TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASININ BAĞIMSIZLIĞI VE PARA POLİTİKASI

Yıl 2009, Sayı: 25, - , 20.06.2015

Zekayi Kaya

Öz

As a result of not being a remedy of the Keynesian Policies, that is based on fiscal measures, to the inflation problem which was occured by the petrol crisis of 1973 the monetarist policies began to have much role. And then the idea of an independent central bank, that can provide the price stability, was accepted. For providing the price stability, the central bank don’t have to be under the effect of politics and also the other macro economic performance indicators have to be good in addition to the fiscal discipline. This can be realized by determining and applying the monetary and fiscal policies in a harmony with the aim of providing economic stability. In this study, the monetary policy and the independence of The Central Bank of The Republic of Turkey (Bank) are examined considering with the fiscal discipline and the strategy of inflation targeting. The situation of the independence of the Bank is evaluated according to the various indicators in the historical process. In the study, it is aimed to determine some of the negativenesses incompatible with the independence and to mention the conditions for providing the independence

Anahtar Kelimeler

central bank independence, monetary policy, inflation targeting, fiscal discipline

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASININ BAĞIMSIZLIĞI VE PARA POLİTİKASI

Öz

1973 petrol krizinden sonra oluşan enflasyon sorununa mali politikalara dayalı Keynesyen politikaların çare olamaması sonucu Parasalcı politikaların daha çok rol oynamaya başlamasıyla birlikte bağımsız bir merkez bankasının enflasyonu önleyerek fiyat istikrarını sağlayacağı düşüncesi kabul görmeye başlamıştır. Fiyat istikrarının sağlanması için merkez bankasının siyasi etki altında kalmaması ve mali disiplinin sağlanmasının yanında ekonominin diğer makro ekonomik performans göstergelerinin de iyi olması gerekir. Bu da para ve maliye politikalarının ekonomik istikrarı gözeterek uyumlu bir şekilde belirlenmesi ve uygulanmasıyla gerçekleşir. Bu çalışmada TCMB’nin bağımsızlığı ve para politikası mali disiplin ve enflasyon hedeflemesi stratejisi göz önünde bulundurularak ele alınmıştır. TCMB’nin bağımsızlık durumu tarihi süreç içerisinde değişik göstergelere göre değerlendirilmiştir. Çalışmada, bağımsızlıkla uyuşmayan bazı olumsuzluklar tespit edilmek ve bu olumsuzluklara karşı bağımsızlığı sağlayacak koşullar belirtilmek istenmiştir

Anahtar Kelimeler

merkez bankasının bağımsızlığı, para politikası, enflasyon hedeflemesi, mali disiplin

Kaynakça

• AKDIŞ, M. (1996). Para Politikalarının Ekonomik İstikrar Üzerindeki Etkinliği ve Türkiye. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Yayınları, No:2.
• ALPTÜRK, N. (1969). Bankaların Merkez Bankası ile İlişkileri. Ankara:Türkiye Bankalar Birliği.
• ARSLAN, Ö. (2003). Avrupa Birliği’ni Oluşturan Ülkelerde Merkez Bankası Bağımsızlığı, Enflasyon ve Diğer Makro Ekonomik Büyüklükler Arasındaki İlişkiler:1980-2001 Dönemi, Uzmanlık Yeterlik Tezi. Eylül, Ankara:TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü.
• BÜYÜKDENIZ, A. (1996). Türkiye’de İç Borçlanma-Enflasyon İlişkisi. İstanbul:Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü Yayını, Yayın No:1.
• DE HAAN, J. ve EIJFFINGER, S.C.W. (1996). The Political Economy of Central Bank Independence. May, New Jersey: University of Princeton Press, Special Papers In International Economics, No.19.
• GÜNAL, M. (2001). Merkez Bankası’nın Değişen Rolü ve Para Politikası Uygulamaları. Şubat, Ankara:IMKB.
• KARAÇOR, Z. (2007). “Enflasyon Kültür ve Geleneği: Türkiye Ekonomisi Üzerine Bir Analiz”, Türkiye Ekonomisi. Şubat, 1.Basım, Ahmet Ay(Editör), Konya: Çizgi Kitabevi.
• KARLUK, R. (2002). Türkiye Ekonomisi. Kasım, 7.b., İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş..
• ORHAN, O.Z. ve ERDOĞAN, S. (2007). Para Politikası. Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 4.Baskı, Ankara:Yazıt Yayın-Dağıtım.
• ÖĞRETMEN, E., 2004, Enflasyon Hedeflemesi-Uygulama Özellikleri-5 Temmuz, Ankara:TCMB Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü. www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/kitaplar/EnflasyonHedeflemesi2.pdf (20.03.2008).
• PARASIZ, İ. (2001). Enflasyon-Kriz-Ayarlamalar. Mart, İstanbul:Ezgi Kitabevi.
• SOYLU, H. (1997). Türkiye’de Senyoraj Gelirleri ve Kamu Açıkları. Temmuz, Ankara: SPK, Yayın No:81.
• TCMB Kanunu. Kanun No.1211.
• TCMB Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Kanun No. 4651.
• TCMB (2005). Enflasyon Hedeflemesi Rejiminin Genel Çerçevesi ve 2006 Yılında Para ve Kur Politikası. 5 Aralık, Ankara: TCMB, Sayı:2005-56.
• YILMAZ, G.A. ve YILMAZ A. (2007). Türkiye’de Borç Sarmalı ve Makroekonomik İstikrar. Şubat, İstanbul:Arıkan Basım Yayım Dağıtım. Makaleler
• BAKIR, C. (2006). “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 1930-2001 Arasında Siyasal ve Ekonomik Bağımsızlığı: Siyasal-Ekonomik Etkileşime İlişkin Karşılaştırmalı Bir Çözümleme”, ODTÜ Gelişme Dergisi. Haziran, Cilt:33, Sayı:1: 1-31.
• BÜYÜKAKIN, T. ve ERARSLAN, C. 2004, “Enflasyon Hedeflemesi ve Türkiye’de Uygulanabilirliğinin Sosyal Değerlendirilmesi”, http://sbe.kou.edu.tr/kosbed/dergi%2008/b%C3%BCy%C3%BCkakin.pdf#search=%22enflasyon%20hedeflem esi%22, (20.06.2008). Üniversitesi Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2004/2: 18-37.
• CASTELLO-BRANCO, M. ve SWINBURNE, M. (1999). “Merkez Bankası Bağımsızlığı”, çev.Hüseyin Şen, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. Şubat, Yıl:36, Sayı:2: 55-63.
• ÇOLAKOĞLU, B. (2002/2). “Enflasyon Hedeflemesi Stratejisine Geçiş Bağlamında TC Merkez Bankası Bağımsızlığının Fonksiyonelliği”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2002/2: 17-31.
• DİNÇER, A. (2004). “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Avrupa Merkez Bankasının bağımsızlık yönünden karşılaştırılması”, İşletme ve Finans Dergisi. Temmuz, Yıl:19, Sayı:220: 95-105.
• OKTAR, S. (1994). “Merkez Bankalarının Bağımsızlık Sorunu”, Finans Dünyası Dergisi. Eylül, Sayı:57: 67-73.
• OKTAR, S. (2001). “Merkez Bankacılığında Gelişmeler”, Banka-Mali ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. Ocak, Yıl:38, Sayı:1: 21-25.
• ÖZTÜRK, S., 2003,“Enflasyon Hedeflemesi Yaklaşımı ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”
• http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/temmuz2003/enflasyon_hedeflemes%C4%B0_.htm (20.03.2008).
• SARAÇOĞLU, R. (1993). “Türkiye’de Merkez Bankacılığı” , İktisat İşletme ve Finans. Ağustos, Yıl:8, Sayı:89: 11-34.
• ŞİŞMAN, M. (2005). “Uluslararası para sistemsizliği ve mali sermaye akımları(1980-2002): Gelişmekte olan ülkeler(güney) için öneriler”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi. Ağustos, Yıl:20, Sayı:233: 117-123.
• TOKGÖZ, E. (1995a). “Merkez Bankalarının Temel Görev ve Yetkilerinin Tam Olarak Yürütülmesinde Yönetim– Banka İlişkileri”, Devlet–Merkez Bankası İlişkileri Semineri. İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı: 40-56.
• TOKGÖZ, E. (1995b). “Merkez Bankalarının Bağımsızlığı”, Hacettepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. Cilt 13: 5-12.
• UÇAK, H., 2004, “Enflasyon Hedeflemesi ve Alternatif Para Politikası Hedeflemelerine Göre Değerlendirilmesi” http://sosyalbilimler.cukurova.edu.tr/dergi/dosyalar/2004.13.1.76.pdf (10.08.2008).
• YILMAZ, B.E. (2005). “Enflasyon Hedeflemesi ve Türkiye’de Enflasyon Hedeflemesine Geçiş Bağlamında Kamu Dinamikleri Baskısı”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi.Mart,No:32: 95-103.
• İnternet Kaynakları SERDENGEÇTİ, S., 28.11.2002, “Fiyat İstikrarı” http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/konusma/tur/2002/fiyat_istikrar.pdf, (20.05.2008). SERDENGEÇTİ, S., 21.11.2005, “Yetki ve Sorumluluk Hükümette”, Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/haber.phb?haberno=170657 (20.03.2008).
• SERDENGEÇTİ, S., 24.02.2005, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/2005/sunumsubat2005.pdf (10.08.2008). YELDAN, E., 2006, “Merkez www.bilkent.edu.tr/~yeldane/Yeldan63_22Mar06, (18.04.2008). Bankası Bağımsızlığı ve Enflasyon
• Hedeflemesi-II” YILMAZ, D., 2006, “Ekonomik Görünüm”, 7 Eylül, Ankara: TCMB.
• http://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/2006/Baskanmalatyakonusma.pdf, (20.02.2008).
• YILMAZ, D., 2008, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/2008/Baskan_Diyarbakir.pdf
• YILMAZ, D., 2007, “75. Olağan Genel Kurul Toplantısı Açış Konuşması”, 6 Nisan, Ankara: TCMB, http://www.tcmb.gov.tr (25.04.2008).