BİLGİNİN OLANAKLILIĞI PROBLEMİ AÇISINDAN HUME’DA VE KANT'TA NEDENSELLİK SORUNSALI

Yıl 2018, Sayı: 55, 132 - 141, 21.02.2018

Ufuk Özen Baykent

Öz

Nedensellik
konusu bilim felsefesinde önemli yer tutmakla beraber, felsefe tarihi içinde bu
konuyu sorun edinenler tarafından da farklı biçimlerde ele alınmıştır. İngiliz
empirist filozof David Hume ve Alman filozof Immanuel Kant, nedensellik
sorunsalına, bilginin olanaklılığı sorunu açısından yaklaşmışlardır. Hume, İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme
başlıklı eserinde, dünyaya yönelik olan bilgimizi, nedensellik kavramı ve
neden-etki bağı çerçevesinde ele almıştır. Hume, nedensel akıl yürütmenin,
deneyimsel bilgiye temel teşkil ettiğini iddia ederken, zorunluluk olarak
değerlendirdiği neden-etki bağının, ussal bir zorunluluğa dayanmadığı fikrine
ulaşır. Bu noktada, Hume, empirik bilgiye ilişkin olarak septik bir tavır
takınmıştır ve Hume’un içine düştüğü bu çıkmaza yanıt olarak Kant’ın modern
empirik bilimin olanaklılığını ortaya koyduğu apriori ve aposteriori
kavramlarıyla temellendirmeye girişmiştir. Bu çalışmada, Hume’un ve Kant’ın
nedensellik sorunsalına, bilginin olanaklılığı problemi açısından nasıl
yaklaştıkları incelenmektedir.   

Anahtar Kelimeler

Hume, Kant, Nedensellik, Bilgi

THE PROBLEM OF CAUSALİTY IN HUME AND KANT WITH REGARD TO THE PROBLEM OF THE POSSIBILITY OF KNOWLEDGE

Öz

The problem of
causality has been placed at the centre of the philosophy of science and has been
handled in various ways by different philosophers in the history of philosophy.
The English empiricist David Hume and German philosopher Immanuel Kant have
approached the problem of causality with respect to the possibility of
knowledge. In An Inquiry Concerning Human
Understanding, Hume questions our knowledge of the world in terms of the
concept of causality and the cause-effect relationship. When Hume proposed that
causal reasoning is the ground for empirical knowledge, he also arrived at the
idea that the necessity of cause-effect relationship is not a rational one. At
this point, Hume’s septic look at the empirical knowledge was enlightened by
Kant. Kant argued the possibility of empirical knowledge by proposing the
concepts of apriori and aposteriori to ground for knowledge. The present study
investigates Hume’s and Kant’s view of the problem of causality in terms of the
problem of the possibility of knowledge.  

Anahtar Kelimeler

Hume, Kant, Knowledge, Causality

Kaynakça

• Alquie, F. (1990) “Descartes’tan Kant’a Kadar Nedensellik Düşüncesi” Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları Seminer-Felsefe, çev. Tülin Bumin, Sayı:7, s. 59-69 Ege Ü. Basımevi, İzmir.
• Cottingham, John. (2003) Akılcılık. Çev. Bülent Gözkan. Doruk Yayıncılık, İstanbul.
• Denkel, Arda. (1994) “Hume, Nedensellik, Tikelcilik ve Tekilcilik” Felsefe Tartışmaları, 17. Kitap, s. 63-74, Kent Basımevi.
• Guyer, Paul. (2008) Knowledge, Reason and Taste: Kant’s Response to Hume. Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
• Hume, David. (1997) İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.
• Kant, Immanuel. (2002) Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. Çev. İoanna Kuçuradi - Yusuf Örnek. Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Kant, Immanuel. (2010) Arı Usun Eleştirisi. Çev. Aziz Yardımlı. İdea Yayınevi, İstanbul.
• Russell, Bertrand. (1946) History of Western Philosophy, Routledge, London and New York.
• Watkins, Eric. (2005) Kant and the Metaphysics of Causality. Cambridge University Press, Cambridge.
• Williams, Michael. (2001) Problems of Knowledge: A Critical Introduction to Epistemology. Oxford University Press, Oxford. Yıldırım, C. (1979) Bilim Felsefesi, Remzi Kitabevi, İstanbul.