16)MARTİN LUTHER'İN İSLAM VE TÜRKLER HAKKINDAKİ DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2014, Sayı: 42, 0 - 0, 20.06.2015

Önder Canveren

Öz

In this study, one of the pioneers of the XVIth century’s Reformation in Europe and the founder of the Protestant Churches, Martin Luther’s assessment of Islam and the Turks are investigated with the questions of main themes and theses that came to the fore.The article also questioned whether Luther's assessment of Islam and Turks are differentiated with the hypotheses in Medieval Europe that he criticized and if so, the reasons behind the differentness.A detailed examination was carried out via five main themes based on the related works written by Luther on Islam and the Turks. These themes are coded as: (I) The Turks as the Wrath of the God, (II) Turks as Papist (III) the Turks that must be fought as Enemy, (IV) Turks the Cruel and Lustful (V) and finally ‘Worth-boasting’ Turks. It was observed that Luther used an exclusionary, judgmental and reactive language on Islam and Turks; Luther’s assessment are in compliance with the theses that constructed by Christians in Medieval Europe with the exception of picturing Turks as Papist and his opposite attitudes against the Crusades. At the end it was concluded that Luther is highly affected by his own theological-political position and the political developments of his period, too. Through examining one of the Europe's historical codes, the article aims to contribute to the contemporary discussions on Islam and the West

Anahtar Kelimeler

Martin Luther, Islam, Turk, Protestantism, Reform, Christianity, Europe

16)MARTİN LUTHER'İN İSLAM VE TÜRKLER HAKKINDAKİ DEĞERLENDİRMELERİ

Öz

Bu çalışmada XVI. yüzyılda Avrupa’da Reform hareketinin öncülerinden ve Protestanlık Kiliselerinin kurulmasında önemli rol oynayan Martin Luther’in , İslam ve Türkler hakkındaki değerlendirmelerinde hangi ana temaların ön plana çıktığı ve hangi tezlerin geliştirildiği incelenmiştir. Makalede ayrıca Luther’in değerlendirmelerinin eleştirdiği Ortaçağ Avrupa’sında Türkler ve İslam hakkında ortaya atılan tezlerle farklılaşıp farklılaşmadığı ve varsa bu farklılıkların nedenleri sorgulanmıştır. Çalışmada Luther’in kaleme aldığı eserlerin içerik analizine dayanarak ortaya çıkan beş tema üzerinden detaylı bir inceleme yapılmıştır. Bu temalar: Tanrı’nın Gazabı Türkler, Papacı Türkler, Savaşılması Gereken Düşman Türkler, Zalim ve Şehvet Düşkünü Türkler ve son olarak ‘Övülesi’ Türkler olarak etiketlendirilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda Luther'in İslam ve Türkler hakkında dışlayıcı, yargılayıcı ve tepkisel bir dil kullandığı ve Haçlı Seferlerine olan karşı tutumu ve Türkleri Papacı olarak resmetme dışında Ortaçağ Hıristiyan Avrupa’sında İslam ve Türkler hakkında ileri sürülen tezlerle uyumlu tezler geliştirdiği görülmüştür. Çalışmanın sonunda Luther'in değerlendirmelerinde kendi teolojik-politik pozisyonundan ve döneminin siyasi gelişmelerinden de yoğunca etkilendiği sonucuna varılmıştır. Makale, Avrupa'nın tarihsel kodlarından birini irdelemek suretiyle günümüz İslam ve Batı tartışmalarına katkı sağlamayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Martin Luther, İslam, Türk, Protestanlık, Reform, Hıristiyanlık, Avrupa

Kaynakça

• Akdemir, E. (2007). Avrupa aynasında Türk kimliği. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 7(1), 131-148.
• Altıntaş, R. (2002). Teolojik sekülerleşmenin neden olduğu inanç ve davranış problemleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat
• Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-83. Aslan, C. (2009). Avrupa kimliğinin oluşumunda Türk kimliğinin etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Bainton, R. H. (1950). Here I stand: A life of Martin Luther. Nashiville: Abingdon-Cokesbury Press.
• Boice, J. M. (2009). Whatever happened to the gospel of grace?: Rediscovering the doctrines that shook the world. Wheaton: Crossway.
• Canatan, K. ve Hıdır, Ö. (2007). Batı dünyasında İslamofobi ve anti-İslamizm. Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Canatan, K. (2012). İslamofobinin tarihsel ve güncel görünümleri. Diyanet Aylık Dergisi, 262, 8-12.
• Cardini, F. (2004). Avrupa ve İslam (G. KOCA, çev.). İstanbul: Literatür Yayınları.
• Coşan, L. (2009). Tanrım bizi Türklerden koru. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Çetin, H. (2002). Liberalizmin tarihsel kökenleri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 79-96.
• Daniel, N. (1980). Islam and the west. Edinburg: Edinburgh University Press.
• Dawson, C. (1971). The dividing of Christendom. New York: Sheed and Ward.
• Delanty, G. (2005). Avrupa'nın icadı: Fikir, kimlik, gerçeklik (H. İNANÇ, çev.). Ankara: Adres Yayınevi.
• Demirkent, I. (2004). Haçlı seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Deniz, O. M. (2012). John Calvin’in teolojisi ve özgünlüğü. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-16.
• Demirci, K. (1994). İçinde Diyanet İslam ansiklopedisi, Deccal maddesi (Cilt 9, ss. 67-69). İstanbul: İSAM.
• Dinç, C. (2011). Avrupa kimliği: Çatışan perspektifler, güncel değerlendirmeler ve endişeler. Akademik Bakış, 5(9), 31-58.
• Djait, H. (1985). Europe and Islam. London: University of California Press.
• Erbaş, A. (2002, 9-20 Haziran). Protestan reformu ve Martin Luther. 2000. Yılında Hıristiyanlık: Dünü, Bugünü ve Geleceği
• Sempozyumu, Ankara, Türkiye. Eroğlu, A. H. (1999). Ekmek-şarap ayini (Evharistiya) konusunda Katolikler ve Protestanlar arasındaki anlayış farklılıkları.
• Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39(1), 439-453. Francisco, A. (2007). Martin Luther and Islam: A study in sixteenth-century polemics and apologetics. Indiana: BRILL.
• Günay, N. (2008). Batı’nın Hz. Muhammed’e karşı takındığı olumsuz tutumun tarihsel arka planı. Süleyman Demirel
• Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (21), 106-126. Günay, N. (2010). Luther'in İslam algısı. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(1), 75-110.
• Hagemann, L. (2000). Martin Luther ve İslam anlayışı (K. KARAHANTÜRK, çev.). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Has, K. (2014). Teolojik bazı kavramlar ve dinsel-seküler otorite sorunu üzerine: Luther-Kalvin. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 253-2
• Hıdır, Ö. (2006, 24-26 Kasım). Lutherci Protestanlığın tarihi arka planı ve Martin Luther’in Kur’an, Hz. Muhammed ve İslam
• Türk kültürüne bakışı. 11. ve 18. Yüzyıl İslam-Türk Medeniyeti ve Avrupa Uluslararası Sempozyumu, İstanbul, Türkiye. Huntington, S. (1993). Clash of civilisations?. Foreign Affairs, 72(3), 22-49.
• İnalcık, H. (2008). Doğu batı makaleler II. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Jerkins, J. (2012). Islam in the early modern Protestant imagination. ERAS, 13(2), 1-19.
• Kahf, M. (1999). Western representations of the Muslim woman. Austin: University of Texas Press.
• Kalın, İ. (2007). İslam ve batı. İstanbul: İSAM.
• Kenanoğlu, M. (2004). Osmanlı-millet sistemi: Mit ve gerçek. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Khan, A. A. (2009). The causes of decline and the need for reform. London: Yale University Press.
• Kılıç, R. ve Demirçelik, M. (2011). Mülkiyet kavramının tarihsel gelişim sürecinde ortaçağ ve reform hareketi. Dumlupınar
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 181-190. Koray, M. (2005). Avrupa toplum modeli: Sosyal bütünleşme mümkün mü?. Ankara: İmge Kitapevi.
• Korkut, Ş. (2008). Batı düşüncesinde İslam ve Hz. Muhammed (s.a.v.) imajı (genel bir okuma). Marmara Üniversitesi İlahiyat
• Fakültesi Dergisi, 34(1), 5-54. Kula, O. B. (2002). Avrupa düşüncesinde Türkiye ve İslam imgesi. İstanbul: Büke Yayıncılık.
• Kumrular, Ö. (2010). İslam’ın kılıcı- Hıristiyanlığın kalkanı: XVI. yüzyılda Avrupa’da Türk, Müslüman ve Hz. Muhammed imgesi. İçinde S. KENAN (der.), Osmanlılar ve Avrupa: Seyahat, karşılaşma ve etkileşim (ss. 91-131). İstanbul: İSAM.
• Kur’an-ı Kerim. Diyanet İşleri Başkanlığı Meali. İçinde Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an-ı Kerim portalı. Erişim tarihi: 07 08, 2014 (http://kuran.diyanet.gov.tr/)
• Levin, P. T. (2007). From "Saracen scourge" to "terrible Turk": Medieval, renaissance, and enlightenment images of the ‘other’ in the narrative construction of Europe. Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of Southern California, California, A.B.D.
• Lewis, B. (1993). Islam and the west. New York: Oxford University Press.
• Lewis, B. (2000a). Ortadoğu'nun çoklu kimliği (M. HARMANCI, çev.). İstanbul: Sabah Kitapları.
• Lewis, B. (2000b). Müslümanların Avrupa'yı keşfi (İ. DURDU, çev.). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Luther, M. (1517). 95 maddelik tez. İçinde Endüljansların kudretine ve yararına dair ifşaatlarla ilgili münazara (K. H. ÖKTEN, çev.). Erişim tarihi: 05 02, 2014 (http://www.iclnet.org/pub/resources/text/wittenberg/luther/ninetyfive-turkish.pdf)
• Luther, M. (1520). Hıristiyan asillere söylev (A. ALATLI, çev.). Batıya yön veren metinler-II (ss. 540-542). İstanbul: İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı.
• Luther, M. (1529). Türklere karşı savaş hakkında (H. OLGUN, çev.). Teolojik uyum sorunu: Luther ve İslam (ss. 21-84).
• İstanbul: Ağaç Yayınları. Luther, M. (1530). Track on the religion and customs of the Turks-1530 (S. HENRICH ve J. L. BOYCE, çev.). Martin Luther— translations of two prefaces on Islam. World and World, 16(2), 250-264.
• Luther, M. (1541). Türklere karşı duaya çağrı (H. OLGUN, çev.). Teolojik uyum sorunu: Luther ve İslam (ss. 85-116). İstanbul: Ağaç Yayınları.
• Luther, M. (1543a). Hıristiyan özgürlüğüne dair (A. ALATLI, çev.). Batıya yön veren metinler-II (ss. 548-557). İstanbul: İlke
• Eğitim ve Sağlık Vakfı. Luther, M. (1543b). The Jews and their lies. Erişim tarihi: 05 14, 2014 (http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/anti- semitism/Luther_on_Jews.html)
• Ricoldo da Montecroce, R.; Luther, M. ve Pfotenhauer, T. C. (2002). Islam in the crucible: Can it pass the test?. Kearney: Morris Publishing.
• Oberman, H. A. (2006). Luther: Man between God and the devil. New Haven: Yale University Press.
• Olgun, H. (2000). Luther ve reformu katolisizmi protesto. Ankara: Fecr Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2007). Osmanlı barışı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ökten, K. (2003). Reformasyon dönemi siyasal ve dinsel düşünce tarihine giriş. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Özgöker, U. ve Musaoğlu, N. (2013). Avrupa kimliği kurgusu. Edirne: Paradigma Akademi.
• Öztürk, L. (1995). İslâm toplumunda bir arada yaşama tecrübesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Patrick, J. (2007). Renaissance and reformation. New York: Marshall Cavendish.
• Pew Research. (2011). Global Christianity: a report on the size and distribution of wold’s Christian population. Polling and Analysis. Erişim tarihi: 05 10, 2014 (http://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/)
• Pirenne, H. (2012). Hazreti Muhammed ve Şarlman (M.Ö. MENGÜŞOĞLU, çev.). İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Said, E. (1977). Orientalism. London: Penguin.
• Sander, O. (1989). Siyasi tarih: İlkçağlardan 1918'e. Ankara: İmge Kitabevi.
• Setton, K. M. (1962). Lutheranism and the Turkish peril. Skopje: Institute for Balkan Studies.
• Southern, R. W. (1962). Western views of Islam in the middle ages. Cambridge: Harward Universty Press.
• Tanyu, H. (1981). Martin Luther’in Türkler hakkındaki sözleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24, 151-162.
• Waardenburg, J. (2007). İçinde Diyanet İslam ansiklopedisi, Protestanlık maddesi (Cilt 34, ss. 351-354). İstanbul: İSAM.
• Wolf, C. U. (1941). Luther and Mohammedanism. The Muslim World, 31(2), 161-177.
• Wylie, J. A. (1886). The history of Protestanism. London: Cassell and Company.
• Yurdusev, N. (1997). Avrupa kimliğinin oluşumu ve Türk kimliği. İçinde A. ERALP (der.), Türkiye ve Avrupa: Batılılaşma, kalkınma ve demokrasi (ss. 17-85). Ankara: İmge Yayınları.