Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Türkiye’de Kadın Girişimciliğinin Durumu

Yıl 2021, Sayı: 68, 255 - 270, 29.04.2021

Duygu Seçkin Halaç , Gülgün Meşe

https://doi.org/10.51290/dpusbe.838567

Cited By: 4

Öz

Günümüzde küresel olarak popülerliği artmakta olan kadın girişimciliği, birçok ülkede sosyal politikaların da başında gelen bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Son dönemlerde çokça tartışılmakta olan kadın girişimciliği literatürde ve uygulamada farklı bakış açılarından farklı amaçlarla desteklenmektedir. Neo-liberal politikalar kapsamında özellikle istihdamı arttırmadaki rolü ve yoksullukla mücadeledeki etkisine vurgu yapılarak son yıllarda popülerliği artmıştır. Diğer taraftan, kadın güçlendirmesine katkıları ile kadın girişimciliğine olan destek genişlemektedir. Girişimciliğin cinsiyetçi yapısının kabul edilmesiyle birlikte, kavramın toplumsal cinsiyet bağlamında tartışılması bir gereklilik halini almıştır. Kadın girişimciliğinin toplumsal olarak inşa edilmiş bir kavram olduğunun kabulü ile bu çalışmanın amacı, Türkiye’de kadın girişimciliğinin hangi baskın görüş çerçevesinde ele alındığını ve mevcut durumunu ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda, çalışmada hem istihdam ve girişimciliğe hem de toplumsal cinsiyete ilişkin yayınlanmış açık erişimdeki resmi rakamlar ve istatistikler kullanılarak bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın girişimciliği, toplumsal cinsiyet, eşitsizlik, Türkiye, istatistikler

Outlook of Women’s Entrepreneurship in Turkey from a Gender Perspective

Öz

With its growing popularity globally, women's entrepreneurship is one of the leading concepts in social policies in many countries. Women's entrepreneurship, which has been widely discussed recently, is supported in the literature and practice for different purposes. Within the scope of neo-liberal policies, its popularity has increased in recent years, mainly due to its role in increasing employment and its effect in combating poverty. On the other hand, support for women's entrepreneurship expands with its contribution to women's empowerment. With the acceptance of the gendered nature of entrepreneurship, it has become necessary to discuss the concept in the context of gender. Women's entrepreneurship as a socially constructed term, this study aims to reveal the outlook of women's entrepreneurship and the dominant perception that handles the concept in Turkey. In line with this purpose, an evaluation was made using the open-access official figures and statistics on employment, entrepreneurship, and gender.

Anahtar Kelimeler

women's entrepreneurship, gender, inequality, Turkey, statistics

Kaynakça

• Ahl, H. (2006). Why research on women entrepreneurs needs new directions. Entrepreneurship, Theory and Practice, September, 595-621.
• Ahl, H., Berglund, K., Pettersson, K., ve Tillmar, M. (2016). From feminism to femInc.ism: On the uneasy relationship between feminism, entrepreneurship and the Nordic welfare state, International Entrepreneurship and Management Journal, 12, 369-392.
• Ahl, H., ve Marlow, S. (2012). Exploring the dynamics of gender, feminism and entrepreneurship: Advancing debate to escape a dead end? Organization, 19(5), 543-562.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Kadının Statüsü Daire Başkanlığı (1995). Küçük girisimcilik projesi, Erişim adresi: http://kadininstatusu.aile.gov.tr/projeler/tamamlanan-projeler/kucuk-girisimcilik-projesi.
• Aksay, B. (2019). Türkiye’de kadın girişimciliğinin son 10 yılı: Alanyazın taraması ve öneriler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 35-51.
• Aktaş, M., Ece, S., ve Öztekin, S. (2018). Toplumsal cinsiyet ve girişimcilik. 3. Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye.
• Al-Dajani, H., ve Marlow, S. (2013). Empowerment and entrepreneurship: a theoretical framework, International Journal of Entrepreneurial Behaviour ve Research, 19(5), 503-524.
• Altındal, Y. ve Sallan-Gül, S. (2016), Turizm sektöründe kadın girişimcilerin risk alma deneyimleri, Toplum ve Demokrasi, 10(21), 115-131.
• Amanda ve diğerleri (2019). Global Entrepreneurship Monitor (GEM) 2018/2019 Women’s Entrepreneurship Report. Erişim adresi https://www.gemconsortium.org/file/open?fileId=50405.
• Basın İlan Kurumu (2017 Şubat). Türk kadını ülke ekonomisini yüzde 20 büyütebilir. Erişim adresi https://www.bik.gov.tr/turk-kadini-ulke-ekonomisini-yuzde-20-buyutebilir/.
• Baxter, J. (1997). Gender equality and participation in housework: A cross-national perspective. Journal of Comparative Family Studies, 28, 220-247.
• Birleşmiş Milletler [UN] (2018). Technical Report on Measuring Entrepreneurship: Lessons Learned from the EDGE Project. Erişim adresi https://unstats.un.org/edge/publications/docs/Technical-Report-on-Entrepreneurship.pdf.
• Bögenhold, D., ve Klinglmair, A. (2015). Female solo self-employment – Features of gendered entrepreneurship, International Review of Entre- preneurship, 13(1), 47-58.
• Bölükbaş, A.T (2016). Kadınların güçlendirilmesine yönelik girişimcilik eğitim programlarında eğilimler, sorunlar ve olanaklar: Kagider örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Brush, C.G. (1992). Research on women businessowners: Past trends, a new perspective and future directions. Entrepreneurship Theory and Practice, 16(4), 5–31.
• Calas, M. B. ve Smircich, L. (1996). The woman’s point of view: Feminist approaches to organization studies. S.R. Clegg, C. Hardy ve W.R. Nord (Ed.), Handbook of organization studies içinde, (ss. 218-257). London: Sage Publications.
• Calas, M. B., Smircich, L. ve Bourne, K. A. (2007). Knowing lisa? Feminist analysis “gender and entrepreneurship”, D. Bilimoria, ve S. K. Piderit (Ed.), Handbook on women in business and management içinde, (ss. 78-105). Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Campbell, R. ve Wasco, S. M. (2000). Feminist approaches to social sciences: Epistemological and methodological tenets. American Journal of Community Psychology, 28, 773-791.
• Çarıkçı, İ., ve Avşar, N. (2005). Kamu kesimi yöneticilerinde cinsiyet rolü algılamalarının aile dostu düzenleme ve politikalara etkileri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 65-78.
• Çitçi, U. S. ve Sağır, P. M. (2017). Potansiyel erkek girişimcilerin perspektifinden kadın girişimciliği, Kadın/Woman 2000, 18(1), 41-62.
• DeBruin, A., Brush, C. G., ve Welter, F. (2006). Introduction to the special issue: Towards building cumulative knowledge on women’s entrepreneurship. Entrepreneurship Theory and Practice, September, 585- 593.
• DeMartino, R., ve Barbato, R. (2003). Differences between women and men MBA entrepreneurs: Exploring family flexibility and wealth creation as career motivators. Journal of Business Venturing, 18, 815–832.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ve Dünya Bankası (WB) (2009). Türkiye’de kadınların iş gücüne katılımı: Eğilimler, belirleyici faktörler ve politika çerçevesi (Beşeri Kalkınma Sektörü Avrupa ve Orta Asya Bölgesi Rapor No 48508-TR). Erişim adresi http://documents1.worldbank.org/curated/en/603771468120288598/pdf/485080ESW0P11100Force0Participation.pdf.
• Drew, E., ve Humbert, A.L. (2012). ‘Men Have Careers, Women Have Babies’: Unequal Parental Care Among Irish Entrepreneurs. Community, Work ve Family, 15(1), 49-67.
• Dünya Ekonomik Forumu [WEF] (2018). The Global Gender Gap Report 2018. Erişim adresi http://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2018.pdf.
• Ecevit, Y. (2007). Türkiye’de kadın girişimciliğine eleştirel bir yaklaşım. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Yayınları: Ankara.
• Eddleston, K. A., ve Powell, G. N. (2012). Nurturing entrepreneurs’ work–family balance: A gendered perspective. Entrepreneurship, Theory and Pratice, May, 513-541.
• Ekinsmyth, C. (2011). Challenging the boundaries of entrepreneurship: The spatialities and practices of UK mumpreneurs, Geoforum, 42, 104-114.
• Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü [OECD] (2019). Labor Force Statistics- hours worked, Erişim adresi https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=ANHRS.
• Emslie, C., ve Hunt, K. (2009). Live to work’ or ‘work to live’? A qualitative study of gender and work–life balance among men and women in mid-life. Gender, Work and Organization, 16(1), 151-172.
• Fasci, M.A., ve Valdez, J. (1998). Performance contrast of male- and female-owned small accounting practices, Journal of Small Business Management, 36(3), 1–7.
• Foss, L. (2010). Research on entrepreneur net- works: The case for a constructionist feminist theory perspective, International Journal of Gender and Entrepreneurship, 2(1), 83-102.
• Foss, L., Henry, C., Ahl, H. ve Mikalsen, G. (2019). Women’s entrepreneurship policy research: A 30-year review. Small Business Economics, 53, 409-429.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (2019). 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) Raporu. Erişim adresi http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2018/rapor/TNSA2018_ana_Rapor.pdf.
• Haugh, H. M. ve Talwar, A. (2016). Linking Social Entrepreneurship and Social Change: The Mediating Role of Empowerment, Journal of Busines Ethics, 133, 643–658.
• Jennings, J.E., ve Brush, C.G. (2013). Research on women entrepreneurs: Challenges to (and from) the broader entrepreneurship literature? The Academy of Management Annals, 7(1), 663-715.
• Jones, S.C. (2007). Dadpreneurs: A new work-from-home trend that reunites fathers with family. Home Business, March/April, 40-43.
• Kabeer, N. (2008) Paid work, women’s empowerment and gender justice: Critical pathways of social change (Pathways Working Paper 3. Brighton: IDS). Erişim adresi: http://eprints.lse.ac.uk/53077/1/Kabeer_Paid-work_Published.pdf.
• Kalkınma Bakanlığı (2014). Özel İhtisas Komisyonu Raporu: Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018: Girişimciliğin Geliştirilmesi. Erişim adresi https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/Onuncu_Kalk%c4%b1nma_Plan%c4%b1_%c3%96zel_%c4%b0htisas_Komisyonlar%c4%b1_El_Kitab%c4%b1.pdf.
• Kapucugil-İkiz, A. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de istatistiklerle çalışan anneler, O. Sürgevil-Dalkılıç (Ed.), ÇalışAnne: Kadın Akademisyenlerin kaleminden çalışma yaşamında annelik içinde, (ss. 149-214). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karakoç, U., ve Kolaşin, G.Ü. (2008). Kadın istihdamını arttırmak için girişimcilik desteklenmeli. (Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Araştırma Notu 08/17). Erişim adresi http://acikerisim.bahcesehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/412.
• Kelly, D.J., Brush, C.G, Greene, P.G., ve Litovsky, Y. (2013). Global Entrepreneurship Monitor (GEM) 2012 Women’s Report. Erişim adresi https://www.empowerwomen.org/en/resources/documents/2013/8/global-entrepreneurship-monitor-2012-womens-report?lang=en.
• Kelly, D.J, Brush, C. Greene, P.G., Herrington, M., Ali, A., ve Kew, P. (2015). Global Entrepreneurship Monitor (GEM) 2014 Women’s Report. Erişim adresi https://gemconsortium.org/report/gem-2014-womens-report.
• Kochhar, K. Jain-Chandra, S., ve Newiak, M. (Ed) (2016). International Monetary Fund Report: Women, work, and economic growth: Leveling the playing field. Erişim adresi https://www.elibrary.imf.org/doc/IMF071/23146-9781513516103/23146-9781513516103/Other_formats/Source_PDF/23146-9781475579062.pdf?redirect=true.
• KOSGEB (2018). Türkiye Girişimcilik Stratejisi ve Eylem Planı 2015-2018. Erişim adresi https://www.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Mali%20Tablolar/Gisep_2015-2018_TR.pdf.
• Maden, C. (2015). A gendered lens on entrepreneurship: Women entrepreneurship in Turkey, Gender in Management: An International Journal, 30(4), 312-331.
• Marlow, S., Hart, M., Levie, J., ve Shamsul, M.K. (2012). Women in enterprise: A different perspective. RBS Group Report. Erişim adresi http://www.rbs.com/content/dam/rbs/Documents/Sustainability/Women-in-Enterprise.pdf.
• Mehtap, S., Ozmenekse, L., ve Caputa, A. (2019). “I’m a stay at home businesswoman”: An insight into informal entrepreneurship in Jordan, Journal of Entrepreneurship in Emerging Economies, 11(1), 44-65.
• Meunier, F., Krylova, Y., ve Ramalho, R. (2017). Women's entrepreneurship: How to measure the gap between new female and male entrepreneurs? (World Bank Policy Research working paper no. WPS 8242). Erişim adresi https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/28902.
• Metin, Ş. ve Kariman, R. A. (2013). TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyon Raporu 2014 (TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No: 12). Erişim adresi http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/komisyon_raporu_2014_1.pdf.
• Minter, H. (2015 Eylül). Forget about 'mumpreneurs', here are the dads who mix work and family. The Guardian, Erişim adresi http://www.theguardian.com/women-in-leadership/2015/sep/15/forget-about-mumpreneurs-here-are-the-dads-who-mix-work-and-family.
• Minniti, M. (2009). History of the field, Foundation and trends in entrepreneurship. 5(7-8), 504-509.
• Özkazanç-Pan, B. (2015). Secular and Islamic feminist entrepreneurship in Turkey, International Journal of Gender and Entrepreneurship, 7(1), 45-65.
• Parsova, G. ve Eroğlu, D. (2018). Kır kökenli kadın girişimciliğinin ekonomik şiddet ve toplumsal cinsiyet bağlamında analizi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 153-166.
• Pettersson, K., Ahl, H., Berglund, K. ve Tillmar, M. (2017). In the name of women? Feminist readings of policies for women’s entrepreneurship in Scandinavia, Scandinavian Journal of Management, 33, 50-63.
• Sallan-Gül, S., ve Altındal, Y. (2016). Türkiye’de kadın girişimciliğin serüveni: Başarı mümkün mü?”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(4), 1361-1377.
• Scott, L., Dolan, C., Johnstone-Louis, M., Sugden, K., ve Wu, M. (2012). Enterprise and inequality: A study of Avon in South Africa. Entrepreneurship Theory and Practice, 36(3), 543–568.
• Seçkin-Halaç, D. (2015). Annelik ve İş Hayatının Kesişiminde Yeni Bir Fenomen: Anne Girişimciliği, O. Sürgevil-Dalkılıç (Ed.), ÇalışAnne: Kadın akademisyenlerin kaleminden çalışma yaşamında annelik içinde, (ss. 247-281). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Seçkin-Halaç, D. (2017), Değişen babalık ve girişimcilik kavramları çerçevesinde ‘yeni/modern’ babalar ve girişimcilik, O. Sürgevil-Dalkılıç (Ed.), ÇalışBabamÇalış: Baba olmak ve baba olmanın çalışma yaşamına yansımaları içinde, (ss. 289-320). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Seçkin-Halaç, D., ve Halaç, U. (2019). Türkiye’de kadın girişimciliğinin cinsiyetçi yapısına OECD verileriyle nicel bir bakış, 10. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, 25-26 Nisan 2019. Seçkin-Halaç, D., ve Seçkin-Çelik, T. (2018). A qualitative look into gendered entrepreneurship in Turkey, Istanbul Business Research, 47(2), 105-123.
• Sexton, D.L., ve Bowman-Upton, N. (1990). Female and male entrepreneurs: psychological characteristics and their role in gender-related discrimination, Journal of Business Venturing, 5(1), 29-36.
• Stevenson, L. (1990). Some methodological problems associated with researching women entrepreneurs, Journal of Business Ethics, 9(4-5), 439-446.
• Sürgevil-Dalkılıç, O. (2015). Annelerin öykülerinden açığa çıkanlar: Annelik ve çalışan anneliğe yüklenen anlamlar, çalışma hayatından örnek olaylar, ihtiyaçlar ve beklentiler, O. Sürgevil-Dalkılıç (Ed.), ÇalışAnne: Kadın Akademisyenlerin Kaleminden Çalışma Yaşamında Annelik içinde (ss. 407-466). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tuaç, P. (2017), Babaların Çalışma Yaşamında Sahip Oldukları Yasal Haklar: Ülkelerarası Karşılaştırma ve Öneriler, O. Sürgevil-Dalkılıç (Ed.), ÇalışBabamÇalış: Baba olmak ve baba olmanın çalışma yaşamına yansımaları içinde (ss. 151-178). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tunç, M. (2018). Kalkınmada kadın ayrımcılığı ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin rolü: Ülkelerarası farklı gelir gruplarına göre yatay kesit analiz. Sosyoekonomi, 26(28), 221-251.
• TÜİK (2007, Temmuz). 2006 Zaman Kullanım Anketi Sonuçları [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=528.
• TÜİK (2015a, Aralık). Zaman Kullanım Araştırması 2014- 2015 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18627.
• TÜİK (2015b, Aralık). Kazanç Yapısı Araştırması 2015 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18861.
• TÜİK (2016, Mart). İstatistiklerle Kadın 2015 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21519.
• TÜİK (2017, Ocak). Aile Yapısı Araştırması 2016 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21869.
• TÜİK (2017, Mart). İstatistiklerle Kadın 2016 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24643.
• TÜİK (2019a, Mart). Girişimcilik Araştırması 2015-17 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30847.
• TÜİK (2019b, Mart). İstatistiklerle Kadın 2018 [Basın Bülteni]. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30707.
• TÜİK (2019). İş gücü istatistikleri, İş gücüne dahil olmama nedenleri 2004-2015. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007 .
• TÜİK (2019d). Bilgi Toplumu İstatistikleri 2004-2019. Erişim adresi http://tuik.gov.tr.
• TÜİK (2021, Ocak). İş gücü İstatistikleri- Ekim 2020 [Basın Bülteni]. Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Ekim-2020-37485.