From Violence News to Animal Rights, Stray Dog Problem

Yıl 2021, , 360 - 388, 30.07.2021

Fatih Kırışık , Kübra Öztürk

https://doi.org/10.51290/dpusbe.946017

Cited By: 3

Öz

The number of stray dogs in Turkey is increasing very rapidly. Stray dogs cause death, injury, various diseases such as rabies, safety problems, traffic accidents, directly or indirectly, due to biting or attacking. On the other hand, stray dogs face significant problems while struggling to survive in harsh conditions under hunger, thirst, illness, cold, heat, traffic accidents, exposure to attacks by owned and stray dogs, and dangers arising from humans, animals and vehicles. In this article, the problem of stray dogs in Turkey has been examined in detail with its various dimensions and comparatively with the countries of the world. At the same time, scientific population management and animal welfare practices in developed countries were examined and solutions were developed for Turkey.

Anahtar Kelimeler

Stray Dog, Animal Rights, Dog Shelter, Human Rights, Security

Şiddet Haberlerinden Hayvan Haklarına, Sahipsiz Köpek Sorunu

Öz

Türkiye’de sahipsiz köpek sayısı çok hızlı bir şekilde artmaktadır. Sahipsiz köpekler ısırma ya da saldırma nedeniyle doğrudan ya da dolaylı şekilde insanların ve hayvanların ölmelerine, yaralanmalarına, kuduz gibi çeşitli hastalıklar kapmalarına, güvenlik sorunlarına, trafik kazalarına neden olmaktadır. Diğer taraftan sahipsiz köpekler, sokaklarda açlık, susuzluk, hastalık, soğuk, sıcak, trafik kazaları, sahipli ve sahipsiz köpeklerin saldırısına maruz kalma, insan, hayvan ve araçlardan kaynaklanan tehlikeler altında ağır şartlarda yaşam mücadelesi verirken önemli sorunlar yaşamaktadır. Makalede Türkiye’deki sahipsiz köpek sorunu, çeşitli boyutlarıyla ve dünya ülkeleri ile karşılaştırmalı bir şekilde ayrıntılı olarak incelenmiştir. Aynı zamanda, gelişmiş ülkelerdeki bilimsel popülasyon yönetimi ve hayvan refahı uygulamaları incelenmiş ve Türkiye için çözüm önerileri geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sahipsiz Köpek, Hayvan Hakları, Bakımevi, İnsan Hakları, Güvenlik

Kaynakça

• Ahıra giren köpekler, 3 koyunu telef etti. (2021, 5 Nisan). Erişim Adresi: https://www.sondakika.com/haber/haber-mersin-basibos-kopekler-uc-koyunu-telef-etti-14043529/
• Ankara’da başıboş köpeklerin öldürdüğü iranlı için tazminat kararı. (2019, 31 Mayıs). Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/turkiye/ankarada-basibos-kopeklerin-oldurdugu-iranli-icin-tazminat-karari,BVo9UBOUQE65iUFkz7vVpA
• Arslan, M. (2016, Mayıs). İstanbul’da sokak hayvanları sorununa farklı bakış açıları. 1. sokak hayvanları refahı kongresinde sunulan bildiri, İstanbul. Erişim Adresi: http://www.ivho.org.tr/dosyalar/kongrekitap%C3%A7%C4%B1k.pdf
• Arslan, Y. (2020). Korkunç görüntülere rastlıyoruz. Erişim Adresi: https://onedio.com/haber/-korkunc-goruntulere-rastliyoruz-catalca-ve-silivri-bolgesine-birakilan-kopekler-acliktan-birbirini-yiyor-iddiasi-894893
• Aşar, H. (2018). Hayvan haklarına yönelik temel görüşler ve yanılgıları. Kaygı Dergisi, 30, 239-251.
• Ateş, V. (2021, Şubat 11). Köpekler sokaklarda değil barınakta yaşasın. Habertürk.
• Avrupa Birliği ve diğer ülkelerde hayvan itlafı ile ilgili uygulamalar. (2008, 26 Haziran). Erişim Adresi: http://muhaz.org/avrupa-birligi-ulkeleri-ve-diger-gelismis-ulkelerde.html
• Avrupa’da hayvana şiddetin cezası ne kadar? Hangi koşullarda ve nerede yaşıyorlar?. (2020, 4 Ekim). Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2020/10/04/avrupa-da-sokaklarda-neden-evcil-hayvan-yok
• Avrupa’da neden sokak hayvanı yok. (2021, 2 Ocak). Erişim Adresi: https://www.internethaber.com/avrupada-neden-sokak-hayvani-yok-foto-galerisi-1931567.htm?page=2
• Aydoğdu, M. ve Meral, O. (2019). Sahipsiz köpeklerin popülasyonunun kontrol altına alınması ve buna ilişkin hukuki altyapının oluşturulması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21, 2129-2159.
• Barınaklar nasıl olmalı. (2021, 15 Aralık). Erişim Adresi: https://sivildusun.net/barinaklar-nasil-olmali/ Başıboş dolaşan köpekler dehşet saçıyor. (2021, 5 Nisan). Erişim Adresi: https://larende.com/haber/basibos_dolasan_kopekler_dehset_saciyor_-57020.html
• Başıboş sokak köpekleri 3 kediyi sebepsiz yere telef etti. (2020, 9 Haziran). Erişim Adresi: https://www.yenisafak.com/gundem/basibos-sokak-kopekleri-3-kediyi-sebepsiz-yere-telef-etti-3543934
• BMG (Bundesministerium für Gesundheit). (2014, 2 Temmuz). Erişim Adresi: https://www.ages.at/download/0/0/7c36b0869fad8fc10576a56c563abfbf87a86860/fileadmin/AGES2015/Themen/Krankheitserreger_Dateien/Tollwut/Tollwutbroschuere-2014_DinA5_ebook.pdf
• Bolu’da ayakları kopmuş halde bulunan kedilerle ilgili valilik açıklama yaptı. (2019, 7 Kasım). Erişim Adresi: https://www.haberler.com/bolu-da-ayaklari-kopmus-halde-bulunan-kedilerle-12593750-haberi/
• Büyükşehir’den Türkiye’ye örnek gönüllü hayvan dostları projesi. (2018, 25 Temmuz). Erişim Adresi: http://www.memleket.com.tr/ buyuksehirden-turkiyeye-ornek-gonullu-hayvan-dostlari-projesi-1449607h.htm
• Cansen, E. (2017, Eylül 24). Bir Türkiye kusuru. Sözcü. Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2017/yazarlar/ege-cansen/bir-turkiye-kusuru-2022741/
• Cansen, E. (2019, Ocak 27). Hayvanperestlik. Sözcü. Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2019/yazarlar/ege-cansen/hayvanperestlik-3281100/
• Ceylanpınar’da köpekler birbirini yemeye başladı. (2020, 24 Şubat). Erişim Adresi: https://www.urfahaber.com/ceylanpinar-da-kopekler-birbirini-yemeye-basladi/7863/
• Çankaya Belediyesi (2021, 4 Nisan). Erişim Adresi: twitter.com/cankayabelediye
• Çelik, E. (2021, Mayıs 3). Sokak köpekleri evcil köpeği parçaladı. Habertire. Erişim Adresi: https://www.habertire.com/asayis/sokak-kopekleri-evcil-kopegi-parcaladi-h43110.html
• Çevre, doğa ve hayvanları koruma polisi geliyor. (2020, 15 Aralık). Erişim Adresi: https://www.icisleri.gov.tr/cevre-doga-ve-hayvanlari-koruma-polisi-geliyor
• Danıştay 15. Daire Başkanlığı. (2020, 15 Aralık). Erişim Adresi: http://emsal.danistay.uyap.gov.tr/BilgiBankasiIstemciWeb/ GelismisDokumanAraServlet
• Demircan, F. (2008, Eylül 14). Sokaktaki köpek sayısı iki ilin nüfusunu solladı. Hürriyet. Erişim Adresi:https://www.hurriyet.com.tr/sokaktaki-kopek-sayisi-2-ilin-nufusunu-solladi-9891361
• Dodurka, T. (2009). Köpeklerde Populasyon Yönetimi. Erişim Adresi: http://www.turkvet.biz/yazi/hayvan_refah.htm
• Dodurka, T. (2016, Mayıs). AB Hayvan Koruma Stratejileri Türkiye’ye Model Olabilir mi?. 1. Sokak Hayvanları Refahı Kongresinde Sunulan Bildiri, İstanbul. Erişim Adresi: http://www.ivho.org.tr/dosyalar/kongrekitap%C3%A7%C4%B1k.pdf
• Dodurka, T. (2021). Tehlikeli ırklar. Erişim Adresi: http://www.turkvet.biz/yazi/hr_tehlikeli_Irklar.pdf
• Doğa ve hayvan polisi görev başında. (2020, 27 Ağustos). Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/hayatim/yasam-haberleri/doga-ve-hayvan-polisi-gorev-basinda/
• Doherty, T. S., Dickman, C. R., Glen, A. S., Newsome T. M., Nimmo, D. G., Ritchie, E. G., ve diğerleri (2017). The global impacts of domestic dogs on threatened vertebrates. Biological Conservation, 210, 56-59.
• Dünyanın ikinci büyük hayvan bakımevi Tuzla’da açıldı. (2018, 5 Nisan). Erişim Adresi: https://www.tuzla.bel.tr/icerik/11/5718/dunyanin-ikinci-buyuk-hayvan-bakimevi-tuzlada-acildi.aspx
• Endrabıesnow. (2021, 5 Nisan). Erişim Adresi: https://endrabiesnow.org/challenge/
• Erdem, A. K. (2021, Şubat 22). Özlem Zengin’in 10 yılda 60 milyon sokak köpeği olacak iddiasını hatırlatıp, başıboş köpeklerin kontrol altına alınmasını istediler. Independent. Erişim Adresi: https://www.indyturk.com/node/319846/haber/%C3%B6zlem-zenginin-10-y%C4%B1lda-60-milyon-sokak-k%C3%B6pe%C4%9Fi-olacak-iddias%C4%B1n%C4%B1-hat%C4%B1rlat%C4%B1p-ba%C5%9F%C4%B1bo%C5%9F
• Erdem, U. (2019, Mayıs 30). Kısırlaştırma sayısı yetersiz kalıyor. Hürriyet. Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/sokak-hayvanlari-artiyor-cunku-kisirlastirma-sayisi-yetersiz-kaliyor-41231105
• Eryaman’da sokak köpeklerinin parçaladığı kişiye tazminat. (2019, 12 Haziran). Erişim Adresi: https://www.eryaman.org/eryamanda-sokak-kopeklerinin-parcaladigi-kisiye-tazminat/
• Ev hayvanlarının korunmasına dair avrupa sözleşmesi. (2020, 10 Aralık). Erişim Adresi: https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/ Dokuman/2712020151658125_tur.pdf
• Gezdirdiği köpek kendisine saldırdı. (2020, 27 Mayıs). Erişim Adresi: https://www.tv100.com/gezdirdigi-kopek-kendisine-saldirdi-o-anlar-kamerada-video-497742
• Glen, A. S. ve Vanak, A. T. (2017). The bark side: Domestic dogs threaten endangered species worldwide. Erişim Adresi: https://theconversation.com/the-bark-side-domestic-dogs-threaten-endangered-species-worldwide-76782?utm_source=twitter&utm_medium=bylinetwitterbutton
• Gökatalay, S. (2021, Haziran 9). Sokak köpekleri ciddi sorun. YeniMalatya. Erişim Adresi: http://www.yenimalatya.com.tr/sokak-kopekleri-ciddi-sorun-makale,225.html
• Güçlüer, A. F. (2021, Mayıs 21). Annesi ölen yaban domuz biberonla beslenerek hayata tutundu. DHA. Erişim Adresi: https://www.dha.com.tr/yurt/annesi-olen-yaban-domuz-biberonla-beslenerek-hayata-tutundu/haber-1822658
• Günday, M. (2004). İdare hukuku. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Güneş, N. (2021, Nisan 9). Sokak köpekleri sorunu artık bir iç güvenlik sorunudur. Mardinlife. Erişim Adresi: https://www.mardinlife.com/sokak-kopekleri-sorunu--artik-bir-ic-guvenlik-sorunudur.html
• HAYDİ (hayvan durum izleme) mobil uygulaması. (2021, 3 Mart). Erişim Adresi: http://www.asayis.pol.tr/haydi-hayvan-durum-izleme-mobil-uygulamasi
• Hayvan hakları, hayvanların korunması ve refahı. (2011, Mart). Erişim Adresi: https://www.ab.gov.tr/files/Tar%C4% B1m%20ve%20Bal%C4%B1k%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1/hayvan_haklari__hayvanlarin_korunmasi_ve_refahi.pdf
• Hayvanları Koruma Kanunu. (2004, 24 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 25509). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040701.htm
• Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği. (2006, 12 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 26166). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060512-7.htm
• Hayvansever kadını beslediği sokak köpekleri parçaladı. (2015, 14 Mart). Erişim Adresi: https://www.haberler.com/eskisehir-de-sokak-kopekleri-kadini-parcaladi-7074030-haberi/
• İnsancıl köpek popülasyonu yönetimi. (2021, 1 Ocak). Erişim Adresi: https://www.icam-coalition.org/wp-content/uploads/2017/03/Humane-Dog-Population-Management-Guidance-Turkish.pdf
• İnsanların köpek sevgisi, nasıl 200 canlı türünü yok olmanın eşiğine getirdi?. (2019, 13 Şubat). Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-47225487
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1. sahipsiz hayvan rehabilitasyon çalıştayı. (2016). Erişim Adresi: https://gida.ibb.istanbul/img/125492652017__9577600359I.pdf
• İstanbul’daki sahipsiz kedi köpek sayısı açıklandı. (2017, 27 Nisan). Erişim Adresi: https://www.trthaber.com/haber/yasam/istanbuldaki-sahipsiz-kedi-kopek-sayisi-aciklandi-311559.html
• İtalya’da köpeklere nüfus sayımı. (2008, Ağustos 8). Hürriyet, Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/dunya/italya-da-kopeklere-nufus-sayimi-9609885
• İzmir’deki sokak köpeklerinin sayısı. (2017, 14 Ekim). Erişim Adresi: http://www.izmir-vho.org/basin-389-izmir-deki-sokak-kopeklerinin-sayisi.html
• Kandır, E. H. (2014). Sokakların yuvasız sakinleri. Ayrıntı Dergisi, 2 (21), 7-14.
• Khadka, N. S. (2019, Şubat 12). Dogs becoming major threat to wildlife. BBC. Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/science-environment-47062959
• Kırşehir’de sokak köpeği vahşeti. (2018, 24 Ekim). Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/yasam/2018/10/24/kirsehirde-sokak-kopegi-vahseti
• Konya’da sokak köpeklerinin ısırdığı vatandaşa belediye 3 bin lira tazminat ödeyecek. (2020, 18 Ekim). Erişim Adresi: https://www.konhaber.com/haber-
• konya_da_sokak_kopeklerinin_isirdigi_vatandasa_belediye_3_bin_lira_tazminat_odeyecek-1461916.html Köpeği başka köpeklerin saldırısı sonucu ölen işyeri sahibi şikayetçi oldu. (2020, 8 Haziran). Erişim Adresi: https://tr.sputniknews.com/yasam/202006081042206538-kopegi-baska-kopeklerin-saldirisi-sonucu-olen-is-yeri-sahibi-sikayetci-oldu/
• Köpek saldırısına uğrayan küçük Davut kurtarılamadı. (2020, 24 Nisan). Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/kopek-saldirisina-ugrayan-kucuk-davut-kurtarilamadi-5772802/
• Köpek saldırısını otopsi de doğruladı. (2015, 16 Mart). Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2015/gunun-icinden/kopek-saldirisini-otopsi-de-dogruladi-773008/
• Köpekler 20 keçiyi öldürdü 21 keçiyi de yaraladı. (2021, 1 Mayıs). Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/kopekler-20-keciyi-oldurdu-21-keciyi-de-yaraladi-6407546/
• Köpeklerin saldırısına uğrayan yavru ayı kurtarıldı. (2021, 25 Nisan). Erişim Adresi: https://www.veryansintv.com/yavru-ayi-evin-bodrumuna-girdi
• Köpeklerin saldırısında kolunu kaybeden kadın o anları anlattı. (2020, 11 Temmuz). Erişim Adresi: https://www.cnnturk.com/turkiye/kopeklerin-saldirisinda-kolunu-kaybeden-kadin-o-anlari-anlatti?page=1
• Most visited countries in Asia, (2018, 11 Haziran). Erişim Adresi: https://cogophotography.blogspot.com/2019/06/most-visited-countries-in-asia-2018.html
• Onay, A. (2019). Devlet-toplum kıskacında sokak hayvanları. Birikim Dergisi. Erişim Adresi: https://birikimdergisi.com/guncel/9310/devlet-toplum-kiskacinda-sokak-hayvanlari
• Osmangazi Belediyesi Sahipsiz Hayvanlar Doğal Yaşam ve Tedavi Merkezi. (2020, 5 Aralık). Erişim Adresi: http://www.osmangazihayvanevi.bel.tr//hakkimizda
• Öztürk, A. (2015, Ekim 3). 40 barınak, 130 bin köpek, sayısız kedi. Haberturk. Erişim adresi: https://www.haberturk.com/gundem/haber/1135628-40-barinak-130-bin-kopek-sayisiz-kedi
• Öztürkler, Y. (2017). Kentlerde başıboş köpek sorunu. Erişim Adresi: http://www.turkvet.biz/yazi/mp_basibos_kopek_sorunu.htm
• Pitbull saldırısına uğrayan Tuğba’ya 60 dikiş atıldı. (2020, 8 Ekim). Erişim Adresi: https://www.milliyet.com.tr/gundem/pitbull-saldirisina-ugrayan-tugbaya-60-dikis-atildi-6325289
• Polat, M. (2021, Nisan 12). Sokak köpekleri çarşı ortasında öğrencilere saldırdı. İlkha. Erişim Adresi: https://ilkha.com/guncel/sokak-kopekleri-carsi-ortasinda-ogrencilere-saldirdi-158278
• Rothbard hayvan hakları ve ağır engelli insanların hakları. (2017, 12 Mayıs). Erişim Adresi: https://www.reddit.com/r/AskLibertarians/comments/6arux9/rothbard_animal_rights_and_the_rights_of_severely/
• Rothbard, M. N. (2007). Hayvanların hakları. Erişim Adresi: https://mises.org/library/rights-animals Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2019). Kuduz profilaksi rehberi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Sayın, A. (2020, Aralık 10). Hayvan hakları yasası: AKP çalışmaları hızlandırdı, yılbaşından sonra meclise sunulabilir. BBC. Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-55254614
• Sokak hayvanları için milat: Semtpati uygulamasını hayata geçiren İpek Kıraç, İBB Başkanı İmamoğlu ile işbirliği protokolü imzaladı. (2020, 22 Ekim). Erişim Adresi: https://t24.com.tr/haber/sokak-hayvanlari-icin-milat-semt-pati-uygulamasini-hayata-geciren-ipek-kirac-ibb-baskani-imamoglu.-ile-isbirligi-protokolu-imzaladi,910785
• Sokak köpeğine pitbull saldırısı. (2021, 11 Nisan). Erişim Adresi: https://www.sondakika.com/haber/haber-son-dakika-haberi-sokak-kopegine-pitbull-saldirisi-kamerada-14058382/
• Sokak köpekleri saldırıları yeniden gündemde. (2019, 5 Ocak). Erişim Adresi: https://www.yenisafak.com/gundem/sokak-kopekleri-saldirilari-yeniden-gundemde-3429273
• Sokak ortasında kangal dehşeti 8 yaşındaki Batuhan ölümden döndü. (2020, 28 Ekim). Erişim Adresi: https://www.ozgurkocaeli.com.tr/video/5646931/sokak-ortasinda-kangal-dehseti-8-yasindaki-batuhan-olumden-dondu#
• Sun, G. (2018, Aralık 24). İngiltere’de yavru kedi ve köpeklerin pet shoplarda satışı yasaklandı. Euronews. Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2018/12/24/ingiltere-de-yavru-kedi-ve-kopeklerin-pet-shoplarda-satisi-yasaklaniyor
• Şen, A. (2019, Kasım 2). Sokak köpeği saldırısında yaralananlar, kime dava açabilir?. Star. Erişim Adresi: https://www.star.com.tr/guncel/sokak-kopegi-saldirisinda-yaralanalar-kime-dava-acabilir-haber-1490880/ Tamzok, H., Kük, M. ve Çobanoğlu, N. (2013). Hukuki ve etik boyutlarıyla sokak hayvanları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 245-280.
• Tandoğan, U. (2020, Ağustos 27). Sokak köpekleri meselesi. Dünya. Erişim Adresi: https://www.dunya.com/kose-yazisi/sokak-kopekleri-meselesi/479367
• Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan sokak hayvanları için 14 milyon lira ödenek. (2020, 3 Aralık). Erişim Adresi: https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/4841/Tarim-Ve-Orman-Bakanligindan-Sokak-Hayvanlari-Icin-14-Milyon-Lira-Odenek
• TBMM, hayvanların haklarının korunması ile hayvanlara eziyet ve kötü muamelelerin önlenmesi için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. (2019). Erişim Adresi: https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss132.pdf
• Tekin, N. (2017). Devasa bir kedi köpek mezarlığı üzerinde yaşıyoruz. Erişim Adresi: https://hayvanlarinaynasinda.wordpress.com/2017/12/04/devasa-bir-kedi-kopek-mezarligi-uzerinde-yasiyoruz/
• Tekvar, S. O. (2017). HAYTAP’ın hayvan hakları mücadelesinde çatışma yöntemi: Hayvan hakları savunucularının kendi aralarında uzlaşması mümkün mü?, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 181-203.
• Tezel, M. (2021, Mayıs 18). Başıboş köpek sayısı artıyor. Sabah. Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/gunaydin/sb-mevlut_tezel/2021/05/18/basibos-kopek-sayisi-artiyor#:~:text=T%C3%BCrkiye'de%20ba%C5%9F%C4%B1bo%C5%9F%20k%C3%B6pek%20say%C4%B1s%C4%B1,bin%20ba%C5%9F%C4%B1bo%C5%9F%20k%C3%B6pek%20bulundu%C4%9Funu%20a%C3%A7%C4%B1klam%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1.
• Tiftik, C., Dilsiz, A. ve Türel, A. (2015). Esenler ve sokak hayvanları: Sokak hayvanlarının kent kültüründeki yeri. Herkes İçin Dost Kentler içinde (ss.191-212). İstanbul: İlbey Matbaa.
• Türk Ceza Kanunu. (2004, 12 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 25611). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/10/20041012.htm
• Türkiye’nin en Büyük ve en modern hayvan barınağı Konya’da. (2019, 3 Ekim). Erişim Adresi: https://www.konya.bel.tr/ haberayrinti.php?haberID=7043
• Türkiye’nin hayvan haritası çıkarıldı. (2016, 27 Mayıs). Erişim Adresi: https://t24.com.tr/haber/turkiyenin-hayvan-haritasi-cikarildi-yuzde-32-kedi-insani-cikti,342439
• Türkiye’nin örnek tesislerinden Demirtaş Hayvan Bakımevi. (2018, 5 Haziran). Erişim Adresi: https://www.alanya.bel.tr/ haber/20310/turkıye-nın-ornek-tesıslerınden-demırtas-hayvan-bakımevı-dort-dortluk-hızmetlerıne-devam-edıyor
• Uğur, F. (2021, Mart 2). Çıkacak yasayla her yıl sokak köpeği vahşeti yaşayan 180 bin kişinin ahı alınmaz mı?. Türkiye. Erişim Adresi: https://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/fuat-ugur/617833.aspx
• Usta, Ö. K. (2020, Ağustos 29). Hayvan dostu polisler görev başında. Aydınlık. Erişim Adresi: https://aydinlik.com.tr/haber/hayvan-dostu-polisler-gorev-basinda-216954
• World Health Organization, Frequently asked questions about rabies for the general public. (2018). Erişim Adresi: https://www.who.int/rabies/Rabies_General_Public_FAQs_20Sep2018.pdf
• World Health Organization, Presence of dog-transmitted human rabies. (2019). Erişim Adresi: https://apps.who.int/neglected_diseases/ntddata/rabies/rabies.html
• World Health Organization. (2018). WHO Expert Consultation on Rabies Third Report. Switzerland: WHO Press.
• World Health Organization. (2021, 25 Nisan). Erişim Adresi: https://www.who.int/health-topics/rabies#tab=tab_1
• Yayla, A. (2021). Hayvan hakları yasası mı?. Erişim Adresi: http://www.hurfikirler.com/hayvan-haklari-yasasi-mi/
• Yılmaz, M. (2019, Aralık 11). Başıboş köpekler meselesi. Demokrat Kocaeli. Erişim Adresi: https://demokratkocaeli.com/kose-yazisi/2921/basibos-kopekler-meselesi.html
• Yiğit, A. (2021, Ocak 25). Başıboş sokak köpekleri. Malatyanethaber. Erişim Adresi: https://malatyanethaber.com.tr/yazi/ali-yigit/basibos-sokak-kopekleri/2773/