştirerek yeni sorunlara yol açtığı ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Kalkınma Hakkı, Azgelişmişlik, Küreselleşme, Neo-liberalizm

Teşekkür

Çalışmanın hazırlanmasında katkı ve desteklerinden dolayı Dr. Öğr. Üyesi İsmail Cem Karadut’a teşekkürü borç bilirim.

Right to Development Within Neoliberal Globalization

Öz

Globalization, which recontructs development with egalitarian expressions, leads many attempts throughout international arena. Right to Development, one of the these attempts, is set on legal basis with the Declaration of Right to Development by United Nations in 1986. It is also recurred through other international conventions and so it gained its currency. Approaches regarding right to development depend mostly on the human rights for its content and reflect assumptions which seek equality, participation and social justice on global scale. In terms of the thoughts that it contains, the concept’s itself is supported all around the World but it is criticised at the same time. It can be said that the nature of right to development has become interrogable as the result of the criticisms and neo-liberal globalization. In line with the main approaches and contradictions around them, this paper handles development and right to development concepts cirtically depending on the criticisms towards neo-liberal globalization. The emphasis underlined by this study is that the approaches to development are contradictionary in terms of globalization consequences and the right to development is away from being egalitarian. As the result of this conflict, it is argued that neo-liberal globalization induces new problems reinforcing existing inequality.

Anahtar Kelimeler

Development, Right to Development, Neo-liberalism, Underdevelopment, Globalization

Kaynakça

• Amin, S. (1999). Küreselleşme çağında kapitalizm. (V. Erenus, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Aral, B. (2001). Bir insan hakkı olarak “kalkınma hakkı”. İnsan Hakları Yıllığı, 23, 129-145.
• Aydın, M. K. (2000). Neoliberal dalga ya da küreselleşme. Bilgi, 2(1), 13- 26.
• Başkaya, F. (2004). Kalkınma iktisadının yükselişi ve çöküşü. Ankara: Maki Basın Yayın.
• Bauman, Z. (2019). Azınlığın zenginliği hepimizin çıkarına mıdır?. (H. Keser, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Boratav, K. (2004). Emperyalizm mi? Küreselleşme mi?. E. A. Tonak (Der.), Küreselleşme emperyalizm, yerelcilik, işçi sınıfı içinde (ss. 21-31). Ankara: İmge Kitabevi.
• Byres, T. I. (2008). Neo-liberalizm ve az kalkınmış ülkelerde ilkel sermaye birikimi. A. Saad-Filho & D. Johnston (Haz.). (Ş. Başlı & T. Öncel, Çev.). Neo-liberalizm muhalif bir seçki içinde (ss. 143-154). İstanbul: Yordam Kitap.
• Colas, A. (2008). Neoliberalizm, küreselleşme ve uluslararası İlişkiler. A. Saad-Filho & D. Johnston (Haz.). (Ş. Başlı ve T. Öncel, Çev.). Neo-liberalizm muhalif bir seçki içinde (ss. 123-139). İstanbul: Yordam Kitap.
• Çelik, E. (2011). Bir insan hakkı olarak kalkınma hakkı. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 451-478. Declaration on the right to development. (1986). United Nations. Erişim adresi: https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/RightToDevelopment.aspx.
• Dedeoğlu, M. (2012). Küreselleşme sürecinde neoliberal ahlaki paradigmanın felsefi temelleri. HAK- İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 1(1), 187-208.
• Freeman, M. (2016). Neoliberal politikalar ve insan hakları. (Ş. E. Topuzkanamış, Çev.). D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(2), 165-188.
• Ghosh, J. (2005). The right to development and international economic regimes. A. Sengupta, A. Negi & M. Basu (Ed.), Reflections on the right to development içinde (ss. 276-307). New Delhi: Sage Publications.
• Gunatilleke, G. (2005). The right to development in Sri Lanka. A. Sengupta, A. Negi & M. Basu (Ed.), Reflections on the right to development içinde (ss. 155-207). New Delhi: Sage Publications.
• Held, D.,& McGrew, A. (2014). Küreselleşmeyi anlamak. D. Held & A. McGrew (Haz.). (A. R. Güngen, A. S. Mercan, B. Özçelik vd., Çev.). Küresel dönüşümler büyük küreselleşme tartışması içinde (ss. 75-144). Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Held, D.,& McGrew, A. (2014). Küresel eşitsizlik biçimleri. D. Held & A. McGrew (Haz.). (A. R. Güngen, A. S. Mercan, B. Özçelik vd., Çev.). Küresel dönüşümler büyük küreselleşme tartışması içinde (ss. 502-509). Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Kaboğlu, İ. Ö. (1996). Dayanışma hakları. Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Kaya Özçelik, P. (2013). Neoliberal küreselleşme süreci ve yoksulluk. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), 417-431.
• Malhotra, R. (2005). Right to development: Where are we today. A. Sengupta, A. Negi ve M. Basu (Ed.), Reflections on the right to development içinde (ss. 127-152). New Delhi: Sage Publications.
• Marks, S. P. (2005). Human rights framework for development: Seven approaches. A. Sengupta, A. Negi & M. Basu (Ed.), Reflections on the right to development içinde (ss. 23-61). New Delhi: Sage Publications.
• Mourgeon, J. (1991). İnsan hakları (A. Ekmekçi & A. Türker, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nowak, M. (2005). The right to life, survival and development. A. Alen, J. V. Lanotte, E. Verhellen, F. Ang, E. Berghmans & M. Verheyde (Ed.), A commentary on the United Nations convention on the rights of the child içinde (ss. 1-49). Leiden (Netherlands): Martinus Nijhoff Publishers.
• Oygur, H. (1984). Kalkınma düşüncesinin gelişmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2(3), 25-32.
• Osmani, S. R. (2005). An assay on the human rights approach to development. A. Sengupta, A. Negi ve M. Basu (Ed.), Reflections on the right to development içinde (ss. 110-126). New Delhi: Sage Publications.
• Ökten, Ş. (2007). Gelişme ve demokrasi: Kalkınmayla demokratikleşme ya da kalkınmanın demokratikleştirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 91-106.
• Özdek, Y. (2002). Küresel yoksulluk ve küresel şiddet kıskacında insan hakları. Erişim adresi: http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/alintilar/509.pdf
• Özdemir, Ş. (2006). Kalkınma hakkının hayata geçirilmesi adına yürütülen çalışmalar: Birleşmiş Milletler bağımsız uzmanının görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Palley, T. I. (2008). Keynesçilikten neoliberalizme: İktisat biliminde paradigma kayması. A. Saad-Filho & D. Johnston (Haz.). (Ş. Başlı & T. Öncel, Çev.). Neo-liberalizm muhalif bir seçki içinde (ss. 42-59). İstanbul: Yordam Kitap.
• Petras, J., & Veltmeyer, H. (2006). Maskesi düşürülen küreselleşme, (Ö. Akpınar, Çev.). İstanbul: Mephist. Savran, S. (2011). Kod adı küreselleşme. İstanbul: Yordam Kitap.
• Sengupta, A. (2000). Realizing the right to development. Development and Change, (31), 553-578.
• Sengupta, A. (2002). On the theory and practice of the right to development. Human Rights Quarterly, (24), 837-889.
• Scholte, J. A. (2005). The sources of neoliberal globalization. United Nations Research Institute for Social Development.
• Sen, A. (2004). Özgürlükle kalkınma. (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sniegocki, J. (2008). Neoliberal globalization: Critiques and alternatives. Theological Studies, (69), 321-339.
• Somel, C. (2002). Azgelişmişlik perspektifinden küreselleşme. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (18), 199-208.
• Somel, C. (2004). Bağımlılık kuramı ve Güney Kore deneyimi. E. A. Tonak (Der.), Küreselleşme emperyalizm, yerelcilik, işçi sınıfı içinde (ss. 69-115). Ankara: İmge Kitabevi.
• Şenses, F. (2004). Neoliberal küreselleşme kalkınma için bir fırsat mı engel mi?. Economic Research Center, 1-27.
• Türkay, M. (2009). Sermaye birikimi, kalkınma, azgelişmişlik Türkiye ve dünya üzerine notlar. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• UNDP. (2019). İnsani gelişme raporu 2019: 21. yüzyılda insani gelişmedeki eşitsizlikler. Erişim adresi: https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/human_development/hdr2019.
• Uvin, K. (2004). Human rights and development. USA: Kumarian Press.
• Ünay, S. (2009). Küresel kalkınma paradigmasının evriminde kurumsal etkenler ve Dünya Bankası. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (41), 87-111.
• Yaşar, Y., & Yenimahalleli Yaşar, G. (2012). Neoliberal küreselleşme ve sosyal politikada dönüşüm. Mülkiye, 36(274), 63-91.
• Yeldan, E. (2011). Neoliberal küreselleşme ideolojisinin kalkınma söylemi üzerine değerlendirmeler. Praksis, (7), 19-34.
• Wallerstein, I. (2005). Dünya sistemleri analizi bir giriş. (E. Abadoğlu & N. Ersoy, Çev.). İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Zabcı, F. (2017). Dünya Bankası yanılsamalar ve gerçekler. İstanbul: Yordam Kitap.