ÖZDEĞERLEME MODELLERİNİN DENGE SKOR KARTIYLA ENTEGRE EDİLMESİ: BİR ÖZDEĞERLEME MODELİ ÖNERİSİ

Yıl 2009, Sayı: 25, - , 20.06.2015

Onur Tolga Aydemir Lütfihak Alpkan Hakan Kitapçı Orhan Çömlek

Öz

It is an inevitable fact that those firms that want to maintain their competitive positions must perform effective strategic management in a competitive environment as a result of globalization and technological developments. There are a great number of self-assessment models that have been developed and applied by different firms in order to evaluate their present and future competitive positions. One of the most commonly used self-assessment models is Malcolm Baldridge National Quality Model which emerged in the US in 1987 in order to reward the companies that provide high quality service to their customers. The second one is EFQM formed by European Foundation of Quality Management that provides a roadmap to the institutions for excellence, assists them in detecting their incapabilities and deficiencies, and demonstrates proper solutions for their problems. The third one is Balance Scorecard which proposes that using the results of financial measurement is insufficient alone and a more common unit of measurement related to long-term financial success is necessary for assessment of available customers, internal company mechanisms, employees, and system performance. In this study, by scrutinizing main concepts and criteria and by comparing them with one another, a performance inspection and evaluation model is developed to enable managers to apply an effective strategic management in a competetive environment

Anahtar Kelimeler

EFQM Excellence Model, Malcolm Baldrige National Quality Model, Deming Model, Balanced Scorecard

ÖZDEĞERLEME MODELLERİNİN DENGE SKOR KARTIYLA ENTEGRE EDİLMESİ: BİR ÖZDEĞERLEME MODELİ ÖNERİSİ

Öz

Günümüzde küreselleşme ve teknolojik gelişmelerle ortaya çıkan artan rekabet ortamında varlıklarını sürdürmek isteyen işletmelerin etkin bir stratejik yönetim uygulaması kaçınılmazdır. İşletmelerin hedeflerine ulaşıp, varlıklarını sürdürebilmeleri ve kendi özdeğerlendirmelerini yapıp, kurumsal performanslarında iyileşme sağlayabilmeleri için geliştirilen ve uygulanan bir çok model bulunmaktadır. Uygulamada yer alan bu modellerden ilki müşterilerine daha fazla hizmet ve kalite sağlayan işletmeleri ödüllendirmek amacıyla 1987 yılında Amerika’da ortaya çıkan, kalite bilincini rekabeti arttırmada önemli bir unsur olarak gören ve mükemmelliği bir gereklilik olarak düşünüp, yaygınlaştırılmasını amaçlayan Malcolm Baldrige Ulusal Kalite Modeli’ dir. İkincisi, Avrupa Kalite Yönetim Vakfı tarafından oluşturulan, kuruluşlara mükemmelliğe giden yolun neresinde olduklarını gösteren, eksik ve yetersiz oldukları alanları saptamalarını sağlayan ve uygun çözüm yolları gösteren EFQM Mükemmellik Modelidir. Üçüncüsü ise, finansal ölçüm sonuçlarının performans değerlendirmede tek başına kullanılmasının yeterli olmadığını, mevcut müşteriler, şirket içi işleyiş, çalışanlar ve sistemin performansının değerlendirilmesinde uzun dönemli finansal başarıyla ilişkilendirilen daha genel ölçü birimleri kullanılmasının gerekli olduğunu ortaya koyan Denge Skor Kartı’dır. Bu çalışmada bu modeller temel kavramları ve kriterleri açısından detaylı olarak incelenip, birbirleri ile karşılaştırılarak, küreselleşme ve teknololojik gelişmeler sonucu hızlı ve sürekli olarak değişen rekabet ortamında, yöneticilerin özgün bir strateji ile etkin bir stratejik yönetim uygulayabilmesini sağlayacak bütünsel bir performans takip ve değerleme modeli oluşturulmuştur

Anahtar Kelimeler

EFQM Mükemmellik Modeli, Malcolm Baldrige Ulusal Kalite Modeli, Deming Modeli, Denge

Kaynakça

• Ahire, S.L., Golhar, D.Y., Waller, M.A. (1996), “Development and Validation of TQM Implementations Construct”, Decision Sciences, 27(1), s.23–56.
• Ahmad, S., Schroeder, G. (2002), “The Importance of Recruitment and Selection Process for Sustainability of Total Quality Management”, International Journal of Quality and Reliability Management, 19(5), s.540–550.
• Anderson, J.C., Rungtusanatham, M., Schroeder, R.G., Devaraj, S. (1995), “A Path Analytic Model of a Theory of Quality Management Method: Preliminary Empirical Findings”, Decision Sciences, 26(5), s.637–658.
• Argüden Y., Dağdıç E. (2000), Balanced Scorecard, İstanbul: Arge Danışmanlık Yayınları, No: 01, s.11;15;16;38.
• Ayyıldız, H., Cengiz, E., Ustasüleyman, T. (2006), “Üretim Ve Pazarlama Bölümü Çalışanları Arası Davranışsal Değişkenlerin Firma Performansı Üzerine Etkisine İlişkin Yapısal Bir Model Önerisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Güz, Sayı 17, s.12.
• Başkonuş, Ş.B. (2007), Kurumsal Kaynak Planlaması ve Yönetim Bilişim Sistemlerinin İşletmeler İçin Önemi ve Kullanımı, Basılmamış Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.16.
• Calvo-Mora, A., Leal, A., Roldan, J.L. (2005), “Relationships Between The EFQM Model Criteria: a Study in Spanish Universities”, Total Quality Management, Vol. 16, No. 6, s.745-747.
• David, A.K. (2008), Measuring Model Fit, http://davidakenny.net/cm/ fit.htm, January 29
• Demerouti E. (2004), Structural Equation Modeling, www.dmst.aueb.gr/gr2/diafora2/Prosopiko2/vi sitors_ppts /Demerouti1
• El Kitabı (2003), EFQM Mükemmellik Modeli, Kamu ve Sivil Toplum İçin Mükemmellik Modeli El Kitabı, İstanbul: KalDer Yayınları.
• Eskildsen, J.K, Kristensen, K, Juhl, H.J.(2003), “The Causal Structure of the EFQM Excellence Model”, First International Research Conference on Organizational Excellence in the Third Millennium, Estes Park, 6-9 August, s.75-83.
• Ercan, İ. ve Kan, İ. (2004), “Ölçeklerde Güvenirlik ve Geçerlik”, Bursa: Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30 (3), s.211.
• Ergün, Ü. (2002), “Yönetsel Performansın Geliştirilmesinde Yeni Yaklaşımlar: Mükemmellik Modeli ve Balanced Scorecard”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt.4 No.1, Mart, s.2;16.
• Flynn, B., Schroeder, R.G., Sakakibara, S. (1994), “A Framework for Quality Management Research and an Associated Measurement Instrument”, Journal of Operations Management, 11(4), s.339–366.
• Garson, G.D. (2004), Structural Equation Modelling, http://faculty.chass.http.//www.ncsu.edu/gars on/PA765/ structur.htm
• Grewal, D., Monroe, K., Krishnan, R. (1998), “The Effect of Pricecomparison Advertising on Buyers Perceptions of Acquisition Value, Transaction Value and Behavioral Intentions”, Journal of Marketing, Vol. 62, Issue 2, s.46.
• Janet R., Ronald D.A. (2002), “Impact of Leadership Style and Emotions on Subordinate Performance”, The Leadership Quarterly, Vol.13, Iss.5, October, s.545.
• Kaplan, R.S., David, N.P. (1992), “The Balanced Scorecard - Measures That Drive Performance”, Harvard Business Review, Vol. 70, Issue 1, January-February, s.72.
• Kaplan, R.S., David, N.P. (1996a), “Using The Balanced Scorecard as a Strategic Management System”, Harvard Business Review, Vol. 74, Issue 1, January-February, s.72;75.
• Kaplan, R.S., David, N.P. (1996b), The Balanced Scorecard: Translating Strategy Into Action, Harvard Business School Press, Boston, Massachusetts, s.3;7.
• Kaygusuz S.Y. (2005), “Yönetim Muhasebesinin Performans Yönetimi Fonksiyonunda Geldiği Son Nokta: Balanced Scorecard (Ölçüm Kartı Tekniği)”, İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, Ocak, s.88.
• Koçel, T. (2005), İşletme Yöneticiliği, İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., 10. Baskı, s.455.
• Kozanoğlu, O. (2002), Performans Measurement System for Higher Education Based on Balanced Scorecard Framework, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bogaziçi University, Institute of Science and Engineering, s.27.
• Lee, S.M., Rho, B.H., Lee, S.G. (2003), “Impact of Malcolm Baldrige National Quality Criteria on Organizational Quality Performance”, International Journal of Production Research, Vol.41, No:9, s.2005-2007.
• MBNQA Business Excellence Criteria 2003, www.nist.gov, s.13.
• Madu, Christian (1998), Malcolm Baldrige, Deming Prize and European Quality Awards: a Review and Synthesis, Handbook of Total Quality Management, Kluwer Academic Publishers, New York, s.756. Mels, G. (2004), Getting Started with The Student Edition of Lisrel 8.53 for Windows, http://www.psikolojiktestler.hacettepe.edu. tr/l.doc
• Nakhai, B., Neves, S.J., (1994), “The Deming, Baldrige, and European Quality Awards”, Quality Progress, Cilt: 27, Sayı: 4, s.33.
• Newsom, J. (2005), Some Clarifications and Recommendations on Fit Indices, http://www.upa.pdx.edu/IOA/ newsom/semclass/ho_fit.pdf
• Pakdil, F. (2003), “Deming, Malcom Baldridge ve EFQM Kalite Modellerinin Karşılaştırmalı Analizi”, Verimlilik Dergisi, C.3, s.52
• Pannirselvam, G.P., Ferguson, L.A. (2001), “A Study of the Relationship Between The Baldrige Categories”, International Journal of Quality and Reliability Management, 18(1), s.14–34.
• Perçin, M. (2008), İşletmenin Örgüt Yapısının İşgörenlerin Örgüt Bağlılığına Etkisine İlişkin Bir Araştırma, Basılmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.143.
• Podobnik, D., Dolinsek, S. (2006), Critical Evaluation of The EFQM/BSC Management Models and Possibility of Their Integration, Slovenia: Proceedings of the 7th International Conference of the faculty of management Koper, 23-25 November, s.1476-1477.
• Saraç, Ö., (2000). Türk Vergi Yönetiminde Toplam Kalite, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.208.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., (2003), “Evaluating The Fit of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-Fit Measures”, Methods of Psychological Research Online, Vol:8, No:2
• Shawyun, T. (2003), “Education Excellence: An Integrated Performance Measurement and management Model”, Asaihl-Thailand Journal, Vol.6, No:2. November, s.3.
• Speckbacher, G., Juergen B. ve Thomas P. (2003), “A Descriptive Analysis on the Implementation of Balanced Scorecards in German-Speaking Countries”, Management Accounting Research, 14, s.362.
• Tatlıdil, H. (1992), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik, Ankara: Akademi Matbaası, s.85.
• Wongrassamee, S., Gardiner, P.D., Simmons, J.E.L. (2003), “Performance Measurement Tools: The Balanced Scorecard and The EFQM Excellence Model”, Measuring Business Excellence; 7, 1, ABI/INFORM Global, s.14.
• Wilson, D.D., Collier, D.A. (2000), “An Empirical Investigation of The Malcolm Baldrige National Quality Award Causal Model”, Decision Sciences, 31(2), s.361–390.
• Yazıcı, S. (2000), “Mükemmellikte Yeni Arayışlar: EFQM Mükemmellik Modeli ve Örgütsel Öğrenme”, İstanbul: KalDer, Eylül-Ekim, s.35.
• Yener, H. (2007), Personel Performansına Etki Eden Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) İle İncelenmesi ve Bir Uygulama, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, s.61;85.
• Yeniçeri, T., Erten E. (2008), “Mağaza Sadakat Programlarının Algılanması, Güven, İlişkiyi Sürdürme İsteği ve Mağaza Sadakati Arasındaki İlişkilerin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (2), s.237.