Emet (Eğrigoz) and Dağardı Towns of Kütahya Sanjak in Light of the Avarız Records in the XVII. Century

Yıl 2020, Sayı: 63, 90 - 106, 22.01.2020

Meltem Aydın

Öz

Cadastral record
books, which recorded in order to determine the tax revenues and fiscal
structure in the Ottoman Empire between the XV. and XVI. centuries, are among
the most important resources contributing to the Ottoman demographical studies.
Many studies had carried out to determine the population living within the
Ottoman boundaries by using these records. After the collapse of the monarial system,
classical cadastral record books lost their significance and the avarız records
took place of the cadastral books. In this study, it is aimed to determine tax
payer population in Eğrigöz and Dağardı districts of Kütahya Sanjak in light of
the avarız records. For this, the transcription, analyzes and evaluation method
of the 1646-1675 avarız records have applied. On the bases of these records,
both the names of districts, villages, towns and the tax payer population have
determined and compared to other districts of Kütahya Sanjak. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Avarız, Emet (Eğrigöz)

XVII. Yüzyıl Avarız Kayıtlarına Göre Kütahya Sancağı Eğrigöz (Emet) ve Dağardı Kazaları

Öz

Osmanlı Devleti’nde XV.
ve XVI. yüzyıllarda malî yapıyı ve vergi gelirlerini tespit etmek amacına
yönelik tutulan tahrir defterleri, Osmanlı demografi çalışmalarına da katkı
sağlayan en önemli kaynaklar arasındadır. Bu kayıtlardan hareketle Osmanlı Devleti
sınırları içerisinde yaşayan nüfusu tespit etmeye yönelik çalışmalar
yürütülmüştür. Tımar sisteminin çökmesi ile klasik tahrirler önemini yitirmiş,
bunların yerini avarız vergisi mükelleflerinin tespitinin yapıldığı sayımlar
almıştır. Avarız defterlerine göre Kütahya sancağı Eğrigöz ve Dağardı
kazalarına tabi yerleşim yerleri ile buralarda yaşan vergi yükümlüsü nüfusun
tespit edilmesinin amaçlandığı bu çalışmada, 1646 ve 1675 tarihli Kütahya
sancağı avarız defterlerinin çözümlenmesi ve elde verilerin analizine dayalı
dokuman incelemesi ve değerlendirilmesi yöntemi uygulanmıştır. Bu defterlerden mahalle,
köy ve kasabaların isimleri ve buralarda yaşayan vergi yükümlüsü nüfus tespit
edilerek, Kütahya sancağına tabi diğer kazalarla karşılaştırması yapılmıştır. Eğrigöz
ve Dağardı kazalarının Kütahya sancağına tabi Simav ve Gediz kazalarına göre
daha az vergi yükümlüsü nüfusa sahip oldukları tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Avarız, Emet (Eğrigöz)

Kaynakça

• BOA, DMKF 27429 Numaralı Kütahya İcmal Avarız Defteri.
• BOA, KK 2693 Numaralı Kütahya İcmal Avarız Defteri.
• BOA, MAD 2498 Numaralı Kütahya Mufassal Avarız Defteri.
• 82 Numaralı Mühimme Defteri. (2000). (H.O Yıldırım&V. Atik&M. Cebecioğlu&A.Özyurt&F. Yavuz& M. Serin& N. Yekeler, Haz.) Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• 85 Numaralı Mühimme Defteri. (2002). (H.O Yıldırım &V. Atik& A.M. Birinci&M. Cebecioğlu&A.Özyurt&F. Yavuz& N. Yekeler, Haz.) Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• 91 Numaralı Mühimme Defteri. (2015). (M. Cebecioğlu&N. Yekeler&V. Atik&H.O Yıldırım& A.Özkılınç&Y.İ. Genç&Y.Karaca&R.Köse&E.Kırca,Haz.) İstanbul : Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• 438 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937-1530) I, (1993), (A.Özkılınç&A. Coşkun&S.Çalık&M.Karazeybek&A.Sivridağ&M.Yüzbaşıoğlu,Haz.)Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• Açıkgöz, F. (2004). 438 numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530) I-II’ye göre Ankara-Çankırı ve Sultanönü Sancaklarında yer adları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Aydın, M. (2016). Avarız defterlerine göre XVII. yüzyılda Kütahya. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü Dergisi, 48, 199-233. Aydın, M. (2016). XVII. yüzyılda Gediz’in sosyo-ekonomik yapısı. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(12), 125-153.
• Aydın, M. (2016). Avarız defterlerine göre XVII. yüzyılda Simav’ın idarî yapısı ve nüfusu. Kafkas Üniversitesi Sosyal Biimler Enstitüsü Dergisi, 17, 141-165.
• Barkan, Ö. L. (1997). Avarız. İslam ansiklopedisi içinde (C.2, s.13-19). Eskişehir: MEB.
• Behar, C. (2011). Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin nüfusu 1500-1927. Tarihi İstatistikler Dizisi, II. Ankara: TC. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Demirci, S. (2012). XVII. yüzyılda Trabzon eyaletinin idarî taksimatı ve vergilendirilebilir nüfus: Giresun, Keşap, Kürtün ve Yavabolu nam-ı diğer (Görele) kazâları örneği.
• Süleyman Demirel Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 15-29.
• Dingeç, E. (2011). XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Kütahya Gediz (Gedos) şap madeni. Belleten, LXXV (272), 135-159.
• Evliyâ Ç, (2005). Seyahatnâme IX kitap. (Y. Dağlı, S. A. Kahraman & R. Dankoff, Haz.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İlgürel, M. (1993). Celâli isyanları. TDV İslam ansiklopedisi içinde (C.7, s.252-257). İstanbul.
• Küçük, L. (2007). Osmanlı vergi hukukunda avarız kavramı ve avarızın idaredeki rolü. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üni. Sos. Bil. Enstitüsü, Ankara.
• Kütükoğlu, M. (2018). Osmanlı’nın sosyo-kültürel ve iktisâdî yapısı. Ankara: TTK.
• McGowan, B. (1981). Osmanlı avarız-nüzul teşekkülü (1600-1830). VIII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, II, 1327-1331.
• McGowan, B. (2010). Economic life in Ottoman Europe, taxation, trade and the struggle for land, 1600-1800. New York: Cambridge University Press.
• Pamuk, Ş. (2015). Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Polat, S. (2013). Osmanlı taşrasında bir celâli yıkımının izleri, Tavil Halil’in Kütahya (kazaları) baskını ve sosyo-ekonomik yansımaları. Gazi Üniversitesi Akademik Bakış, VI (12) 35-50.
• Sezen, T. (2017). Osmanlı yer adları. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler) tarihleri-boy teşkilatı-destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2016). Osmanlı malî tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Uysal, A. O. (1992). Emet’in Eğrigöz köyündeki eserler. IX. Vakıf Haftası Kitabı, 297-310.
• Varlık, M. Ç. (1980). XVI. yüzyılda Kütahya sancağı. Yayımlanmamış doçentlik tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Varlık, M. Ç. (1974). Germiyan-oğulları Tarihi (1300-1429). Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Varlık, M. Ç. (1988). XVI. Yüzyılda Kütahya Sancağı’nda Yerleşme ve Vergi Nüfusu. Belleten, LII (202) Ayrı Basım, 115-168.
• Varlık, M Ç. (2002). Kütahya. TDV İslam
• www.recepaydogdu.com 30/07/2019.
• www.sozluk.gov.tr/13.07.2019).