Kastamonu Türk Halk İşlemelerinin İncelenerek Aynı Motif Özelliklerindeki İşlemelerle Karşılaştırılması

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 9, 110 - 128, 16.03.2025

Müberra Çelik

Öz

Arkeolojik bulgulara bakıldığında el sanatlarının bir kolu olan işleme sanatının insanoğlunun dikiş dikmeye başlanmasından itibaren yapıldığı, insanlık tarihi kadar eski olduğu düşünülmektedir. Türklerde işleme sanatıyla ilgili ilk örneklere Hun ve Göktürk kurganlarında rastlanmaktadır. Anadolu’nun fethinden sonra, önceki medeniyetlerin birikimleriyle kendi bilgilerini sentezleyen Türkler, işleme sanatının güzel örneklerini çoğaltmışlardır. Çalışmamız Kastamonu merkezde bulunan Liva Paşa Konağı Etnografya Müzesi ve kaynak kişilerden edinilen sekiz adet işlemeli üründen oluşmaktadır. Toplama ve doküman analizi şeklinde yapılan çalışmamızda nitel yöntem kullanılmıştır. Bilgi formları ve çekilen fotoğraflarla kayıt altına alınan ürünler; yapılış tarihleri, motif özellikleri, kullanılan teknikler, zeminde ve işlemesinde kullanılan kumaş türleri, işlemesinde kullanılan renkler, bugünkü halleri ve onarım durumlarıyla ilgili olarak renk, desen ve kompozisyon açısından incelenerek değerlendirilmiştir. Literatür taraması sırasında farklı yörelerdeki aynı motif özelliklerine sahip ürünlerle karşılaşılmıştır. Çalışmamız hem Kastamonu işlemelerini tanıttığı hem de detaylı bir karşılaştırma yaptığı için özgündür.

Anahtar Kelimeler

İşleme Sanatı, Halk İşlemeleri, Motif Özellikleri, El Sanatları, Kastamonu

Analysing Kastamonu Turkish Folk Embroidery and Comparing it with Embroidery with the Same Motif Features

Öz

Kaynakça

• Aktan, O. (1989). Sanat ve Uygarlık, Ankara: Makro Yayınları.
• Altun, G. (2006). Muğla İlinde Bulunan El İşlemeleri (19-20.yüzyıl). [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi. (1986), “İşleme”, İstanbul: Ana Yayıncılık, c. 12, s.118.
• Arseven, C. E. (1973). Türk Sanatı, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Arseven, C.E. (1983). Sanat Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Barışta, Ö. (1987). “Kastamonu’da Dokuma İle İlgili Sanatlar”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi, Ankara: s.56-57.
• Barışta, Ö. (1988). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Ankara: Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu Basımevi.
• Barışta, Ö. (1998). Türk El Sanatları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, Kültür Bakanlığı Yayınları Daire Başkanlığı Sanat Eserleri Dizisi: 192.
• Barışta, Ö. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Can, Y. ve Gün, R. (2015). Ana Hatlarıyla Türk İslam Sanatları Ve Estetiği. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları.
• Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (1997). “İşleme” “Kastamonu”, İstanbul: Yapı–Endüstri Merkezi Yayınları, c. 2-3, ss. 886-968.
• Elmas, S. (2008). Afyonkarahisar Tınaztepe Kasabası’na Ait El İşlemeleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Erdoğdu, A. (1993). Kastamonu Folkloru 2, Ankara: Yıldız Matbaası.
• Eyüpgiller, K. K. (1999) Bir Kent Tarihi: Kastamonu, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Gezici, Z. (2005). Konya Merkez İle Akşehir Ve Ilgın İlçelerinde Bulunan 20. Yüzyıl Nakış İşlemelerinden Örnekler. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Gönül, Macide. (1973). Türk El İşleri Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, s.15.
• Kılıçkan, H. (2004). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Bezeme Sanatı ve Örnekleri. İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayınları.
• Özkanlı, N. (2019). Sakarya İli’nde Bulunan İşlemeler. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı.
• Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, s.165. Özdiler, L. G. (1997). Geleneksel El İşlerinden Antep İşi Ajurlar. Ankara: y.y.
• Sönmez, K. (2016). Konya Müzelerinde Bulunan Dival İşi Tekniğinde Yapılmış Eserler. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Sürür, A. (1976). Türk İşleme Sanatı. İstanbul: Apa Ofset Basımevi, Ak Yayınları, Süsleme Sanatları Serisi: 4. Turani, A. (1999). Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi, s.85.
• Uzun, T. (1996). “Türk Sanatındaki Kartalların İkonografisi ve Devamlılığı”, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, s. 82-83.
• Yavuz, A. (2009). Afyonkarahisar İli Bolvadin İlçesi Evleri Ve Müzelerinde Bulunan El İşlemeleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü, El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı.