Kadın Bir Hekim Olarak Agnodike’nin Yunan Dünyasındaki Varlığı Üzerine

Yıl 2021, Sayı: 68, 90 - 105, 29.04.2021

Evren Şar İşbilen

https://doi.org/10.51290/dpusbe.824184

Öz

Bu çalışmada, antik Yunan dünyasındaki ilk kadın ebe ve hekim olarak ün salmış Agnodikē’nin hayatı ve bu anlatının gerçekliği sosyolojik yaklaşımlar üzerinden değerlendirilerek yapısalcılık üzerinden tartışmaya açılmıştır. Tıp tarihi açısından oldukça önem arz eden ve jinekoloji alanında adı sık anılan Agnodikē hakkında somut bilgimiz aslında yok denecek kadar azdır ve gerçekten yaşayıp yaşamadığı konusu çok da net değildir. Buna rağmen Agnodikē yaşadığı -ya da yaşadığı varsayılan- erkeklerin dünyasında devrimsel şekilde kendine yer açan güçlü bir kadın figürü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda anlatının değeri sadece gerçekliğinden değil, böyle bir öykünün Yunan ve Roma dünyasından günümüze, kendine oldukça saygın bir yer bulması ve popüler olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak ister gerçek ister kurmaca olsun Agnodikē anlatısı, hem kadının toplumdaki durumunun ve kadınların hayatta kalma çabalarının bir dışavurumu olarak hem de kadın hekim ve ebelerin tarihi açısından büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Agnodike, Antik Yunan, ebelik, toplumsal cinsiyet, jinekoloji

On the Presence of Agnodice in the Greek World as a Female Doctor

Öz

In this study, the life of Agnodikē, who was famous as the first female midwife and physician in the ancient Greek world, and the reality of this narrative were evaluated through sociological approaches and opened to discussion by the use of structuralism. We do have a slight concrete knowledge about Agnodikē, who is very important in terms of medical history and had her name frequently mentioned in the field of gynaecology, and it is rather vague whether she really lived or not. Despite of this, Agnodikē appears as a powerful female figure who has revolutionarily made a place for herself in the world of men in which she lives-or is assumed to live. In this context, the value of the narrative comes not only from its reality, but also from the fact that such a story has found itself a highly respected stand since the Greek and Roman Worlds’ times to the present day and its popularity. However, whether true or fictional, Agnodikē’s narrative is of great importance, both as an interpretation of the women's status in society and their efforts to survive, and from its point over the history of female physicians and midwives.

Anahtar Kelimeler

Agnodice, Hagnodice, Ancient Greece, midwifery, gender, gynecology

Kaynakça

• Agozzi, R. (2001). Antik Yunan’da mitoloji. (Z.Z. İlkgelen, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Akalın, A. G. (2003). Eskiçağda Grek kadının toplumsal yaşantısı. A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 21(33), 17- 47.
• Alan, A. O. (2012). Mitos-tarih ilişkisi: siyasal bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Arist., Pol. Aristoteles. Politika. Politika. (Ö. Orhan, Çev.). İstanbul: Pinhan, 2018.
• Bayat, F. (2016). Mitolojiye giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bettini, M. (2013). Women and weasels: mythologies of birth in ancient Greece and Rome. University of Chicago Press.
• Blundell, S. (1995). Women in Ancient Greece. Harvard University Press.
• Burckhardt, J. (2019). Yunanlar ve Yunan medeniyeti. (İ. H. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1999).
• Bonnard, A. (2004) Antik Yunan uygarlığı 2. (K. Kurtgözü, Çev.). İstanbul: Evrensel.
• Campbell, J. (2013). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (S. Gürses, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Cantarella, E. (2002). Bisexuality in the ancient world. Yale University Press.
• Ceran, B. (2008). Antik Mısır ve eski Anadolu uygarlıklarında tıp. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Cilliers, L. & Retief, F. P. (1999). The healing hand: The role of women in ancient medicine. Health and healing, disease and death in the Graeco-Roman World. 165-188.
• Clagett, M. (2001). Greek science in antiquity. New York.
• Cole, S. G. (1981). Could Greek women read and write? H.P. Foley (Ed.)., Reflections of Women in Antiquity. (pp. 219-245). New York: Gordon and Breac Science Publishers.
• Çelgin, G. (2018). Eski Yunanca-Türkçe sözlük. İstanbul: Alfa.
• Darga, M. (2011). Anadolu’da kadın. İstanbul: YKY.
• Dekens, O. (2017). Yapısalcılık. (A. Altınörs, Çev.). İstanbul: Bilge.
• Doumas, C. (1994). Cycladic art. The dawn of Greek art. 31-129. Ekdotike Athenon.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin özellikleri. (S. Rifat, Çev.). İstanbul: Om.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi.
• Erim, M. (1987). Latin edebiyatı. İstanbul: Remzi.
• Ersamuk, A. (1995). Antik çağda kadın. İzmir: Us Yay.
• Eur. Hipp. Euripides. Hippolytos. Hippolütos, (Y. Onay, Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut. 2015.
• Eur. Tro. Euripides. Troades. Troyalı Kadınlar, (Y. Onay, Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut. 2008.
• Fantham, E., Foley, H. P., Kampen, N. B., Pomeroy, S. B., & Shapiro, H. A. (1994). Women in the classical world: image and text. Oxford University Press.
• Frazer, J. G. (2004). Altın dal I. (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: Payel.
• Freud, S. (1996). Totem ve tabu. (K. S. Sel, Çev.). İstanbul: Sosyal yay.
• Gazzaniga, V. (2019). Tapınak tıbbından Hippokratesçi tıbba. U. Eco (ed.). Antik Yunan içinde. (ss.1150-1153). İstanbul: Alfa.
• Gazzaniga, V. (2019b). Tıp sanatı ve Hippokrates ahlakı. U. Eco (ed.). Antik Yunan içinde (ss.1165-1168). İstanbul: Alfa.
• Greenhill, W. A. (1870). Agnodice. In W. Smith (ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 1. (pp.74.)
• Hesiod., Er. Kai Hem. Hesiodos. Erga kai hemerai. İşler ve günler. (S. Eyuboğlu & A. Erhat, Çev.). Ankara: T.T.K., 1991a.
• Hankinson, R. J. (1990). Saying the phenomena. Phronesis, 35(1-3), 194-215.
• Harris, S. & Platzner G. (2004). Classical mythology: images and insights. New York: McGrawHill.
• Hesiod. Theog. Hesiodos. Theogonia. (S. Eyuboğlu & A. Erhat, Çev.). Ankara: T.T.K., 1991b.
• Hom. Il. Homeros. Ilias. İlyada, (A. Erhat & A. Kadir, Çev.). İstanbul. Can. 1996.
• Howatson, M. C. (2015). Oxford Antikçağ sözlüğü (F. Ersöz, Çev.). İstanbul: Alfa. (Orijinal eserin yayın tarihi 1989).
• Hyg. Fab. Hyginus. Fabulae. Apollodorus’ library and Hyginus’ Fabulae. (R. Scott Smith & S.M. Trzaskoma, Çev.). Cambridge: Hackett.
• Iakovides, S. (1994). Mycenaean art. In The dawn of Greek art. (pp. 219-291). Ekdotike Athenon.
• İndirkaş, Z. (2017). Antik Yunan’da mitosun serüveni. İstanbul: Tekhne.
• Irving, J. C. (2016). The Greek epigraphic evidence for healer women in the Greek world. Macquarie University Press.
• Jones, W. H. S. (1963). Popular medicine in ancient Italy. Harvard University Press.
• King, H. (1986). Agnodikē and the Profession of Medicine, PCPS NS, 32, 53-77.
• King, H. (2016). The one-sex body on trial: the classical and early modern evidence. Routledge.
• Ksen. Oi. Ksenophon. Oikonomikos. İktisat üzerine-Oikonomikos. (A. Çokona, Çev.). İstanbul: İş Bankası yay. 2020.
• Lavenda, R. H. & Schultz, E. A. (2019). Kültürel antropoloji temel kavramlar. (D. İşler & O. Hayırlı, Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Lacey, W. K. (1983): Die familie im antiken Griechenland. München: Von zabern.
• Lefkowitz, M. R.& Fant, M.B. (2005). Women's life in Greece and Rome:a source book in translation. JHU Press.
• Lévi-Strauss, C. (2013). Myth and meaning. London: Routledge.
• Marshall, G. (2020). Sosyoloji sözlüğü. (O. Akınhay & D. Kömürcü). Ankara: Bilim ve sanat.
• Mayer, K. É. (2002). The birth of gycology: Obstetrics in ancient Greece and Rome. History of medicine day, 121.
• Oakes, E. H. (2007). Encyclopedia of world scientists. USA: Infobase Publishing.
• Osborne, R. (1996). Greece in the making 1200-479 BC. Routledge.
• Öztürk, M., & Çığır Dikyol, D. (2013). Antik Yunan tragedyasında değerler eğitimine dair izler. Electronic Turkish Studies, 8 (12).
• Parker, H. N. (1997). Women doctors in Greece, Rome, and the Byzantine empire. Women healers and physicians: Climbing a Long Hill, 131-50.
• Pl., Thea. Platon. Theatetus. Theaetetus and Sophist. (C. Rowe, Çev.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Pomeroy, S. B. (1977). Techniki kai mousikai: The education of women in the fourth century and in the Hellenistic period. AJAH, 2: 51-68.
• Reveron, R. (2015). Herophilos, the great anatomist of antiquity. Anatomy, 9(2), 108-111.
• Roman, L. ve Roman, M. (2010). Encylopedia of Greek and Roman mythology. Infobase Pub.
• Rosenberg, D. (1998). Dünya mitolojisi, büyük destan ve söylenler antolojisi. (K. Akten & E. Cengiz, Çev.). Ankara: İmge.
• Russel, D. A. (2005). Heraclitus: Homeric problems. Atlanta: Society of Biblical literature.
• Sakellaris, E. S. (1994). Minoan art. In The dawn of Greek art. (pp. 131-217). Ekdotike Athenon.
• Salisbury, J. E. (2001). Encyclopedia of women in the ancient world. ABC-CLIO. Schuller W. (1995). Frauen in der Griechischen und Romischen geschiehte.
• Stone, A. (2006). Luce irigaray and the philosophy of sexual difference. New York: Cambridge University Press.
• Soydan, N. (2012). Roma tıbbı ve kadın hastalıkları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Şar İşbilen, E. ve Çığır Dikyol, D. (2018). Eğitimde cinsiyet eşitsizliğine tarihten bir örnek: Antik Yunan. Turkish History Education Journal, 7(1), 92-112.
• Şar İşbilen, E. ve Çığır Dikyol, D. (2020). Antik Yunan dünyasında bir kadın olarak Sappho’nun yeri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 147-161.
• Tekini, O. (2004). Eski Yunan tarihi. İstanbul: İletişim.
• Thuk. Hist. Thukydides. Historiai. Peloponnesos savaşları, (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Belge. 2019.
• Totelin, L. (2020). Do no harm: Phanostrate’s midwifery practise. An international Journal for ancient science and technology, 11, 129-143.
• Walker, J. (2000). Rhetorics and poetics in antiquity. Oxford: Oxford University Press.
• Wells, J. (1997). Kadın gözüyle Batı Avrupa’da fahişeliğin tarihi. İstanbul: Pencere yay.
• Vernant, J. P. (2016). Eski Yunan’da mit ve din. (M. Erşen, Çev.) İstanbul: Alfa.
• Vernant, J. P. (2017). Eski Yunan’da mit ve toplum. (M. E. Özcan, Çev.) İstanbul: Alfa.
• Vernant, J. P. ve Naquet, P. V. (2012). Eski Yunan’da mit ve tragedya. Çev. S. Tamgüç & R. F. Çam. İstanbul: Kabalcı.
• Veyne, P. (2003). Yunanlılar mitlerine inanmışlar mıydı?. (M. Alkan, Çev.). Dost.
• Von Staden, H. ve Chalcedonius, H. (1989). Herophilus: the art of medicine in early Alexandria: edition, translation and essays. Cambridge University Press.
• Yalazı, E. ve Küçüker, S. D. (2015). Ksenophon’un oikonomikos adlı eserinde evlilik ve kadına yaklaşım. Archivum Anatolicum. 9/12. 57-90.
• Yılmazcan, D. (2020). Antik Yunan’da toplumsal cinsiyetin inşası. Çankırı: Akademisyen Kitabevi.