Evaluations on Models of Public Private Partnerships Scope of Application in Turkey

Yıl 2021, Sayı: 68, 415 - 436, 29.04.2021

Mehmet Akif Özer , Reha Bayansar

https://doi.org/10.51290/dpusbe.885967

Öz

Public-private partnership is a public service delivery model that is created by bringing together the public administration and the private sector and built on a partnership relationship. While the state aims to provide modern, quality, economic and healthy services to the citizens with its limited resources, it can evaluate the projects it will invest in according to the degree of importance within itself. In some projects, it can find a collaborator and follow a sharing policy on resource, time and risk issues. In short, while public-private partnerships provide long-term financial resources for the states and provide the opportunity to implement projects before normal conditions, it also increases the possibility of gaining income for the private sector thanks to a cooperation with the state and decreases the risks it will take. When we look at the issue from a different perspective in terms of the private sector, although public services and infrastructure projects carry high risks, on the other hand, they also bring great profit rates. In this study the public private partnership model adventure in Turkey was examined the and evaluations were made in order for the model to give more economical, effective and productive results. In this context, Turkey's model of development based on application areas and sectors (health, transport, energy) were examined over the project, At the conclusion of by giving place to the advantages and disadvantages of the model, an environment was tried to be prepared for the reader to make an objective evaluation.

Anahtar Kelimeler

Public Administration, Public Service, Business, Private Sector, Effectiveness

Türkiye’de Kamu Özel Ortaklığı Modelinin Uygulama Alanları Üzerine Değerlendirmeler

Öz

Kamu özel ortaklığı, kamu yönetimi ile özel sektörün bir araya gelmesi ile oluşturulan ve bir ortaklık ilişkisi üzerine inşa edilen bir kamu hizmeti sunum modelidir. Devlet, sınırlı kaynakları ile vatandaşlara modern, kaliteli, ekonomik ve sağlıklı hizmetler sunmayı hedeflerken, yatırım yapacağı projeleri kendi içerisinde önemlilik derecesine göre değerlendirebilir. Bazı projelerde ise kendisine bir işbirlikçi bularak, kaynak, zaman ve risk konularında paylaşımcı bir politika izleyebilir. Kısaca kamu özel ortaklıkları, devletler için uzun süreli maddi kaynak temin ederek, normal koşullardan önce projeleri hayata geçirme gibi imkân sunarken, özel sektör için de devletle yapılan bir iş birliği sayesinde kazanç elde etme ihtimalini artırır ve alacağı risklerde de azalma meydana gelir. Özel sektör açısından konuya başka bir açıdan baktığımızda, kamu hizmetleri ve altyapı projeleri her ne kadar yüksek risk taşıyor olsalar da diğer taraftan büyük kâr oranlarını da beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada kamu özel ortaklığı modelinin Türkiye’deki serüvenini incelenmiş ve modelin daha ekonomik ve etkin ve verimli sonuçlar vermesi için değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kapsamda modelin Türkiye’de gelişimi ve sektör bazlı uygulama alanları (sağlık, ulaşım, enerji) projeler üzerinden incelenmiş, sonuç kısmında ise modelin avantaj ve dezavantajlarına yer verilerek, okuyucunun objektif bir değerlendirme yapmasına ortam hazırlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Yönetimi, Kamu Hizmeti, İşletme, Özel Sektör, Etkinlik

Kaynakça

• Adıgüzel, M. (2019). Ulaştırma yatırımlarının büyümeye etkisi: Türkiye örneği (1988-2017). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
• Aliçavuşoğlu, Ç. (2015). Türkiye’de ulaşım sektöründe kamu ve özel işbirlikleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Atay, E. E. (2018). İdare hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Aydın, A. H. (2014). Kamu yönetimine giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Aydın, E. V. (2014). Yerel yönetimlerde altyapı yatırımlarının finansmanı: kamu özel sektör ortaklığı modeli. Yayınlammamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Batırel, Ö. F. (2017). Kamu altyapı yatırımlarında kalite ve kamu özel ortaklığı. Journal of Life Economics, 4(2), 1-8.
• Bayansar, R. (2018). Kamu özel ortaklıkları. M. A. Özer ve U. Ayhan (Edt.), Kamu yönetimi tartışmaları içinde (ss. 231-246). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bayansar, R. (2019). Sağlıkta Kamu-Özel ortaklığı modeli: Şehir hastaneleri. T. Avaner ve R. Fedai (Edt.), Türkiye’de Sağlık Yönetimi içinde (ss.155-173). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bozkurt, C., Pelit, İ. ve Irmak, E. (2018). Türkiye’de ve dünya’da denizyolu taşımacılığı. 3.Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi içinde (ss. 1-13) İstanbul.
• Burnett, M. (2007). Public-private partnerships. Master’s Thesis, European Institute of Public Administration, Maastricht.
• Cangöz, M. C. (2019). Türkiye’de Kamu-Özel işbirliği modeli: fırsat mı, tehdit mi?. U. Emek ve G. Küçükkocaoğlu, (Ed). Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri içinde (ss. 155-173). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Cartlidge, D. (2006). Public private partnerships in construction. London: Taylor & Francis.
• Cengiz, S. (2006). Türkiye’nin elektrik enerjisi piyasasında yeniden yapılanma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 125-147.
• Çamur, A. (2018). Kamu özel sektör ortaklığı nedir? ne değildir? Türkiye uygulamaları üzerine değerlendirme. V. Arat, C. Ekiz ve İ. Arap, (Ed). Quo Vadis Kamu Yönetimi içinde (ss. 385-399). Ankara: Nika Yayınevi.
• Çetin, V. R. (2019). Kamu ulaştırma altyapı yatırımlarının ve alternatif finansman şekillerinin ekonomik etkisinin değerlendirilmesi: Türkiye için bir hesaplanabilir genel denge analizi uygulaması. Yayınlammamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demirelli, L. (2018). Türkiye’de kentsel ulaşım politikasındaki değişimin yapılsalcı analizi (1946-1980). Yayınlammamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dünya Bankası. (2019). URL: https://www.worldbank.org/en/topic/publicprivatepartnerships/ overview, Son Erişim Tarihi: 01.01.2020.
• Emek, U. (2017). Sağlık sektöründe kamu-özel işbirliği sözleşmeleri: beklenti ve gerçekleşme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 139-168.
• Emek, U. (2019). Kamu özel işbirliği sözleşmelerinde yapılan revizyonların önemi ve refah etkileri. URL:http://uemek.blogspot.com/2019/06/kamu-ozel-isbirligi-sozlesmelerinde.html, Son Erişim Tarihi: 17.02.2020.
• Emek, U. ve Sevindik, İ. (2019). Şehir hastanelerinde “Yap-Kirala-Devret" modeli. U. Emek ve G. Küçükkocaoğlu, (Edt. Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri (ss.125-144). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Esirgen-Örsten, S. (2011). II. Meşrutiyet Meclis tutanaklarına göre Menafii Umumiyeye Müteallik imtiyazat hakkında kanun’un kabulü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(60), 935-962.
• European Bank for Reconstuction and Development (2020). Policy Paper on Infrastructure Implementing Facilities Management Services Through PPPs. URL: http://www.ebrd.com/documents/municipal-infrastructure/implementing-facilities-management-services-through-ppps.pdf, Son Erişim Tarihi: 23.04.2020.
• Evren, Çınar C. (2016). Kamu özel işbirlikleri. Seçkin Yay. Ankara.
• Gider, Ö. ve Top, M. (2007). Kamu hastane sektöründe liberalleşme ve Türkiye’ye yansımaları. Hastane Yönetimi Dergisi, 11(2), 26-41.
• Gürsoy, B. (1984). 100. Yılında düyun-u umumiye idaresi üzerinde bir değerlendirme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ord. Prof. Dr. Şükrü Baban’a Armağan Yayını.
• Güzelsarı, S. (2009). “Kamu özel ortaklıkları üzerine eleştirel bir değerlendirme”. (B. Övgün, Edt). Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform içinde (ss.42-60).. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Hughes, O. E. (2014). Kamu işletmeciliği & yönetimi. (B. Kalkan, B. Akın ve Ş. Akın, Çev.) Ankara: BigBang Yayınları.
• International Airport Review, (2019). The Top 20 Busiest Airports in the World by Passenger Number. URL: https://www.internationalairportreview.com/article/32311/top-20-busiest-airports-world-passenger-number/, Son Erişim Tarihi: 20.06.2020.
• Kara, H. (2019). Metro projelerinde kamu-özel işbirliğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karabulut, Y. (1993). Türkiye’de elektrik enerjisi üretimi. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 53-77.
• Karagöl, E. T. ve Tur, M. R. (2017). Türkiye’de elektrik enerjisi. İstanbul: SETA Yayınları.
• Karahanoğulları, O. (2011). Kamu hizmetleri piyasa ilişkisinde dördüncü tip: eksik imtiyaz (Kamu - özel ortaklığı). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (03), 177-215.
• Karasu, K. (2011). Sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde kamu özel ortaklığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 217-262.
• Kayhan, İ. E. (2019) Türkiye’de kamu-özel sektör işbirliği projelerinin bütçe risklerinin yönetilmesi. U. Emek ve G. Küçükkocaoğlu, (Ed.). İçinde: Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri içinde (ss.210-223). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Köker, İrem (2020). “İstanbul Havalimanı - A'dan Z'ye Cumhuriyet tarihinin en büyük altyapı yatırımı”, https://www.bbc.com/turkce/resources/idt-sh/Istanbul_airport_turkish, Son Erişim Tarihi: 07.10.2020.
• Kuzey Marmara Otoyolu. (2020). Kuzey Marmara Otoyolu Projesi Hakkında. URL: http://www.kuzeymarmaraotoyolu.com/proje-hakkinda, Son Erişim Tarihi: 21.04.2020.
• Maslow, A. H. (1992). A Theory of human motivation. J. M. Shafritz and J. S. Ott, (Ed). In: The Classics of Organization Theory (pp. 160-179).. Belmont: Wadsworth Publishing Company.
• OECD. (2020). OECD Principles for Public Governance of Public-Private Partnerships. URL: https://www.oecd.org/gov/budgeting/oecd-principles-for-public-governance-of-public-private-partnerships.htm, Son Erişim Tarihi: 01.01.2020.
• Özdemir, H. (2019). Türkiye’de kamu özel sektör işbirliği ve bir model önerisi. Yayınlammamış doktora tezi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Özenen, Cem Galip (2003), Havaalanı yatırımlarında özelleştirme dünyadaki uygulamalar ve Türkiye için öneriler. DPT Yay. Ankara.
• Paide, K. (2017). Analysing estonian x-road as a colloboration tool for public – private partnership. [Unpublished master theses]. Tallinn Un. Department of Software Science, Finland.
• Sakça, S. S. (2013). Türkiye Karayollarında Yap-İşlet-Devret (YİD) modelinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sonğur, C. ve Top, M. (2018). Türkiye’de sağlık sektöründe kamu-özel işbirliği modeli: paydaş görüşlerine dayalı bir alan araştırması. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(1), 159-186.
• Sözer, A. N. (2014). Sağlıkta yeniden yapılanmanın (özelleştirmenin) devamı olarak şehir hastaneleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 215-253.
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, (2020). URL: https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-elektrik, Son Erişim Tarihi: 28.06.2020.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü. (2020). URL: https://sygm.saglik.gov.tr/TR,33960/sehir-hastaneleri.html, Erişim Tarihi: 16.03.2020.
• T.C. Sayıştay Başkanlığı (2019). Sağlık Bakanlığı 2018 Yılı Sayıştay Denetim Raporu. URL: https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/Genel_B%C3%BCt%C3%A7e_Kapsam%C4%B1ndaki_%20Kamu_%C4%B0dareleri/SA%C4%9ELIK%20BAKANLI%C4%9EI.pdf, Erişim Tarihi: 15.04.2020.
• Tamzok, N. (2007). Kamu politikası analizi: elektrik enerjisi sektörü. Yayınlammamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tekin, A. G. (2007). Kamu-Özel sektör işbirlikleri- kamu-özel ortaklıkları. İdarecinin Sesi, 21(122), 10-14.
• Tokatlıoğlu, M. ve Şen, S. (2019). Kamu hizmetlerinin sunum ve finansmanında kamu özel işbirliği modeli: AB ve Türkiye. International Journal of Public Finance, 4(2), 205-235.
• Tosun, N. (2014). Eski hastaneler, modern şehir hastanelerinde birleştirilecek. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu. URL: http://www.sdplatform.com/Soylesiler/51/Eski-hastaneler-modern-sehir-hastanelerinde-birlestirilecek.aspx, Erişim Tarihi: 07.04.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Başkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). KÖİ Proje Göstergeleri. URL: http://www.sbb.gov.tr/koi-gostergeleri/, Erişim Tarihi: 08.05.2020.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü. (2020). Projeler. URL: https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Projeler/Projeler-Otoyol.aspx, Erişim Tarihi: 21.04.2020.
• Ünal, A. İ. (2020). T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü, MEGA Projelerde Kamu Özel Sektör Ortaklığı (KÖSO-PPP) ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri, URL: https://tmmmb.org.tr/images/Etkinlikler/TMMMB_ Konferans_2017/A. IRFAN_UNAL_PPP.pdf, Erişim Tarihi: 22.04.2020.
• Yalçın, F. C. (2014). Kamu özel işbirliği ve özelleştirme: kavramsal bir çerçeve. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 133-162.
• Yong, H. K. (2010). Public-private partnerships policy and practice. London: Commonwealth Secretariat.