OSMANLI SINIRLARI DISINDA İLK TÜRKÇE TERCÜMELER

Yıl 2008, Sayı: 22, - , 20.06.2015

Ali Budak

Öz

Turkish translations within the out of borders of Ottoman Empire both contribute the new dimensions for the history of western culture and new point of views. In near history, the fable anthology ahich had been translated by a gentlemen of Constantnople in 1826 has been found in Bibliotheque Nationale of Paris. Very surprisingly, this date (1826) is early time before the first Turkish translations in our history. The Armenians who immigrated from Ottoman Empire have constituted a Turkish literature with Armenain alphabet in Venice which can be defined as a new turning point in Turkish literature at the beginning of XIX century. Mıkhitharist Priests of Saint Lazzaro Island had translated the first theatrical production from the west. The four melodramas of Pietro Antonio Metastasio is very interesting and illuminating both its early date of 1831 and clear Turkish

Anahtar Kelimeler

First translations, Turkish literature, Armenian alphabet, Otoman Armenians

OSMANLI SINIRLARI DISINDA İLK TÜRKÇE TERCÜMELER

Öz

Osmanlı İmparatorluğu sınırları dışında yapılmış Türkçe tercümeler, batı kültürüyle ilişkilerin tarihine apayrı bir boyut kazandırırken, yeni yeni bakış açılarına da kapı aralamaktadır Yakın bir zaman önce, Paris'te, Bibliotheque Nationale'de, Türkçe bir “fabl”lar seçkisi bulunmuştur. Konstantinoplu bir İstanbul Beyefendisi tarafından yapıldığı belirtilen tercümenin tarihi 1826’dır, ki bu, bir anda tercüme tarihimizin başlangıcını yaklaşık otuz beş yıl geriye götürmektedir. Yine, Osmanlı İmparatorluğu’ndan göç etmiş Ermenilerin Venedik’te meydana getirmiş oldukları Ermeni harfleriyle Türkçe edebiyat; XIX. yüzyıl başlarındaki Türk edebiyatında çok özel bir sayfa açacak nitelikler taşımaktadır. San Lazzaro Adası’ndaki Mıkhitharist Rahipleri batıdan ilk tiyatro oyunlarını Türkçeye kazandırmışlardır. Pietro Antonio Metastasio’nun dört melodramının Ermeni harfleriyle Türkçe çevirileri, sadece 1831’de yapılmış olmalarıyla değil, şaşılacak kadar duru Türkçeleriyle de dikkat çekicidirler

Anahtar Kelimeler

İlk çeviriler, Türk edebiyatı, Ermeni alfabesi, Osmanlı Ermenileri

Kaynakça

• Ahmed Cevdet: “Muvâzene-i Politikaya Dair Reiü’l-Küttâb Atıf Efendi Lâyihası”, Tarih-i Cevdet, C.VI. , İst. , Matbaa-i Osmaniye, 1312 / 1895, s. 311-3
• Anamur, Hasan : “Türk Dilinde Güzide Meseller, 1826 Yılında Paris’te
• Yayınlanmış Türkçe ‘Fables’ Çevirileri”, Toplumsal Tarih, Sayı: 163, Temmuz 2007, s. 48-51.
• And, Metin : “Gedikpaşa Tiyatrosu’ndan Önceki Türkçe Oyunlar”, Türk Dili (Tiyatro Özel Sayısı) , Sayı: 178, Temmuz 1966, s. 681-683.
• And, Metin :100 Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi, İst. , Gerçek Yayınevi, 1970, s. 85
• Berkes, Niyazi : Türkiye’de Çağdaşlaşma, İst. , 19878.
• Budak, Ali: Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını : Münif Paşa, İst. , 2004.
• Çalışlar, Aziz: Tiyatro Ansiklopedisi, Ank. , Kültür Bakanlığı Yay. 1995.
• Ebuzziya, Ziyad: Şinâsi, Yayına hazırlayan Hüseyin Çelik , İletişim Yayınları , İst. ,1997.
• Erhat, Azra: Mitoloji Sözlüğü, İst. , Remzi Kitabevi, 1994.
• Gökberk, Macit : Felsefe Tarihi, İst. , 1961.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal : Son Sadrâzâmlar, Cilt:I-III, İst. ,1969.
• İsmail Habib: Avrupa Edebiyatı ve Biz, Cilt: I-II, İst. , 1940-41
• Kâtip Çelebi Mustafa bin Abdullah : Kitâb-ı Cihannümâ, İstanbul, ibrahim Müteferrika Matbaası, 1145 / 1732.
• Kut, Turgut :Yazmadan Basmaya : Müteferrika, Mühendishane, Üsküdar konulu serginin katalogu, Yapı Kredi Kültür Merkezi Yayını, 1stanbul 1996.
• Lewis, Bernard : Modern Türkiye’nin Doğuşu, 2.baskı, Ank. ,1984.
• Özön, Mustafa Nihat : Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Maarif Matbaası, İst. , 19 Sena, Cemil : Filozoflar Ansiklopedisi, C: I-II , İst. , 1975.
• Sinanoğlu, Nüzhet Haşim : İtalyan Edebiyatı : Tarih- Antoloji, Muallim A. Halit Kitaphanesi, 1933.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi : XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Dördüncü basım, 1st. ,1976.
• Timur, Taner : “Osmanlı’da Kamuoyu Olgusu”, Osmanlı Basın yaşamı Sempozyumu, 6-7 Aralık 1999, Ank. , G.Ü. İlteşim Fak. Yayını.
• Tietze, Andreas : “Kain und Abel (Die armeno-türkische Übersetzung eines Oratoriums von Metastasio)”, Rocznik Orientalisty Czny. T. XLIX. Z. 2. Wien, 1994, 191-217.
• Toderini, Abbe Giambatista : Letteratura Turchesca,Cilt: I-III, Venedik, 17 Vardar, Berke : Aydınlanma Çağı Fransız Yazını, Ank. , 1985.