A Translatıon About Lives of World Societies: Münif Pasha and His Âdât-I Ümem

Yıl 2021, Sayı: 67, 313 - 335, 28.01.2021

İbrahim Sona

https://doi.org/10.51290/dpusbe.852121

Öz

Münif Pasha was one of the important personalities of Ottoman cultural life. Serving as the Minister of Education for 6 years, Münif Pasha was noteworthy in his time and continues to be a figure of interest today. Münif Pasha, assumed a leadership role through his works, taking steps that can be considered very progressive for his period. He had a command of many languages, from which he produced a number of translations in Ottoman Turkish. One of these translations is Âdât-ı Ümem. Valuable not only as a translation, this work also undertakes the topic of different cultural traditions ranging from China to the USA. The work, which consists of three parts, dwellings, food and drink, clothing and textiles, is written as an informational text. Here, the work, which can be thought of as one of the initial folkloric works of the Ottoman Empire, has been latinized and written in modern Turkish for convenience of the reader.

Anahtar Kelimeler

Münif Pasha, Âdât-ı Ümem, amazing traditions, folklore, world communities

Dünya Toplumlarının Yaşamlarına Dair Bir Tercüme: Münif Paşa’nın Âdât-I Ümem’i

Öz

Münif Paşa, Osmanlı dönemi kültürel yaşamının değerli şahsiyetlerindendir. Maarif Nazırlığı görevini altı yıla yakın yapan Münif Paşa yaptıklarıyla döneminde dikkat çekmektedir. Münif Paşa, devrine göre çok ilerici görülebilecek adımları ve yazılarıyla yönlendirici bir rol üstlenmiştir. Birçok dile hâkim olan Münif Paşa’nın farklı dillerden tercümeleri bulunmaktadır. Bu tercümelerden biri de Âdât-ı Ümem’dir. Sadece bir tercüme olmayan eserde, Çin’den Amerika’ya birçok ülkenin âdetleri ilgi çekici bir şekilde ele alınmıştır. Meskenler, yiyecek-içecek ve giyim-kuşam olarak üç bölümden oluşan eser, okuyucuları bilgilendirme temeline dayanmaktadır. Osmanlıdaki folklor çalışmalarının ilklerinden olarak düşünülebilecek eser, Latinize edildikten sonra okuyuculara kolaylık olması açısından günümüz Türkçesine aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Münif Paşa, Âdât-ı Ümem, ilginç gelenekler, folklor, dünya halkları

Kaynakça

• Akın, A. (2014). Münif Paşa ve Türk kültür tarihindeki yeri (2. Baskı). Ankara: AKM Yayınları.
• Alp, A. R., & Alp, S. (1958). Büyük Osmanlı lûgatı. İstanbul: Türk-Ar Neşriyat Yurdu.
• Aynur, H. (2019). Mirza Senglâh. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (Ek 2, ss. 274-275). Ankara: TDVİAM.
• Balcı, S. (2018). Babıâli tercüme odası (2. Baskı). İstanbul: Libra Yayıncılık.
• Bardak, M. (2020). Son dönem Osmanlı eğitimci-bürokratı Ahmed Kemal Paşa’nın hayatı. IJOSES, 7(13), 40-71.
• Budak, A. (2006). Münif Paşa’nın gölgede kalmış antropolojik bir ilkeseri: Âdât-ı Ümem. Akademik Bakış, (8), 1-8.
• Budak, A. (2004). Batılılaşma sürecinde çok yönlü bir Osmanlı aydını, Münif Paşa. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Celal, M. (1313). Coğrafya-ı Umûmî. Dersaadet: Kasbar Matbaası.
• Doğan, İ. (1991). Tanzimatın iki ucu Münif Paşa ve Ali Suavi (sosyopedagojik bir karşılaştırma). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Doğan, İ. (2006). Münif Mehmed Paşa. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C. 32, ss. 9-12). İstanbul: TDVİAM.
• Münif, M. (Rebîü’l-evvel 1279). Takrîz-i Tercüme-i Telemak. Mecmûa-i Fünûn, S. 3, İstanbul: Tercüman-ı Ahvâl Matbaası, s. 94-7.
• Münif, M. Âdât-ı Ümem. Ali Emiri Millet Kütüphanesi Tarih Bölümü 404, 1b-17b.
• Münif, (10 Recep 1277) Mesâkinin envâı ve buna müteallık âdât beyânındadır. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 60.
• Münif. (10 Recep 1277). Âlemde bulunan milel ü akvâm-ı muhtelifenin ittihaz eyledikleri mesâkinin envâı ve buna müteallık âdâta dâir evvelki gün yazılan bendin mâ-baʽdidir. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 62.
• Münif. (15 Recep 1277). Milel-i muhtelifenin ittihâz eyledikleri mesâkine ve ona müteallık âdâta dâir iki defadır yazılan bendin bakıyesidir. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 64.
• Münif. (18 Recep 1277). Âlemde bulunan milel ü akvâm-ı muhtelifenin me’kûlâta müteallık âdâtı beyânındadır. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 66.
• Münif. (19 Recep 1277). Milel-i muhtelifenin me’kûlâta ve meşrûbâata müteallık âdâtına dâir dünkü gün yazılan bendin mâ-baʽdidir. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 67.
• Münif. (29 Recep 1277). Akvâm-ı muhtelifenin me’kûlâta müteallık âdetlerine dâir mukaddemce yazılan bendlerin bakıyesidir.” Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s.73.
• Münif. (13 Şaban 1277). Âlemde bulunan milel-i muhtelifenin elbise ve tezyînâtına müteallık usûl ve âdetlerine dâirdir. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 83.
• Münif. (5 Ramazan 1277). Âlemde bulunan milel-i muhtelifenin elbise ve tezyînâtına müteallık âdetlerine dâir mukaddemce yazılan bendlerin mâ-baʽdidir. Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, s. 98.
• Özgül, M. K. (2005). Münif Paşa. Ankara: Elips Kitap.
• Özgül, M. K. (2014). XIX. asrın benzersiz bir politekniği Münif Paşa. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Sami, Ş. (1889). Kâmûsu’l-A’lâm (C.6). İstanbul: Mihran Matbaası.
• Sami, Ş. (2015). Kamus-ı Türki (2. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Steingass, F. A (2005). Comprehensive Persian-English dictionary. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Tulum, M. (2013). Osmanlı Türkçesi büyük el sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Uçman, A. (2003). Mecmûa-i Fünûn. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C. 28, ss. 270-271). Ankara: TDVİAM.