Some Country Examples in Transition from Linear to Circular Economy

Yıl 2025, Sayı: 83, 221 - 231, 30.01.2025

Serap Bolayır , İlhan Eroğlu

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1577953

Öz

In a linear economic system, natural resource is first taken from its place, then processed into a product and finally used and turned into waste. The linear economy is a system in which raw materials or products are thrown away after use and resources are treated as if they will never run out. The circular economy, which is the opposite of this system, is a system in which raw materials used during the production process and final products are re-evaluated and recycled back into the economy. The circular economy is a system in which resources are used for as long as possible, thus obtaining maximum value and products and materials are improved or rebuilt at the end of their service life; it is an alternative to the traditional, linear economy based on “take-produce-consume-dispose” approach. Transforming instead of throwing away and generating new resources are among the most important goals of the circular economy. Thanks to this sustainability and innovation-based production model, it is possible to minimize raw material costs and maximize resource efficiency and environmental benefits. The aim of this study, which focuses on the transition from the traditional linear economy to the modern circular economy, is to outline some of the most prominent countries. During the study, it’s found that Germany ranked first in the number of patents related to circular economy and in the recycling rate of household waste. It’s thought that the regulations, legislation, policies and practices developed in model countries such as the Netherlands, Germany, Sweden, Norway and France on recycling, which is one of the most important components of the circular economy, will inspire and guide developing countries like Turkiye.

Anahtar Kelimeler

Linear economy, Circular economy, Recycling

Doğrusaldan Döngüsel Ekonomiye Geçişte Bazı Ülke Örnekleri

Öz

Doğrusal ekonomik sistemde; doğal kaynak önce yerinden alınır, sonra işlenerek ürün haline getirilir ve nihayetinde kullanılarak atık haline dönüştürülür. Doğrusal ekonomi; hammadde ya da ürünlerin kullanıldıktan sonra çöpe atıldığı, kaynaklara hiç bitmeyecekmiş gibi muamele edildiği bir sistemdir. Bu sistemin zıddı olan döngüsel ekonomi ise, üretim süreci boyunca kullanılan hammaddelerin ve nihai ürünlerin tekrar değerlendirildiği ve ekonomiye geri kazandırıldığı bir sistemdir. Döngüsel ekonomi; kaynakların olabildiğince uzun süre kullanıldığı, böylece maksimum değer elde edildiği, ürün ve malzemelerin hizmet ömrü bitince iyileştirildiği ya da yeniden yapıldığı bir sistem olup; “al-üret-tüket-at” anlayışına dayalı geleneksel yani doğrusal ekonomiye bir alternatiftir. Çöpe atmak yerine dönüştürmek ve yeni kaynaklar üretmek, döngüsel ekonominin en önemli amaçlarındandır. Sürdürülebilirlik ve yenilikçilik tabanlı bu üretim modeli sayesinde; hammadde maliyetlerini minimize, kaynak verimliliği ve çevresel faydayı ise maksimize etmek mümkündür. Geleneksel doğrusal ekonomiden modern döngüsel ekonomiye geçişi konu edinen bu çalışmanın amacı, öne çıkan bazı ülkeleri ana hatlarıyla incelemektir. Çalışma esnasında, döngüsel ekonomiyle ilgili patent sayısında ve evsel atık geri dönüşüm oranında Almanya’nın ilk sırada olduğu tespit edilmiştir. Döngüsel ekonominin en önemli bileşenlerinden geri dönüşüm noktasında Hollanda, Almanya, İsveç, Norveç ve Fransa gibi örnek ülkelerde geliştirilen yönetmelik, mevzuat, politika ve uygulamaların; Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere ilham vereceği ve rehberlik edeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrusal ekonomi, Döngüsel ekonomi, Geri dönüşüm

Kaynakça

• Aşkın Uzel, R. (2020). Döngüsel ekonominin yeni iş modelleri. F. Sayın ( Ed.), Döngüsel ekonomi: Makro ve mikro incelemeler içinde (ss. 307–331). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ateş, E. (2021). Döngüsel ekonomi kapsamında GSYİH ile geri dönüşüm ilişkisi: Avrupa Birliği ülkeleri örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 67, 125-137, doi: 10.512901/dpusbe.782974.
• Ay Türkmen, M. ve Kılıç, F. (2020). Sürdürülebilir kalkınma anlayışına yönelik döngüsel ekonomi modeli, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(4), 2538-2556, doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.11.1452.
• Busu, M. ve Trica, C. L. (2019). Sustainability of circular economy indicators and their impact on economic growth of the European Union, Sustainability, 11(19), 5481, doi: 10.3390/su11195481.
• Çırak, A.N. (2021). Almanya özelinde döngüsel ekonomi perspektifinden GSYİH ve geri dönüşüm ilişkisi: Zaman serileri analizi, 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 816-836, doi: 10.52835/19maysbd.969967.
• Ellen MacArthur Foundation (2013). Towards the circular economy Vol. 1: Economic and business rationale for an accelerated transition. Erişim adresi: https://ellenmacarthurfoundation.org /towards-the-circular-economy-vol-1-an-economic-and-business-rationale-for-an. (18.08.2024).
• Ellen MacArthur Foundation (2015). Growth within: A Circular economy vision for a competitive Europe. Erişim adresi: https://ellenmacarthurfoundation.org/growth-within-a-circular-economy-vision-for-a-competitive-europe. (18.08.2024).
• Eskin, F. (2020). Avrupa Birliği’nin döngüsel ekonomi modeli ve Türkiye’de yerel yönetimlerin atık politikası: Konya Büyükşehir Belediyesi örneği. Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N. M. P. ve Hultink, E. J. (2017). The circular economy – A new sustainability paradigm?, Journal of Cleaner Production, 143, 757-768, doi:10.1016/j.jclepro.2016.12.048.
• Gökşen, Y., Ünal, C. ve Tuna, H. (2020). Döngüsel ekonomi ve endüstri 4.0 odağında dijitalleşmenin rolü. F. Sayın ( Ed.), Döngüsel ekonomi: Makro ve mikro incelemeler içinde (ss. 387-412). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gündüzalp, A. A. ve Güven, S. (2016). Atık, çeşitleri, atık yönetimi, geri dönüşüm ve tüketici: Çankaya Belediyesi ve semt tüketicileri örneği. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/295693401_Waste_and_Waste_Types_Waste_Management_Recycling_and_Consumer_Cankaya_Municipality_and_Instance_of_Neighbourhood_Consumers. (28.07.2024).
• Güreşçi, G. (2020). Sürdürülebilir kalkınma açısından döngüsel ekonomi ve pandeminin etkileri. F. Sayın ( Ed.), Döngüsel ekonomi: Makro ve mikro incelemeler içinde (ss. 47-65). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kirchherr, J., Hekkert, M., Bour, R., Huibrechtse-Truijens, A., Kostense-Smit, E. ve Muller, J. (2017, Ekim). Breaking the barriers to the circular economy. Erişim adresi: https://circulareconomy.europa.eu/platform/sites/default/files/171106_white_paper_breaking_the_barriers_to_the_circular_economy_white_paper_vweb-14021.pdf. (18.08.2024).
• Kurnaz, M. L. ve Aksan Kurnaz, I. (2022, Ekim). Biyoekonomi, döngüsel ekonomi ve döngüsel biyoekonomi. Erişim adresi: https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/system/files/makale/ayiklanan_basliksiz_sayfalar_44.pdf. (28.07.2024).
• Önder, H. (2018a). Döngüsel ekonomi ve Avrupa ülkeleri üzerine bir analiz. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Önder, H. (2018b). Sürdürülebilir kalkınma anlayışında yeni bir kavram: Döngüsel ekonomi. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/525632. (28.07.2024).
• Özsoy, T. (2018). Döngüsel ekonomi: Almanya’daki durumun bir özeti. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/620558. (28.07.2024).
• Sapmaz Veral, E. (2021). Döngüsel ekonomi: Engeller, stratejiler ve iş modelleri. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1410029. (28.07.2024).
• Sapmaz Veral, E. ve Yiğitbaşıoğlu, H. (2018). Avrupa Birliği atık politikasında atık yönetiminden kaynak yönetimi yaklaşımına geçiş yönelimleri ve döngüsel ekonomi modeli, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 6(1), 1-19, doi: 10.1501/Csaum_0000000082.
• Sayın, F. (2020). Döngüsel ekonomiye doğru. F. Sayın ( Ed.), Döngüsel ekonomi: Makro ve mikro incelemeler içinde (ss. 1-15). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sayın, F. (2022). Döngüsel ekonomi yaklaşımında insani gelişmenin atık yönetimi üzerindeki etkilerinin incelenmesi: Avrupa Birliği ülkeleri için dinamik panel veri analiz bulguları, İzmir İktisat Dergisi, 37(3), 673-685. doi:10.24988/ije.1034368.
• Sitra Studies (2016). Leading the Cycle: Finnish Road Map to a Circular Economy 2016–2025. Erişim adresi: https://www.sitra.fi/app/uploads/2017/02/Selvityksia121.pdf. (18.08.2024).
• Upadhayay, S. ve Alqassimi, O. (2019). Transition from linear to circular economy. Westcliff International Journal of Applied Research, 2(2), 62-74, doi: 10.47670/wuwijar201822OASU.
• Uysal, Y. (2020). Ekonomi politikalarında mevcut genel perspektif ve döngüsel ekonomi anlayışının içerilmesi üzerine bir deneme. F. Sayın ( Ed.), Döngüsel ekonomi: Makro ve mikro incelemeler içinde (ss. 599–618). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Vuță, M., Vuţă, M., Enciu, A. ve Cioacă, S.I. (2018). Assesment of the circular economy's impact in the EU economic growth. Amfiteatru Economic Journal, 20(48), 248-261, doi: 10.24818/EA/2018/48/248.
• Yıldız, Ş. (2019). Sürdürülebilir kalkınma anlayışı kapsamında döngüsel ekonomi yaklaşımı: Atık yönetimi ve sıfır atık. E. E. Başar vd. (Ed.), Sürdürülebilirlik: Ekonomik ve sosyal eğilimler içinde (ss. 83-98). Ankara: İmaj Yayınevi.
• Yılmaz, G. (2022). Döngüsel ekonomiye geçişte kaynak verimliliği ve AB örneği. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Yılmaz, V. (2019). Sürdürülebilir kalkınma ve döngüsel ekonominin bibliyometriği. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/865592. (28.07.2024).
• Yılmaz, V. (2022). Avrupa Birliği ülkelerinin döngüsel ekonomi performansı, Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 23(1), 94–114, doi: 10.37880/cumuiibf.992906.
• Yücer, E. N. (2023). Sürdürülebilir kalkınma açısından döngüsel ekonomi politikaları: Avrupa Birliği ve Türkiye analizi. Yüksek lisans tezi, Nuh Naci Yazgan Üniversitesi. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.