Aleksandr Griboyedov’un Akıldan Bela Eserinde Onomastik Unsurlar: Konuşan Soyadları

Yıl 2024, Sayı: 81, 128 - 138, 26.07.2024

Onur Aydın

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1430719

Öz

Antroponimlerin çatısı altında değerlendirilen konuşan soyadları, edebî karakterlerin kişilik, fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik durumlarına, yaşadıkları tarihsel döneme ilişkin detaylı veriler sunar. Karakterlerin soyadlarının tam olarak çözümlenememesi, söz konusu unsurların gözden kaçırılmasına neden olabilir. Bu durum da edebî eser analizinin sağlıklı ve bütüncül bir şekilde gerçekleştirilememesi riskini beraberinde getirir. Çalışmanın amacı Rus yazar Aleksandr S. Griboyedov’un Akıldan Bela adlı oyunundaki karakterlerin soyadlarının bu bağlamda çözümlenmesidir. Araştırma materyali olarak eserde konuşan soyada sahip karakterler ve onların olası prototipleri seçilmiştir. İlk olarak bu soyadlarının analizi yapılmış, ardından olası prototipleriyle karşılaştırılmış, son olaraksa Rus dil bilimci Nataliya M. Azarova’nın konuşan soyadları modellemesine göre sanatsal bir yöntem olarak konuşan soyadları sistemleştirilmiştir.. Analiz neticesinde neredeyse tüm karakterlerin soyadlarının ‘konuşan’ nitelik taşıdığı ve yazar tarafından bilinçli bir biçimde oluşturulduğu belirlenmiştir. Söz konusu olan soyadların anlamlarının, karakterlerin kişilikleri ve olası prototipleri ile örtüştüğü dikkat çekmiştir. Konuşan soyadlarının, karakterin içsel ya dışsal özelliklerinin, dönemin sosyo-politik ve tarihsel gelişmelerinin sözcüğe dökülmüş hâlini inceleyen sanatsal bir yöntem olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rus edebiyatı, Prototip, Onomastik, Antroponim, Konuşan soyadları

Etik Beyan

Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Onomastic Elements in Aleksandr Griboedov’s Woe fromWit: Speaking Surnames

Öz

Speaking surnames, considered under the umbrella of anthroponyms, provides detailed data on the literary characters, their personality, physiological, psychological and sociological situations, and the historical period in which they lived. Failure to fully decipher the surnames of the characters may cause the elements in question to be overlooked. This situation brings with it the risk of not being able to analyze literary works in a healthy and holistic way. The aim of the study is to analyze the surnames of the characters in Russian writer Aleksandr S. Griboedov’s play “Woe from Wit” in this context. Characters with speaking surnames in the work and their possible prototypes were selected as research material. First, these surnames were analyzed, then compared with their possible prototypes, and finally, speaking surnames were systematized as an artistic method according to the speaking surnames modeling of Russian linguist Nataliya M. Azarova. As a result of the analysis, it was determined that the surnames of almost all the characters examined had a ‘speaking’ quality and were created consciously by the author. It was noteworthy that the meanings of the surnames coincide with the characters' personalities and possible prototypes. It was concluded that speaking surnames is an artistic method that examines the verbalization of the character’s internal or external characteristics and the socio-political and historical developments of the period.

Anahtar Kelimeler

Russian literature, Prototype, Onomastics, Anthroponym, Speaking surnames

Etik Beyan

There is no requirement of Ethics Committee Approval for this article.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Azarova, N. M. (2000). Tekst. Posobiye po russkoy literature XIX veka. Ç. 1. Moskva: İzdatelstvo MPGU “Prometey”.
• Çausova, İ. A. (2017). Analiz proizvedeniy russkoy klassiçeskoy literaturı XIX veka. Moskva: KDU.
• Dmitriyeva, K. A. (2018). Govoryaşçiye imena v proizvedeniyah russkih pisateley. Mejdunarodnıy nauçnıy jurnal “Vestnik Nauki”, 9(9), 30-31. https://cyberleninka.ru/article/n/govoryaschie-imena-v-proizvedeniyah-russkih-pisateley
• Fomiçyov, S. A. (1981). Dramaturgiya naçala XIX v. Tvorçestvo A. S. Griboyedova komediya “Gore ot uma”. İstoriya russkoy literaturı v 4-h tomah. T. 2. Ot sentimentalizma k romantizmu i realizmu. E. N. Kupreyanova (Red.). Leningrad: “Nauka”, Leningradskoye otdeleniye.
• Galkin, A. B. (2012). Geroi i syujetı russkoy literaturı: İmena, obrazı, idei (2-ye izd.). Moskva: Flinta.
• Garusov, İ. D. (Red.). (1875). Gore ot uma: Komediya v çetıryoh deystviyah, v stihah: Po sçyotu sorokovoye, po soderjaniyu pervoye polnoye izdaniye. İ. D. Garusov (Red.). Sankt-Peterburg: Tipografiya P.P. Merkulyeva.
• Gerşenzon, M. O. (1989). Griboyedovskaya Moskva. M. O. Gerşenzon (Red.), Griboedovskaya Moskva. P. Ya. Çaadayev. Oçerki proşlogo (s. 27-106). Moskva: Moskovskiy raboçiy.
• Gordin, A. M. (Sost.). (1958). A. S. Griboyedov v russkoy kritike. A. S. Griboyedov v russkoy kritike: Sbornik statey. Moskva: Goslitizdat, III-XXXVI.
• Griboyedov, A. S. (1987). Gore ot uma. Moskva: Nauka.
• Gündoğdu, C. & Toprak, E. (2011). ‘Rahatsız bilinç’ ya da Akıldan Bela. C. Gündoğdu (Ed.), Akıldan Bela (Çev. C. Gündoğdu & E. Toprak, s. 5-30). İstanbul: İkaros Yayınları.
• İnanır, E. (2006). A.S. Griboyedov’un Akıldan Bela oyununda süje ve eylem sorunsalı. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 8, 44-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teddergi/issue/18486/194671
• Kalaşnikov, S. B. (2012). Psihologiçeskaya variativnost obraza Molçalina. Vestnik VolGU, 8(11), 44-52. https://cyberleninka.ru/article/n/psihologicheskaya-variativnost-obraza-molchalina-kak-strategiya-dendistskogo-povedeniya
• Kallaş, V. V. (1905). Zametki o Griboyedove. Russkiy arhiv, No. 5, 174-177. https://www.prlib.ru/item/363049
• Kolesnik, L. A. (2015). Poetika “govoryaşçih” imyon i familiy v russkoy klassike XIX veka. Slavyanskyie çteniya, 5(11), 170-177. https://ibn.idsi.md/en/vizualizare_articol/43302
• Kovalyov, G. F. (2020). Avtobiografizm onomastiki “Gorya ot uma” A.S. Griboyedova. K 225-letiyu so dnya rojdeniya velikogo russkogo poeta (1795-1829). Aktualnıye voprosı sovremennoy filologii i jurnalistiki, 1(36), 66-79. https://cyberleninka.ru/article/n/avtobiografizm-onomastiki-gorya-ot-uma-a-s-griboedova
• Krupçanov, A. L. (2001). Russkaya literatura ХIХ-ХХ vekov: V dvuh tomah. T. 1: Russkaya literatura XIX veka: Uçebnoye posobiye dlya postupayuşçih v vuzı. Moskva: İzd-vo Moskovskogo universiteta, https://a4format.ru/pdf_files_bio2/48eaf886.pdf adresinden 29.09.2023 tarihinde alınmıştır.
• Leonaviçus, A. V. (2013). Bal-skandal: “Gore ot uma”, “Myortvıye duşi”, “Dvoynik”. Novıy filologiçeskiy vestnik, 3(26), 88-101. https://rusneb.ru/catalog/000200_000018_RU_NLR_Per_1021478
• Lıkoşin, V. İ. (1929). İz “Zapisok” V. İ. Lıkoşina. N. K. Piksanov (Red.), A. S. Griboyedov v vospominaniyah sovremennikov (s. 315-324) Moskva: Federatsiya.
• Lorer, N. İ. (1904). İz zapisok dekabrista. Russkoye bogatstvo, No: 3, 51-92.
• Paşayeva, Y. F. (2021). Kontseptsiya imeni v russkoy literature. Rusya Araştırmaları Dergisi, 6, 177-191. https://doi.org/10.48068/rusad.937792
• Piksanov, N. K. (1987). Prototipı “Gorya ot uma”. L. L. Grişunin (Otv. red.), Gore ot uma. A. S. Griboyedov (2-ye izd., s. 444-454). Moskva: Nauka.
• Piksanov, N. K. (Red.). (1929). A. S. Griboyedov v vospominaniyah sovremennikov sbornik. Moskva: Federatsiya.
• Pisarev, D. İ. (1956). Soçineniya v çetıryoh tomah. Tom 3. Stati 1864-1865. Yu. S. Sorokin (Red.). Moskva: GİHL.
• Puşkin, A. S. (1960). Puteşestviye v Arzurum vo vremya pohoda 1829 goda. Sobreniye soçineniy v desyati tomah. Tom 5. Romanı i povesti. D. D. Blagoy, S. M. Bondi, V. V. Vinogradov, Yu. G. Oksman (Obşç. red.). Moskva: GİHL, 412-462.
• Sabziyeva, M. (2022). Yabancı okurların F.M. Dostoyevski’nin eserlerindeki onomastik birimlerin algılaması üzerine. F. Paşayeva Yunus & Y. Yunus (Ed.), “F. M. Dostoyevski’nin ulusal kültürlerdeki mirası”, F. M. Dostoyevski’nin doğumunun 200. yıldönümü anısına uluslararası sempozyumu bildiri kitabı (Cilt 2, s. 111-116). Ankara: Sonçağ Akademi.
• Superanskaya, A. V. & Suslova, A. V. (1981). Sovremennıye russkiye familii. Moskva: Nauka.
• Süer, A. Ö. (2006). XIX. yüzyıl Rus edebiyatı üzerine yazılar. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Tınyanov, Yu. N. (1968). Syujet “Gorya ot uma”. V. V. Vinogradov (Red.), Puşkin i ego sovremenniki (s. 347-379). Moskva: Nauka.
• Tsimbayeva, E. N. (2003). Hudojestvennıy obraz v istoriçeskom kontekste. Analiz biografiy personajey “Gorya ot uma”. Voprosı literaturı, No: 4, 98-139. https://voplit.ru/article/hudozhestvennyj-obraz-v-istoricheskom-kontekste-analiz-biografij-personazhej-gorya-ot-uma
• Veselovskiy, A. N. (1874). Oçerki pervonaçalnoy istorii Gorya ot uma. Russkiy arhiv, No. 6, 1513-1566. http://proj.slovo.isu.ru/griboedov1/text/o%20tvorchestve/Russkiy%20arkhiv%201874,%20tetrad%205.%20Ocherk%20pervonachalnoy%20istorii%20Gore%20ot%20uma.pdf
• Yeroşkin, N. P. (2006). Krepostniçeskoye samoderjaviye i ego institutı. N. P. Yeroşkin. V. A. Muravyov (Otv. red.), Rossiyskoye samoderjaviye (s. 43-282). Moskva: RGGU.