The Ayan Family Tavaslızadeler and the Corruption of Local Administrators in Denizli During Under the Sultan Abdulhamid II

Yıl 2023, Sayı: 75, 460 - 474, 27.01.2023

Harun Çoban

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1208565

Öz

“Ayanlık” was converted a state institution in in the XVIII th century. Ottoman state benefited from ayans in matters of law enforcement, security and protection issues such as public order and protection of territory, preventing banditry, supporting the expeditions with the forces they can gather, protecting the crossing routes of the armies during the expeditions and adjusting equipments for the needs of the army. Tavaslızades, one of the leading Ayans, ruled in Denizli and Menteşe Sanjaks in the XIX. They caused many problems in the region in the century. The Tavaslızades had countinued their effectiveness in the new order and maintained their existence as bureaucratic power despite the restriction of their powers and the narrowing of their dominance with the new regulations brought by the Tanzimat. Ottoman state aimed to ensure that the people of the provinces lived in prosperity eliminating these powers with the Kanun-ı Esasi. However, these reforms planned with Kanun-i Esasi could not provide the expected development like the reforms designed with the Tanzimat Fermanı..
Although detached studies have been carried out on the ayans, These studies has been ignoring the relations of the ayans with the civil servants in their regions, what kind of strife they were involved in, their passions and corruption during reign of Sultan Abdulhamid II. This study examines the deformation of the relationship between civil servants and landowners in the Ottoman bureaucracy during the reign of Sultan Abdulhamid and The situation of the Ottoman local government forces at the end of the XIX century with a series of successive archival records about the Tavas Aghas who continued their existence as a power in and around Denizli.

Anahtar Kelimeler

Sultan II. Abdülhamid, Denizli, Tavaslızadeler, Kanun-ı Esasi, Corruption

Âyan Ailesi Tavaslızadeler ve Sultan II. Abdülhamid Döneminde Denizli’de Yerel Yöneticilerin Yolsuzlukları

Öz

Osmanlı Devleti’nde âyanlık XVIII. yüzyılda bir devlet kurumu haline gelmiştir. Asayiş, toprakların korunması, eşkıyalığın önlenmesi, seferlere toplayabildiği kuvvetlerle destek verilmesi, ordunun geçiş yollarının korunması ve ihtiyaçları için teçhizatın ayarlanması gibi kolluk, asayiş ve muhafaza konularında âyanlardan yararlanılmıştır. Âyanların önde gelenlerinden Tavaslızadeler, XIX. yüzyılda Denizli ve Menteşe sancaklarında hüküm sürmüş, Tanzimat'ın getirdiği yeni düzenlemelerle yetkilerinin kısıtlanmasına ve hâkimiyetlerinin daraltılmasına rağmen yeni düzende de etkinliklerini sürdürmüş ve bürokratik bir güç olarak varlıklarını devam ettirmişlerdir. Osmanlı Devleti, Kanun-ı Esasi ile bu güçleri ortadan kaldırarak taşra halkının refah içinde yaşamasını sağlamayı amaçlamıştır. Ancak Kanun-i Esasi ile yapılması planlanan bu reformlar, Tanzimat Fermanı ile tasarlanan reformlarda olduğu gibi umulan gelişmeyi sağlayamamıştır.
Ayanlar üzerine müstakil çalışmalar yapılmış olsa da bu çalışmalarda, âyanların kendi bölgelerindeki memurlarla olan münasebetleri, ne tür yolsuzluklara karıştıkları, Sultan II. Abdülhamid devrindeki ihtiras ve iradesizlikleri ele alınmamıştır. Bu çalışma, Sultan Abdülhamid döneminde Osmanlı bürokrasisinde memurlar ve âyanlar arasındaki ilişkinin deformasyonunu ve XIX. yüzyıl sonlarında Osmanlı mahalli idare güçlerinin durumunu, Denizli ve çevresinde bir güç olarak varlıklarını sürdüren Tavas Ağaları hakkında birbirini takip eden bir dizi arşiv kaydı ile incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sultan II. Abdülhamid, Yerel Yönetimler, Denizli, Tavaslızadeler, Yolsuzluk, Kanun-ı Esasi, Corruption

Kaynakça

• B.O.A. A.}MKT.MHM.281/84.
• B.O.A. A.}MKT.MVL.127/5.
• B.O.A. A.}MKT.UM..288/50.
• B.O.A. DH. MKT. 2055 /50.
• B.O.A. DH. MKT. 365 /42.
• B.O.A. DH. MKT. 387 /3.
• B.O.A. (Şaban 1273). İ..MVL. 370/16236.
• B.O.A. (H.02.06.1310). BEO.126/9417.
• B.O.A. (H.03.07.1271). A.}MKT.UM..186/78.
• B.O.A. (H.10.05.1272). İ..MVL.347/15090.
• B.O.A. (H.12.02.1310). Y..MTV.66/71.
• B.O.A. (H.13.07.1272). A.}MKT.UM..229/33.
• B.O.A. (H.15.05.1271). A.}MKT.NZD.130/88.
• B.O.A. (H.16.08.1272). A.}MKT.MHM.87/76.
• B.O.A. (H.18.04.1310). DH.MKT.2018/86.
• B.O.A. (H.20.08.1309). DH.MKT.1934/31.
• B.O.A. (H.20.11.1309). İ..DH..1279/100704.
• B.O.A. (H.23.10.1267). A.}MKT.UM.. 71/40.
• B.O.A. (H.29.06.1271). A.}MKT.NZD.138/35.
• B.O.A. MVL. 577/11.
• B.O.A. MVL.680/12.
• B.O.A. (R-17-10-1308). DH.MKT.2040.43.
• B.O.A. ŞD. 2451/18.
• Düstûr. (H. 1299). I. Tertip. 5.
• Düstûr. (H. 1299). I. Tertip. 6.
• Düstûr. (H.1299). I. Tertîb. 4.
• Akdağ, M. (1970). Osmanlı tarihinde ayanlık düzeni devri 1730-1839. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Araştırmaları Dergisi, 8(14), 51-61.
• Aktepe, M. M. (1953). Tuzcuoğulları isyanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 3(5-6), 21-52.
• Aslan, S., & Yılmaz, A. (2001). Tanzimat döneminde Osmanlı bürokratik yapı ve düşüncesinin değişimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(2), 287-297.
• Avcı, Y. (2010). Bir Osmanlı anadolu kentinde tanzimat reformları ve kentsel dönüşüm: Denizli (1839-1908). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Baykara, T. (2007). Selçuklular ve beylikler çağında Denizli (1070-1520). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Beydilli, K. (2007). Pazvandoğlu Osman. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 37, ss. 208-210). İstanbul: TDVİAM.
• Boztepe, M. (2013). Osmanlı Devleti'nin Taşra yöenetimini şekillendiren “Merkeziyetçilik” yaklaşımı ve günümüze etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 1-14.
• Cabbar, H. (2017). XVIII. yüzyıl Osmanlı Anadolu'sunda Voyvodalık ve Denizli Voyvodası Tavaslı Ömer Ağa. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Caniklioğlu, M. D. (2007). Sivil toplum ve Türkiye demokrasisindeki izdüşümleri (1 b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çadırcı, M. (1985). Osmanlı İmparatorluğunda asker almada kura usulüne geçilmesi-1845 Tarihli Askerlik Kanunu. Askeri Tarih Bülteni, 18, 59-75.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat döneminde anadolu kentlerinin sosyal ve ekonomik yapısı. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları,7. Dizi - Sayı 124.
• Çakar, S. (2020). Osmanlı İmparatorluğu’nun taşrasında idari bir problem: Yemen ve Hicaz Vilâyeti örneğinde vali-kumandan ikiliği (1895-1908). Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(2), 530-564.
• Çoban, H. (2021). Osmanlı Devleti sivil bürokrasisinde suç ve ceza (1892-1900). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Demir, T. (2007). Şer’iyye sicillerine göre XVIII. yüzyılın sonlarında Denizli. Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, içinde (C. 1, ss. 642-651). Denizli.
• Erbay, H. (2018). Eski hukuk sisteminden yeni hukuk sistemine geçiş süreci, nedenleri ve türk hukuk devrimi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 211-238.
• Ertaş, M. Y. (2012). Tanzimat Dönemi Osmanlı merkezileşmesi karşısında bir Osmanlı Ayanı: Tavaslızâde Osman Ağa. History Studies, 4 (Enver Konukçu Armağanı), 117-133.
• Eryılmaz, B. (2012). Kamu yönetimi düşünceler - yapılar - fonksiyonlar - politikalar genişletilmiş ve gözden geçirilmiş (5 b.). Kocaeli: Umuttepe Yayıncılık.
• Genç, M. (2014). Osmanlı İmparatorluğu'nda devlet ve ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gençoğlu, M. (2011). 1864 ve 1871 Vilayet Nizamnamelerine göre Osmanlı taşra idaresinde yeniden yapılanma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bİlimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 29-50.
• Günay, V. (2006). Batı Anadolu'da âyânlık mücadeleleri ve Bergama Voyvodası Veli. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXI(2).
• Heper, M. (2010). Türkiye'de devlet geleneği (3 b.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Karpat, K. (2006). Osmanlı'da değişim, modernleşme ve uluslaşma. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Karpat, K. H. (2003). Osmanlı nüfusu (1830-1914) demografik ve sosyal özellikleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kütükoğlu, M. S. (2011). Bir ayan ailesi: Tavaslızadeler. Belleten, LXXV(273), 447-470.
• Manav, N. (2017). Mazuliyet Sandığı’nın kuruluşu ve kurulşuna yol açan sebepler. Türkiyat Mecmuası, 27(1), 215-224.
• Mert, Ö. (1980). XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Çapanoğulları. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Mert, Ö. (1991). Âyan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C.4, ss. 195-198). İstanbul: TDVİAM.
• Ortaylı, İ. (2020). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840 – 1880). Ankara: Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayıları.
• Ölmez, A. (2006). Askerî Teftiş Komisyonu'nun kuruluşu ve faaliyetleri. Tarih Dergisi, 43, 115-134.
• Özdemir, H. (2013). Osmanlı Devleti’nde bürokrasi. Konya: ÖKM. Yayınları.
• Özkaya, Y. (2014). Osmanlı İmparatorluğu'nda ayanlık. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sarıyıldız, G. (2009). Sicill-i Ahvâl Defterleri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 37, ss. 134-136). İstanbul: TDVİAM.
• Şahin, H. (2019). Tanzimat Dönemi Osmanlı ceza hukuku uygulaması. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 299-302.
• Şengül, R. (2011). Yerel yönetimler, genişletilmiş ve gözden geçirilmiş (2 b.). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2010). Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yıllık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yazıcı, S. (2014). Sultan II. Abdülhamid örneğinde tarihsel algılamanın değişimi. Journal of History Studies, 6(5), 233-247.
• Yörük, D. (2019). XVI. Yüzyılın ortalarında iltizam sisteminin yaygınlığı: Lârende Kazası örneği. SUTAD (Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi), 47, 217-238.