Murder and Injury Crimes in Ottoman Empire: Example of 478th Ayniyat Murder Book

Yıl 2022, Sayı: 73, 114 - 129, 29.07.2022

Özlem Poyraz Merve Öner

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1087241

Öz

This study aims to classify murder and injury cases in the Ayniyat Murder and Theft Book kept by Meclis-i Vâlâ and to evaluate the obtained data by the Ottoman Empire’s 1851 Criminal Code. This book, which cased to the period of March-July 1851 were recorded, formed the boundaries of the research. In the Penal Code of 1851, crimes of murder and injury were included in crimes against individual rights. Retaliation and diet were foreseen in shari’a law for this crime, but it was stated that could be punished managed with tâzir. It was aimed to examine murderer and victim profiles, identify the crime scenes, and reveal the crime tools. Since the boundaries of this study were determined as crimes, penal sanctions requiring execution were partially included. No data could be found on the practice of retaliation during the period. Some of the cases were resolved in the diet category with peace or amnesty, and most of them with tâzir. Within the scope of tâzir, punishments of shovel, shackles, fortress, or imprisonment were applied. It was determined that men were sentenced to hard labor and women were sentenced to prison. The cases occurred predominantly in rural areas. While rifles were used as murder tools, knives and stones were used as wounding tools.

Anahtar Kelimeler

Qisas, Diet, Tâzir, Murder, Injury

Osmanlı İmparatorluğu’nda Cinayet ve Yaralama Vakaları: 478 Numaralı Ayniyat Katl Defteri Örneği

Öz

Bu çalışmanın amacı, Meclis-i Vâlâ tarafından tutulan Ayniyat Katl ve Sirkat Defteri’ne kaydedilen katl kategorisinde yer alan cinayet ve yaralama vakalarını tasniflemek ve edinilen verileri 1851 Ceza kanunnamesi çerçevesinde değerlendirmektir. Mart-Temmuz 1851 dönemine dair vakaların kaydedildiği 478 numaralı Ayniyat Katl Defteri araştırmanın sınırlarını oluşturmuştur. 1851 Ceza Kanunnamesinde cinayet ve yaralama suçlarına şahıs haklarına yönelik işlenen suçlar kategorisinde yer verilmiştir. Şer’i hukuka uygun olarak bunlar için kısas ve diyet öngörülmüş, ancak tâzir ile de hükmedilebileceği belirtilmiştir. Edinilen verilerden hareketle katil ve maktul profillerini incelemek, suç mahallerini tespit etmek ve suç aletlerini ortaya koymak hedeflenmiştir. Çalışmanın sınırları suçlar olarak belirlendiğinden infazı gerektiren cezai müeyyidelere kısmen yer verilmiştir. İncelenen dönemde kısas uygulamasına dair herhangi bir veriye ulaşılamamıştır. Vakaların bir kısmı diyet kategorisinde sulh ya da varislerin affı, çoğu ise tâzir cezaları ile çözüme kavuşturulmuştur. Tâzir kapsamında kürek, pranga, kalebent ya da hapis cezaları uygulanmıştır. Erkeklere çoğunlukla kürek, kadınlara ise hapis cezasının verildiği belirlenmiştir. Vakalar ağırlıklı olarak kırsal kesimde ortaya çıkmıştır. Cinayet aleti olarak çoğunlukla tüfenk, yaralama aleti olarak ise bıçak ve taş kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kısas, Diyet, Tâzir, Cinayet, Yaralama

Kaynakça

• BOA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), BEO (Başkanlık Evrak Ofisi), AYN.d. (Ayniyat Katl Defteri), No: 478.
• Akbulut, İ. (2003). İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, LII (1), 167-181.
• Akgündüz, A. (1986). Mukayeseli İslam ve Osmanlı hukuku küliyatı, Diyabakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Akgündüz, S. N. (2010). Tanzimat dönemi Osmanlı ceza hukuku uygulaması. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Avcı, M. (2002). Osmanlı uygulamasında infazı özellik gösteren hapis türleri: Kalebentlik, kürek ve prangabentlik, Yeni Türkiye: Türkoloji ve Türk Tarihi, VIII (45), 128-147.
• Avcı, M. (2004). Osmanlı hukukunda suçlar ve cezalar, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Aydın, M. Â. (1993). Osmanlı ceza hukuku, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 7, ss. 230-248). İstanbul: TDVİAM.
• Aydın, M. Â. (2019). Türk hukuk tarihi. Beta Yayıncılık.
• Aydın, M. Â. (2020). Osmanlı Hukuku Devlet-i Aliyye’nin temeli. Ankara: İSAM Yayınları.
• Bardakoğlu, A. (1994). Diyet, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 10, ss. 478-479) İstanbul: İstanbul: TDVİAM.
• Bardakoğlu, A. (2002). Katil. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 25, ss. 478-479) İstanbul: TDVİAM.
• Baş, Y. (2019). Osmanlı Toplum Yapısı. Osmanlı Tarihi (1299-1774) Siyasi Tarih Kültür ve Medeniyet, (ed. S. H. Özkan) içinde (ss. 265-295), İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.
• Bulut, İ. (2018). İslam ve Osmanlı ceza hukukunda hataen öldürme suçu. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, I, 41-71.
• Dağcı, Ş. (2002). Kısas, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 25, ss. 488-495) İstanbul: TDVİAM.
• Demir, M. (2016). 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde suç ve suçlular: İstanbul örneği, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ekinci, E. B. (2017). Osmanlı Mahkemeleri Tanzimat ve sonrası. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Ekinci, E. B. (2021). Osmanlı hukuku adalet ve mülk. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Eldem, E. (2017). Doğu ile batı arasında Osmanlı kenti Halep, İzmir ve İstanbul, (çev. S. Yalçın), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erkek, M. S. (2013). “Osmanlı Mardin’inde Cinayet Vakaları ve Cinayet Soruşturmaları Hakkında Bir Değerlendirme”. Belleten, LXXVII, 637-652.
• Gökçen, A. (1987). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, Ü. (2020). Osmanlı toplumunda cinayet. Ankara: İlahiyât Yayınları.
• Heyd, U. (1984). Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şerait. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXVI, 633-652.
• Imber, C. (2004). Şeriattan kanuna Ebusuud ve Osmanlı’da İslami Hukuk, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İbn Teymiyye, Siyaset es-Siyasetü’ş-Şerriye, Çev.: V. Akyüz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaynar, R. (2010). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Koç. M. (2019). Osmanlı’da ölüm cezası verilen zina, hırsızlık, öldürme ve yaralama suçları. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, XXXIII, 261-287.
• Korkmaz, A. (2017). Aydın vilayeti’nde meydana gelen adlî vakalar ve bu vakalara karışan suçlulara dair bazı sayısal veriler (1876- 1880). Tarih Dergisi, LXV, 119-130.
• Maşalı, M. (2011). Mukayeseli hukukta ölüm cezası ve İslam Hukuk açısından değerlendirilmesi, Bursa: Emin Yayınları.
• Öztop, F. (2015). Suç cetvellerine göre Osmanlı Devleti’nde “Adam öldürme” suçu: Aydın Vilayeti örneği (1908-1916). Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, III, 75-85.
• Pamir, A. (2005). İslam ve Osmanlı Hukuku’nda Kasâme Müessesesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, LIV(4), 344-359.
• Paydaş, E. (2015). Hukuk sosyolojisi açısından kâsame kurumu. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, XXI (2), 595-614.
• Poyraz, Ö. (2020). Abdülmecid dönemi hürriyet bağlayıcı ve kısıtlayıcı ceza uygulamalarına dair bir inceleme. SEFAD, XLIII, 497-518.
• Poyraz, Ö. (2021). II. Meşrutiyet döneminde kadın hapishanelerinin fiziki koşulları ve mahkûmların yaşam şartları. A. Müderrisoğlu (Ed.). Kadının değişen dünyası içinde (105-125).
• İstanbul: Kronik Kitap.Sami, Ş. (1996). Kamus-i Türki, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Sarkis, K. (2006). Külliyât-ı Kavânîn, (C. I), Ankara: TTK Yayınları.
• Seyitdanlıoğlu, M. (1999). Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Şafak, A. (1995), Erş. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 11, ss. 307-308) İstanbul: TDVİAM.
• Taner, T. (1940). Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku. Tanzimat I içinde (ss.221-232), İstanbul: Maarif Matbaası.
• Tuğluca, Murat (2016). Osmanlı devlet-toplum ilişkisinde şikayet mekanizması ve işleyiş biçimi. Ankara: TTK Yayınları.
• Üçok, C., Mumcu, A., Bozkurt, G., (2006). Türk hukuk tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Velidedeoğlu, H. (1940). Kanunlaştırma hareketleri ve tanzimat. Tanzimat I içinde (ss.139-209), İstanbul: Maarif Matbaası, 139- 209.
• Yetkin, A. (2013). Osmanlı Devleti’nde hukuk devleti’nin gelişim süreci. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VI (24), 380-413.