İzmir’de Gecekondu Mahallesinde Yaşayan Kadınların Evlilik, Boşanma ve Ataerkillik Anlayışı: Eşrefpaşa Mahallesi Örneği

Yıl 2023, Sayı: 75, 142 - 158, 27.01.2023

Barış Çağırkan Hazal Karahan

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1152414

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de 1950’li yıllarda tarımda makineleşme ve hızlı sanayileşmeden dolayı kent merkezlerinde iş gücü açığının ortaya çıkması ile birlikte kırdan kente hızlı bir göç süreci başlamıştır. Özellikle büyük kentlere yapılan göçlerle birlikte göçmen gruplar barınma sorununu çözmek için yapı izni alınmaksızın, çoğunlukla kamusal ya da özel kişilerin arazileri üzerine, gizlice ve genellikle bir gecede bir ya da iki odalı barınaklar inşa etmiştir. Bu yapılar zamanla kentlerin siluetine eklenerek ‘gecekondu’ olarak toplumsal hayatta yerini almıştır. Kente göç eden aileler kırsalda bölgelerde belirgin olan geleneksel toplumsal cinsiyet anlayışı ve rollerini gecekondu mahallelerinde sürdürmüştür. Çalışma, gecekonduda yaşayan kadınların evlilik, boşanma ve ataerkillik anlayışını ve bu anlayışı etkileyen faktörlerin ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır. Bu bağlamda İzmir ili Eşrefpaşa semtinde yaşayan 18-65 yaş aralığında toplam 21 kadın katılımcı ile yüz yüze görüşme yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda evlilik öncesi yaşam, evlenme nedenleri, boşanma ve ataerkillik olmak üzere dört farklı ana kategori üzerinden gecekonduda yaşayan kadınların evlilik, boşanma ve ataerkillik anlayışı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gecekondu, Kadın, Evlilik, Boşanma, Ataerkillik

Teşekkür

Kıymetli zamanlarını ayıran editör ve hakem hocalarımıza sonsuz teşekkürler.

The Understanding of Marriage, Divorce and Patriarchy Among Women Living in Gecekondu (Squatter) Neighbourhood in İzmir: The Example of Eşrefpaşa Neighborhood

Öz

After the labour shortage in urban centres due to the mechanisation and rapid industrialisation in rural area the most significant migration situation was seen in Turkey in the 1950s. With the migrations to the big cities, migrant groups-built shelters with one or two rooms, secretly, and mostly overnight, on public or private lands, without obtaining a building permit, to solve the housing problem. These structures were added to the silhouettes of cities over time and took their place in social life as ‘squatter’. Families who migrated to the city maintained their traditional gender perception and roles, which are evident in rural areas, in squatters. The study aims to understand the view of marriage, divorce and patriarchy among women living in squatters and to reveal the factors affecting this view. In this context, face-to-face interviews were conducted with a total of 21 female participants between the ages of 18-65 living in the Eşrefpaşa neighbourhood in İzmir. As a result of the analyses, the understanding of marriage, divorce and patriarchy of women living in squatters was examined over four different main categories which are life before marriage, reasons for marriage, divorce, and patriarchy.

Anahtar Kelimeler

Squatter, Woman, Marriage, Divorce, Patriarchy

Kaynakça

• Adaman, F. ve Keyder, Ç. (2005). Türkiye’de büyük kentlerin gecekondu ve çöküntü mahallelerinde yaşanan yoksulluk ve sosyal dışlanma. Sosyal dışlanma ile mücadelede mahalli topluluk eylem programı 2002-2006 Raporu. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2011). Türkiye aile yapısı araştırması. Erişim adresi: http://www.anararastirma.com.tr/dosyalar/arastirmalar/1161/dosya-1161-1638.pdf
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2016). Türkiye aile yapısı araştırması. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/35811/taya-2016.pdf
• Aktaş, G. (2015). Türkiye’de aile sosyoloji çalışmalarına genel bir bakış. Sosyoloji Konferansları, 52, 419-44.
• Batur Ünay, F. B. (2018). Bir Göçün Mutfağı: 150 Yılda Kırımdan İzmir’e. Uluslararası İzmir Göç ve Mübadele Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 73-77) içinde. İzmir: İzmir Büyükkent Belediyesi Yayınları.
• Bayrakçı, O. (2020). İşsizliğin birey ve aile üzerinde etkisinin ataerkillik bağlamında incelenmesi. Toplumsal Politika Dergisi, 1(2) 167-178.
• Bedük, A. (2005). Türkiye’de çalışan kadın ve kadın girişimciliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(12), 106-117.
• Beşpınar, F. U. (2014). Türkiye’de evlilik. Türkiye aile yapısı araştırması tespitler ve öneriler (s. 112-167) içinde. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/50219/taya2013trk.pdf
• Bilan, S. (2006). Gecekondudan varoşa kadının değişen statüsü: Bayramtepe Örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Büyükyılmaz, A. ve Demir, Ç. (2016). Türkiye’de kadına yönelik aile içi şiddetin belirleyenleri: Multinomiallogit model yaklaşım. Ege Akademik Bakış, 16(3), 443-450.
• Cafri, R. ve Çukadar Özdemir, P. (2018). Boşanmanın sosyo-ekonomik nedenleri üzerine mekânsal ekonometrik bir inceleme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Prof. Dr. Harun Terzi Özel Sayısı, 407-424.
• Çakır, S. (2011). Türkiye’de göç, kentleşme/gecekondu sorunu ve üretilen politikalar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 209-222.
• Çiftçi, S. ve Açık, Y. (2022). Kadına yönelik aile içi şiddet ve nedenleri. Artuklu International Journal of Health Sciences, 2(2), 1-7.
• Çobanoğlu, Ö. (2016). Türkiye göçmen folkloru bağlamında Brezilya Favelalarıyla Türkiye gecekondu mahallelerinin karşılaştırılması. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(8), 181-195.
• Demirkıran S., Ersöz, A., Şen R., Ertekin E., Sezgin Ö., Turgut A. ve Şehitoğlu N. (2009). Boşanma nedenleri araştırması. Ankara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü.
• Doğan, C. (1998). Türkiye'de boşanma sorununun sosyolojik ve istatistiki açıdan değerlendirilmesi. Istanbul Journal of Sociological Studies, 25, 59-69.
• Doğrucan, A. ve Yıldırım, Z. (2020). Kadına yönelik aile içi şiddet üzerine bir inceleme. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 122-138.
• Gençöz, T. (1998). Korku: Sebepleri, sonuçları ve baş etme yolları. Kriz dergisi, 6(2), 9-16.
• Kara, B. (2018). Türkiye’de aile yapısının değişimine etki eden dinamikler. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 40, 374-385.
• Karaman, K. (2003). Türkiye’de kentleşme olgusu ve gecekondu sorunu. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 2(1), 108-117.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim terimleri sözlüğü. Ankara: İmge Yayınları.
• Koçak, Y. ve Terzi, E. (2012). Türkiye’de göç olgusu, göç edenlerin kentlere olan etkileri ve çözüm önerileri. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Kafkas Üniversitesi, 3(3), 163-184.
• Özkan, G. (2017). Kadına yönelik şiddet- aile içi şiddet ve konuya ilişkin uluslararası metinler üzerine bir inceleme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 533-564.
• Öztürk, M. ve Altuntepe, N. (2008). Türkiye’de kentsel alanlara göç edenlerin kent ve çalışma hayatına uyum durumları: Bir alan araştırması. Journal of Yaşar University, 3(11), 1587- 1625.
• Sağlam, S. (1923). 1923-1950 yılları arasında Türkiye’de kent ve kentleşme olgusu. İstanbul Journal of Sociological Studies, 53, 257-274.
• Sevinç, G., Davran, M. K. ve Sevinç, M. R. (2018). Türkiye’de kırdan kente göç ve göçün aile üzerindeki etkileri. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 3(6), 70-82.
• Sezen, L. (2005). Türkiye’de evlenme biçimleri. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 27(Prof. Dr. Şinasi Tekin Özel Sayısı), 185-195.
• South, S. (1985). Economic conditions and the divorce rate: A time-series analysis of the post-war United States. Journal of Marriage and Family, 47(1), 31-41.
• Sultana, A. (2019). Ataerkillik ve kadının ikincilliği; kuramsal bir analiz. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 11(23), 417-427.
• Süleymanov, A. (2009). Çağdaş Türk toplumlarında aile ve evlilik ilişkileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(17), 7-17.
• Şahin, K. ve Develi, A. (2021). Kadın istihdamında kayıt dışılık sorunu. Kesit Akademi Dergisi, 7(27), 386-400.
• Şakiroğlu, M., Toker, B. ve Geniş, M. (2019). Boşanmanın çocuklara etkisi, çocuğa söylenmesi ve ebeveyn yabancılaşması derleme çalışması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(3), 190-199.
• Şener, Ü. (2012). Kadın Yoksulluğu. Mülkiye Dergisi, 36, 51-67.
• Tatlıoğlu, K. ve Demirel, N. (2016). Sosyal bir gerçeklik olarak boşanma olgusu: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(22), 59-73.
• Tuskan, A. (2012). Toplumsal cinsiyet toplumda kadına biçilen roller ve çözümleri. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 25(99), 445-449.
• TÜİK. (2020). Evlenme ve boşanma istatistikleri. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2020-37211
• TÜİK. (2021). Aile yapısı istatistikleri. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2021-45632
• TÜİK. (2021). Evlenme ve boşanma istatistikleri. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2021
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü, 24(24), 543-559.
• Ünal, G. (2005). Aile içi şiddet. Aile ve Toplum, 7(2), 1-8. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/198147
• Yılmaz, S. (2018). Türkiye’de kadınların çalışma hayatındaki yeri ve sosyal güvenlik hukuku düzenlemeleri. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(2), 63-80.
• Yorgun, S. (2010). Sömürü, koruma ve pozitif ayrımcılıktan çalışma hayatının egemen gücü olmaya doğru kadınlar: 21. yüzyıl ve pembeleşen çalışma hayatı. Sosyoekonomi, 11(11), 168-190.