“The Problem of Specialization” in Medieval Turkish-Islamic World Education

Yıl 2024, Sayı: 81, 190 - 200, 26.07.2024

Özlem Coşkun

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1445920

Öz

This article deals with the problem of specialization in the medieval Turkish-Islamic world of thought. Existing studies in this field have evaluated the perception of education in madrasas in the Turkish-Islamic tradition. Specialization has also been examined with a focus on Islamic sciences (primarily fiqh and kalām) within the framework of the teachings of the Sunni tradition. However, the Golden Age in the history of Turkish-Islamic thought was not experienced with this specialization in madrasas, but with the scientific maturity of scholars who were engaged in ancient sciences outside the madrasas. Ignoring this has caused the results of previous studies to be accurate but incomplete. What distinguishes this article from others is that it fills this gap in the history of education research with the theme of individual internalization and the problem of specialization. In this study, in which the literature review method was applied, both basic works, current studies in the field of social sciences and international publications were evaluated. The contribution of this article to the field is the effort to include this hidden subject, namely the problem of specialization, in the history of education research with a new theme and opinion.

Anahtar Kelimeler

Medieval Turkish-Islamic World, Understanding of education, Institutionalization process, Individual internalization, Specialization problem

Ortaçağ Türk-İslam Dünyası Eğitim Anlayışında “İhtisaslaşma Problemi”

Öz

Bu makalede Ortaçağ Türk-İslam Düşünce Dünyası eğitim anlayışında ihtisaslaşma problemi ele alınmaktadır. Bu alandaki mevcut araştırmalar, Türk-İslam geleneğinde medreselerdeki eğitim algısı etrafında değerlendirmişlerdir. İhtisaslaşma da Sünni geleneğin öğretileri çerçevesinde İslami ilimlere (başta fıkıh ve kelâm olmak üzere) odaklı olarak incelenmiştir. Oysa Türk-İslam düşünce tarihinde Altın Çağ, medreselerdeki bu ihtisaslaşma tarzıyla değil, medrese dışında kadim ilimlerle uğraşan âlimlerin ilmi olgunluklarıyla yaşanmıştır. Bunun göz ardı edilmesi, önceki çalışmaların sonuçlarının doğru ancak eksikliğine neden olmuştur. Bu makaleyi diğerlerinden ayıran yön de bu eksikliği ve eğitim tarihi araştırmalarındaki bu boşluğu bireysel özümseme teması ve ihtisaslaşma problemi bakış açısıyla doldurmasıdır. Kaynak tarama metodunun uygulandığı bu çalışmada, gerek temel eserler gerek sosyal bilimler alanındaki güncel çalışmalar gerekse uluslararası yayınlar değerlendirilmiştir. Bu makalenin alana katkısı ise yeni tema ve bakış açısıyla, eğitim tarihi araştırmalarına bu gizli özneyi, yani ihtisaslaşma problemini dâhil etme çabasıdır.

Anahtar Kelimeler

Ortaçağ Türk-İslam Dünyası, Eğitim anlayışı, Kurumsallaşma süreci, Bireysel özümseme, İhtisaslaşma problemi

Etik Beyan

Bu çalışma etik beyan gerektirmemektedir.

Teşekkür

İyi çalışmalar.

Kaynakça

• Abdülhamid, İ. (2011). İslam’da i’tikadi mezhepler ve akaid esasları (M. S. Yeprem, Çev.). Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Arshad, A. (2003). Understanding madrasas. Economic and Political Weekly, 38(22), 2123-2126. http://www.jstor.org/stable/4413617
• Aydınlı, A. (2004). “İcâzet” Hakkındaki Bir Makalenin İcâzeti. Hadis Tetkikleri Dergisi, 2(2), 151-154. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/607192
• Bayram, S., & Karabacak, A. H. (1981). Sahib Ata Fahrüddin Ali’nin Konya, İmaret ve Sivas Gök Medrese Vakfiyeleri. Vakıflar Dergisi, 13, 31-69. https://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11352/1261/Bayram%20%26%20Karabacak.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Birgül, M. F. (2014). İlm-i kelâm’ın doğuşu ve doğası hakkında felsefî bir tahlil. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 1-33. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/160588
• Bozkurt, N. (1993a). Darülhadis. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 8, ss.527-529). İstanbul: TDVİAM.
• Bozkurt, N. (1993b). Dârülkurrâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 8, ss. 543-545). https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/8/C08016150.pdf
• Cantay, G. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı darüşşifaları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Coşkun, C. (2022). Bilim ve düşünce kültürü bağlamında karanlık çağ nedir? Orta çağ ne değildir? içinde sosyal bilimlerde seçme konular 6. Ankara: İksad Yayınevi.
• Çay, A. (1984). Anadolu Selçuklularında medreseler: Medreseler hakkında genel bilgiler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 101-109.
• Gazâlî. (1960). El-Munkızu Min-Ad-Dalâl (H. Güngör, Çev.; 2. bs). Ankara: Maarif Basımevi. https://www.ghazali.org/books/mun-turk.pdf
• Gazâli. (1971). İtikad’da orta yol (al-İktişâd fi’l-Î’tikâd) (K. Işık, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/12603/%C4%B0tikad%27da%20Orta%20Yol.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Görgün, T. (2017). Îci, Adudüddin Kadı Ebü’l-Fazl Abdurrahman B. Rükneddin B. Abdurrahman (ö. 756/1355). E. Altaş (Ed.), İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Adududdin el-Îcî içinde (ss. 21-76). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hallâf, A. (1985). İslam hukuk felsefesi (İlmu Usuli’l-Fıkh) (H. Atay, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Huff, T. E. (2008). Modern bilimin doğuşu ve yükselişi (İ. Kalaycıoğulları, E. Tağman, & A. Yetmen, Çev.). Ankara: Epos Yayınları.
• Idrız, M. (2003). İslâm eğitim yaşamında icazet geleneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 169-188. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302605
• Imamuddin, S. M. (1984). Mosque as a centre of educatıon in the early middle ages. Islamic Studies, 23(3), 159-170. http://www.jstor.org/stable/20847268
• İnalcık, H. (2022). Şair ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kamali, M. H. (1996). Methodological issues in Islamic Jurisprudence. Arab Law Quarterly, 11(1), 3-33. http://www.jstor.org/stable/3381731
• Konyalı, İ. H. (2007). Konya tarihi. Konya: Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kuran, A. (1969). Anadolu medreseleri. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Mohamed S. El-Garh. (1963). Middle East Journal, 17(1/2), 168-170. http://www.jstor.org/stable/4323566
• Özervarlı, M. S. (1996). Gazzâlî/ 2. Bölüm: Kelâm ilmindeki yeri. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 13, ss. 505-511). https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/13/C13015817.pdf
• Sabra, A. I. (1996). Situating Arabic Science: Locality versus essence. Isis, 87(4), 654-670. http://www.jstor.org/stable/235197
• Sarıkçıoğlu, E. (2008). Felsefe ve ilahiyat. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 115-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/flsf/issue/48604/617496
• Şa’bân, Z. (2011). İslâm hukuk ilminin esasları (Usûlü’l Fıkh) (İ. K. Dönmez, Çev.). Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/alintilar/1712.pdf
• Tez, Z. (2001). Ortaçağ Müslümanları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Türcan, T. (2005). Fıkıhtan İslam Hukukuna-fıkıhın İslam hukukuna evrilme süreci üzerine bazı düşünceler. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 6, 11-22.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2014). Osmanlı Devleti’nin ilmiye teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ünver, S. (2014). Selçuklu tababeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yardım, A. (1993). Darülhadis (Anadolu Selçukluları ve Osmanlılarda darülhadis). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 8, ss. 529-532). https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/8/C08016301.pdf
• Yavuz, Y. Ş. (2002). Kelâm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 25, ss. 196-203). https://islamansiklopedisi.org.tr/kelam--ilim
• Yavuz, Y. Ş. (2007). Nübüvvet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 33, ss. 279-285). https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/33/C33023758.pdf