11)AŞK MESNEVİLERİNDE AYRI DİNLERDEN ÂŞIKLARIN AŞK VE KUTSAL ÇATIŞMASI

Yıl 2014, Sayı: 42, 0 - 0, 20.06.2015

Murat Öztürk

Öz

Love masnavies have appealed to community’s enjoyment of art and aesthetic along ages. These kinds of performances, in which sense of love is handled intriguingly via heroes, have had many aspects of a common composition. This common composition can also be seen within the masnavies whose heroes are members of different religions. However, as oppose to other masnavies, in this kind of masnavies the main conflict within the sequence of events is the difference of religion. Within these kind of performances, heroes and their close friends are involved according to religious differences. Faith and value differences between Islam and other religions are compared and competed within events. For this reason, religious symbols are higlighted and amorous adventures of hereos are designed based on religioes superority. Because of religioues espousal and social mentality and understanding, Islam always will be preferred religion. Furthermore, sexual identity of heroes is determined by the cultural characteristics and religious understanding. Heroes, who have continuing conflict between love and faith, carry examplary personality in these masnavies. In cases where the hero makes mistakes, Islamist forces alerting them and leading them to the true and right way help to create a personality for example. Thus, religion in this masnavies conduces to develop main heroes, assistant heroes and forces, symbols and sexual roles around an Islamic perspective and maturates a love around faith

Anahtar Kelimeler

Masnavi, difference of religion, conflict, love

11)AŞK MESNEVİLERİNDE AYRI DİNLERDEN ÂŞIKLARIN AŞK VE KUTSAL ÇATIŞMASI

Öz

Aşk mesnevileri asırlar boyunca toplumun sanat ve estetik zevkine hitap etmiştir. Aşk duygusunun kahramanlar aracılığıyla merak uyandırıcı bir tarzda işlendiği bu eserler pek çok yönden ortak bir kompozisyona sahiptir. Kahramanları farklı dinlere mensup âşıklar olan mesnevilerde de bu ortak kompozisyonu görmek mümkündür. Ancak bu mesnevilerde diğer aşk mesnevilerinden farklı olarak olay zinciri içindeki çatışma unsurlarının en önemlisi din farkıdır. Eserlerde kahramanlar ve yakın çevreleri din farklılıklarına göre rol alırlar. İslam diniyle diğer dinler arasındaki inanç ve değerler farkı olay içinde mücadele ve mukayese ettirilir. Bu nedenle dinî semboller öne çıkarılır ve kahramanların aşk maceraları din üstünlüğü iddiası etrafında şekillenir. Dinî kabuller ve toplumsal zihniyet ve anlayışın gereği olarak üstün tutulan din daima İslam olur. Kahramanların cinsel kimlikleri de kültürel özellikler ve dinî anlayışa göre belirlenir. Sürekli aşk ve iman arasında çatışma yaşayan kahramanlar bu mesnevilerde örnek kişilik özelliklerini taşırlar. Kahramanların hata yaptığı durumlarda onları uyaran, doğru ve hak yola çeken İslamî güçler örnek kişiliğin oluşmasına yardımcı olurlar. Böylelikle bu mesnevilerde din, ana kahramanlar, yardımcı kahramanlar ve güçler, semboller ve cinsiyete yüklenen roller İslamî olanı öne çıkarmaya, aşkı iman ekseninde olgunlaştırmaya araç olurlar

Anahtar Kelimeler

mesnevi, din farkı, çatışma, öteki, aşk

Kaynakça

• AYVAZOĞLU, Beşir (1996) Aşk Estetiği (İslam Sanatlarının Estetği Üzerine Bir Deneme), Ötüken Yayınları, İstanbul.
• DUYMAZ, Ali (2004). İncil ile Furkan Arasında Bir Aşkın Hikâyesi: Kerem ile Aslı. Doğu Batı Yayınları, sayı: 26. Ankara.
• ERSOYLU Halil (1996). Kız Destanı (Hazâ Hikayet-i Kız ma’a Cühûd), TDK yayınları, Ankara.
• GÜRBİLEK, Nurdan (2007). Kör Ayna Kayıp Şark Edebiyat ve Endişe, Metis Yayınları, İstanbul.
• GÜRGENDERELİ, Müberra. Hasan Ziyâî’nin Kıssa-i Şeyh ‘Abdürrezzâk’ı (Şeyh-i San’an Mesnevîsi). www.ekitapkulturturizm.gov.tr. (erişim: 23/01/2014).
• KARACAN, Turgut (1974). Nev’i-zade Atayi, Heft-Han Mesnevisi (İnceleme-Metin), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• KARTAL, Ahmet (2013). Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk edebiyatında Mesnevi. Doğu Kütüphanesi Yayınları. İstanbul.
• KÜLEKÇİ, Numan (1999). XI-XX. Yüzyıllar El yazması Metinler ve Özetleriyle Mesnevi edebiyatı Antolojisi. Aktif Yayıncılık, Erzurum.
• LEVEND, Agâh Sırrı (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavatnamesi. TTK yayınları, Ankara.
• ONUR, Naci (1991). Yusuf u Züleyha Hamdi. Akçağ Yayınları. Ankara.
• ÖZTÜRK, Murat (2009). Aşk Mesnevilerinde Yönlendirici Güç ve İdeal. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/7 Fall, 448-477.
• ÖZTÜRK, Murat (2009). Lamii Çelebi’inin Veyse vü Ramin Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme). Atatürk üniversitesi, SBE. Doktora tezi. Erzurum.
• TURHAN, Vedat Nuri (1995). Çorlulu Zarifî ve Mihr ü Mâh Mesnevisinin Tenkitli Metni. Atatürk Üniversitesi, SBE, yüksek lisans tezi. Erzurum.
• UZUN, Adnan (1991). Neylî Dîvânı-Tenkidli Metin- Trakya Üniversitesi, SBE. Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
• YAVUZ, Kemal. Gülşehri’nin Mantıku’t-Tayrı (Gülşen-Nâme) Metin ve Aktarma. www.ekitapkulturturizm.gov.tr (erişim tarihi: 05/01/2014).
• YILMAZ, Adem Eyüp (2003). Edebiyat ve İntihar. Selis Kitaplar, İstanbul.