1945 ÇİFTÇİYİ TOPRAKLANDIRMA KANUNU TARTIŞMALARININ DÖNEM SİYASETİNE ETKİSİ

Yıl 2018, Sayı: 57, 271 - 279, 18.08.2018

Meral Balcı Yeşim Karadeniz

Öz

Tek parti yönetiminde tasarlanan ve
mecliste konuşulmaya başlanan Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, büyük tartışmaların
yaşanmasına neden olmuştur. Kanun görüşmeleri sonrasındaki tartışmalar Cumhuriyet
Halk Partisi içinden muhalif bir kanat doğurmuş, bu durum Türk siyasal
hayatında üçüncü kez çok partili siyasetin tecrübe edilmesine olanak
sağlamıştır. Topraksız köylüyü topraklandırma vaadi ile ortaya atılan bu kanun,
özellikle büyük toprak sahibi milletvekilleri tarafından eleştirilmiş, kanuna
karşı olan milletvekilleri Meclis’te Bütçe Kanunu’na ret oyu vererek muhalefetlerini
açıkça ortaya koymuşlardır. Demokrasinin işlerliğinin kazanılmasının çok
partili siyasal hayat ile mümkün olacağı düşüncesiyle “Dörtlü Takrir”, bazı
milletvekili tarafından iktidara sunulmuştur. Bu siyasi ortamda partiden ihraç
edilen muhalifler, 1946 yılında Demokrat Parti’nin kurulmasıyla parlamento
tarihinde yeni bir sayfa açmıştır. Türk siyasal hayatında önemli bir yeri olan Demokrat
Parti’nin oluşumu, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu sürecine dayanmaktadır. Bu
açıdan dönemin meclis konuşmaları dönem siyasetinin ortamı göz ardı edilmeden
analiz edilmiştir. Bu analiz sürecinde döneme ait arşiv belgeleri ve tutanak
dergileri, konuyla ilgili yazılan makale, tez ve kitaplar çalışmanın araçlarını
oluşturmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Çok Partili Siyaset

The Effect of the 1945 Land Distribution Law Discussions on the Opposition Party and Foundation of the Democrat Party

Öz

Land Distribution Law, which was designed in one-party man agement and started to be discussed in the parliament, caused great discussions. Discussions after the law negotiations gave birth to an opposition wing in the Republican People's Party, which enabled for the third time the experience of multi-party politics in Turkish political life. This law, which was laid down by the promise of giving land to the land less peasantry, was particularly criticized by large land owned members of parliament and the oppositi on law makers, who opposed the legislation, cast their opposition openly in the Assembly by rejecting the Budget Law. “Memorandum of the Four” was presented by Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü, believing that the acquisition of the function of democracy would be possible with multi-party political life. Opponents who were expelled from the party in this political environment opened a new page in parliamentary history with the establishment of the Democratic Party in 1946. The formation of the Democrat Party, which has an important place in Turkish political life, is based on the process of the Land Distribution Law. In this respect, the parliamentary speeches of the period were analyzed with out ignoring the environment of the period politics. In this analysis process, archival documents and journal records belonging to the term, articles, thesis and books written about the subject created the instruments of the study.

Anahtar Kelimeler

Republican People’s Party, Democrat Party, Land Distribution Law, Multi-party Politics, Domestic Policy

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (2016). Arkadaşım Menderes. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Armağan, S. (1967). Türkiye’de parlamento seçimleri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 33, (3-4), s. 45-100.
• Aslan, E. (2014). Türkiye’nin iç siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Kırşehir.
• Berkes, N. (2005). Unutulan yıllar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Burgaç, M. (2013). 1946 genel seçimlerinde propaganda. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII, (26), s. 163-184.
• Koçak, C. (2008). Siyasal tarih 1923-1950 (s. 127-193). Sina Akşin (Ed.) Çağdaş Türkiye 1908- 1980 C. 4, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Cop, B. (2018). Türkiye’de seçim sistemleri. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Demirel, A. (2014). Tek partinin iktidarı: Türkiye’de seçimler ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eroğul, C. (1998). Demokrat Parti tarihi ve ideolojisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Goloğlu, M. (2013). Demokrasiye geçiş 1946-1950. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hamitoğulları, B. (1966). Türkiye’de toprak, toprak reformu ve iktisadi kalkınma. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi, C. 21, S. 1, s. 21-46.
• Karpat, K. H. (2017). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özbudun, E. (2016). Türkiye’de parti ve seçim sistemi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özkök, A. (1966). Türkiye’de toprak reformu ihtiyacı. Türkiye Ekonomi Kurumu İktisadi Araştırmalar Enstitüsü, Ankara: Başnur Matbaası, s. 21-50.
• Pala, H. (2010). İsmet İnönü dönemi iktisat politikaları 1938-1950 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyon.
• Uyar, H. (2012). Tek parti dönemi ve CHP. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Yetkin, Ç. (2017). Karşı devrim 1945-1950. Ankara: Kilit Yayınları.
• Arşiv BelgeleriDemokrat Parti 1946 Parti Programı, TBMM Kütüphanesi, 2008-563/1946.
• Resmî Gazete, 16 Haziran 1945.
• Resmî Gazete, S. 6032, Kanun No. 4753, 15 Haziran 1945.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VII, Birleşim 54, Toplantı 2, C. 17, 14. V. 1945, s. 59-84.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: VII, İçtima: 2, C. 14, I. VI. 1944, s. 2-6.
• TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem VII, Birleşim 55, Toplantı 2, C. 17, 16. V. 1945 s. 98-122.
• TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem VII, C. 17, 14. V. 1945, s. 59-84.
• İnternet ErişimYüksek Seçim Kurulu, www.ysk.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.01.2018.