Türkiye'nin Uluslararası Göç Rejiminde İnsani İkamet İzninin İstisnai Niteliği ve Analizi

Yıl 2025, Sayı: 83, 379 - 392, 30.01.2025

Sibel Utar

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1595338

Öz

Jeopolitik konumu nedeniyle önemli göç yollarının kesişiminde yer alan Türkiye, 2000’li yıllardan itibaren uluslararası göç hareketlerinin önemli hedef ülkelerinden biri haline gelmiştir. Bu durum uluslararası göçün etkin bir şekilde yönetilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu bir yasa olan 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), 2013 yılında yürürlüğe girmiştir. YUKK kapsamında uluslararası göçmenlerin Türkiye’deki ikametleri, kalış amaçlarına göre altı farklı ikamet izni türü altında düzenlenmiştir. Bu çalışma, Türkiye’nin uluslararası göçle ilgili mevzuatında ilk kez YUKK kapsamında düzenlenmiş olan insani ikamet iznini analiz etmeyi amaçlamaktadır. İnsani gerekçelerle verilen bu ikamet izni hem verilme şartları hem de düzenlenme biçimi ile istisnai bir nitelik taşımaktadır. Re’sen düzenlenen bir ikamet türü olan insani ikamet izninin hangi sebeplerle verilebileceği çalışma kapsamında ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. Yasal düzenlemelerdeki ve uygulamadaki çelişkiler ile karşılaşılan sorunların analizi de çalışmanın temel hedeflerinden biridir. Çalışma aynı zamanda insani ikamet izni ile tanınan hakların kapsamını değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Uluslararası göç, Düzenli göç, İkamet izni türleri, İnsani ikamet izni

The Exceptional Nature and Analysis of Humanitarian Residence Permit in Turkey's International Migration Regime

Öz

Due to its geopolitical position at the crossroads of significant migration routes, Turkey has emerged as a significant destination country for international migration movements since the early 2000s. This development has necessitated the effective management of international migration. In this context, the Law No. 6458 on Law on Foreigners and International Protection (LFIP), enacted in 2013, was designed to align with the international treaties to which Turkey is a party, as well as the European Union acquis. Within the framework of LFIP, the residence of international migrants in Turkey has been categorized and regulated under six distinct types of residence permits, determined by the purpose of stay. This study focuses on analyzing the humanitarian residence permit, an exceptional category of residence permit introduced for the first time into Turkey’s migration legislation under LFIP. Issued on humanitarian grounds, this permit has exceptional nature in both its issuance criteria and its regulatory framework. As a residence permit granted ex officio, this research examines in detail the specific conditions under which humanitarian residence permits may be issued. Furthermore, one of the central objectives of this study is to critically analyze the inconsistencies and challenges encountered within the legal provisions and their practical implementation. The study also aims to assess the scope of rights granted under the humanitarian residence permit.

Anahtar Kelimeler

Law on Foreigners and International Protection, International migration, Regular migration, Types of residence permits, Humanitarian residence permit.

Kaynakça

• Açıkgöz, M. ve Arıner, H.K. (2014). Turkey’s New law of foreigners and international protection: An introduction, Oxford: University Turkeys Migration Studies Group.
• Aras, E. ve Mencütek, Z. (2021). Uluslararası koruma ve geçici koruma. A. Kaya, S. Rottmann, E. Aras ve Z. Mencütek (der.), Koruma, Kabul ve Entegrasyon: Türkiye'de Mültecilik içinde (ss. 5-110). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bayındır-Goularas, G. ve Sunata, U.(2015). Türk dış politikasında göç ve mülteci rejimi. Moment Dergi, 2(1), 12-40.
• Bülbül, H. (2022). Ukranians in Turkey: Probable scenarios regarding their legal statuies. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 543-601.
• Biner, Ö. (2016). Türkiye'de mültecilik, iltica, geçicilik ve yasallık: "Van uydu şehir örneği". (E. Çakmak, çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çınşır, Ö. ve Erdağ, R. (2017). Türkiye’de biyopolitika ve Göç: Iraklı mülteciler örneği. Ege Akademik Bakış, 17(4), 517-525.
• Çelik, F. E. (2020). Zorunlu-Düzensiz Göçün Yarattığı Sorunlardan Birisi Olarak İnsan Ticareti Mağduru Yabancıların İkametlerine İlişkin Hukuki Düzenlemelerin Değerlendirilmesi. PPIL, 40(2), 667-716.
• Deniz, A. (2020). Ev Sahibine En Yakın Yabancı: Türkiye'deki Ukraynalı gelinlerin uyum ve dışlanma süreçleri. S. Gül, S. Dedeoğlu ve Ö. Nizam (der.) Türkiye'de mültecilik, zorunlu göç ve toplumsal uyum içinde (ss. 279-309). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ekşi, N. (2018a). Yabancılar ve uluslararası koruma kanunu. İstanbul: Beta Yayınları.
• Ekşi, N. (2018b). Mahkeme kararları ışığında insani ikamet izni, Public and Private International Law Bulletin, 38(2), 243–283
• Erder, S. ve Kaşka, S. (2012). Turkey in the New Migration Era: Migration Between Regularity and Irregularity. S. Paçacı-Elitok, ve T. Straubhaar (der.) Turkey, Migration and The EU: Potentials, Challenges and Opportunities içinde (ss. 113-132). Hamburg: Hamburg University Press.
• Erten, R. (2015). Yabancılar ve uluslararası koruma kanunu hakkında genel bir değerlendirme. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(1), 3-51.
• Güner, C. (2016). Yetkili makam kararıyla genel yoldan Türk vatandaşlığının kazanılmasında öğrenci olmanın etkisi. YBHD, 2, 291-332.
• İçduygu, A., & Aksel, D. B. (2015). Migration realities and state responses: rethinking ınternational migration policies in Turkey. S. Castles, D. Özkul, M. Cubas, S. Castles, D. Özkul, ve M. Cubas (der.) Social transformation and migration national and local experiences in Sourth Korea, Turkey, Mexica and Australia içinde (ss. 115-132). Palgrave Macmillan.
• İçduygu, A. ve Biehl, K. (2012). Türkiye'ye yönelik göçün değişen yörüngesi. A. İçduygu (der.) Kentler ve göç: Türkiye, İtalya, İspanya örnekleri içinde (ss. 9-72). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İçduygu, A. ve Karaçay, A. (2012). Demography and migration in transition. reflection on EU-Turkey Relations . S. Paçacı-Elitok, ve T. Straubhaar (der.) içiTurkey, Migration and the EU: Potentials, Challenges and Opportunities içinde (ss. 19-38). Hamburg: Hamburg University Press.
• İçduygu, A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. (2014). Türkiye'nin uluslararası göç politikaları, 1923-2023. İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi.
• Üstübici, A. (2017). Türkiye'de göç politikalarının dönüşümü: yasadışılığın uluslararası üretiminden makul yabancıya? , Toplum ve Bilim, 140, 106-121.
• Kaya, A. (2021). Geçici Koruma altındaki kişilerin kabulü. A. Kaya, S. Rottmann, E. Aras ve Z. Mencütek (der.) Koruma, kabul ve entegrasyon: Türkiye'de mültecilik içinde (ss. 111-190). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kirişçi, K. (2007). Yumuşak güç aracı olarak daha dostça bir shengen vize sistemi: Türkiye deneyimi. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 4(13), 27-56.
• Koca, S. (2016). Yabancılar ve uluslararası koruma kanunu uyarınca yabancıların Türkiye’de ikameti ve uzun dönem ikamet iznine ilişkin değerlendirmeler. Ankara Barosu Dergisi,2, 43-88.
• Kofman, E. (2006). Citizenship, migration and the reassertion of national identity. Citizenship Studies, 9(5), 453-467.
• Morris, L. (2002). Managing migration: Civic stratification and migration rights. London: Routledge
• Okyayuz, M. ve Angliss, J. (2014). Political-legal changes to Turkish aslyum policy: A solution to the problems of asylum seekers? M. Okyayuz, P. Herrmann ve C. Dorrity (der.) Migration: Global Processes Caught in National Answers içinde (s. 37-84). Wien: Wiener Verlag.
• Pusch, B. (2012). Bordering the EU: İstanbul as a hotspot for transnational migration. S. Paçacı-Elitok ve T. Straubhaar (der.) Turkey, migration and the EU: Potentials, challenges and opportunities içinde (ss. 167-197). Hamburg: Hamburg University Press.
• Utar, S. (2023). Türkiye’nin yeni uluslararası göç yönetimi: Göç politikalarının geçicilik ve belirsizlik kıskacındaki Suriyeli, Iraklı ve Afgan göçmenlerin deneyimleri üzerinden incelenmesi, Ankara örneği. [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Tolay, J. (2012). Turkey's "Critical Europeanization": Evidence from Turkey's immigration policies. S. Paçacı-Elitok ve T. Straubhaar (der.) Turkey, Migration and the EU: Potentials, Challenges and Opportunities içinde (ss. 39-62). Hamburg: Hamburg University Press.
• Tüysüz, C. (2022). Türk vatandaşlığının sonradan kazanılmasında idarenin takdir yetkisi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1), 48-65.