Afet ve Acil Durum Yönetiminde Psikososyal Destek Ekiplerinin Çizelgelenmesi: Bingöl Örneği

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 23 - 33, 25.12.2023

Tamer Eren , Elif Akdaş

Öz

Maddi ve manevi birçok kayba sebep olan afetler toplumu olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Afetin hemen ardından barınma, gıda, psikososyal destek (PSS), sağlık gibi normalleşme faaliyetleri yürütülmektedir. Afet yönetiminin her aşamasında kendini gösteren PSS hizmetleri etkilenen bireylerde ortaya çıkabilecek psikolojik bozuklukların giderilmesi, normal yaşama dönme süreçlerinin desteklenmesi, iyileşme ve toparlanma becerilerini geliştirmek adına toplumu temel alan ve alanında uzman kişiler tarafından yürütülen çalışmalardır. Belirli meslek gruplarından oluşan ekipler afetten etkilenen illere sevk edilerek afetzedelere ve afet çalışanlarına destek hizmeti sunmaktadır. Yakın tarihte büyük yıkımlara ve can kayıplarına sebep olan 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinde yürütülen PSS hizmetleri afetten etkilenen toplumun toparlanmasında oldukça etkili olmuştur. Bu çalışmada, deprem afetinden etkilenen illere PSS ekiplerinin atanması problemi hedef programlama yöntemi ile ele alınmıştır. Türk Kızılayı bünyesinde 20 toplum merkezi ve Bingöl’de olası iki deprem senaryosu ile çalışma devam ettirilmiştir. Senaryo 1, Göynük segmentinde 6.9 büyüklüğünde bir depremde 9 ve Senaryo 2, Yedisu segmentinde 7.2 büyüklüğünde bir depremde 11 ilin etkileneceği öngörülmektedir. IBM ILOG optimizasyon programı kullanılarak elde edilen çözüm sonuçlarına göre, Senaryo 1 ve Senaryo 2’de depremin merkez üssü olan Bingöl’e en fazla ekibin atanması gerçekleşmiştir. Böylelikle afetten etkilenen illere istenen sayıda ekiplerin atanması ile eniyi çizelge elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet ve Acil Durum Yönetimi, Psikososyal Destek Hizmetleri, Ekip Çizelgeleme, Hedef Programlama.

Destekleyen Kurum

Kırıkkale Üniversitesi

Proje Numarası

2023/010

Teşekkür

Bu çalışmayı desteleyen Kırıkkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (BAP) Koordinasyon Birimi’ne teşekkür ederiz.

Schedule of Psychosocial Support Teams In Disaster And Emergency Management: The Case of Bingöl

Öz

Disasters, which cause many material and moral losses, affect the society negatively. Immediately after the disaster, normalization activities such as shelter, food, psychosocial support (PSS) and health are carried out. PSS services, which manifest themselves at every stage of disaster management, are studies carried out by experts in the field, based on the society, in order to remove the psychological disorders that might arise in the affected individuals, to support their return to normal life processes, and to improve their recovery and recovery skills. Teams consisting of certain occupational groups are sent to the provinces influenced by the disaster and provide support services to disaster victims and disaster workers. PSS services carried out during the 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes, which caused great destruction and loss of life in the recent history, were very effective in the recovery of the society affected by the disaster. In this study, the problem of assigning PSS teams to the provinces affected by the earthquake was handled with the goal programming method. The study continued with 20 community centers within the Turkish Red Crescent and two possible earthquake scenarios in Bingöl. In Scenario 1, a 6.9 magnitude earthquake in the Göynük segment will affect 9 provinces, and in Scenario 2, a 7.2 magnitude earthquake in the Yedisu segment, 11 provinces will be affected. According to the solution results obtained using the IBM ILOG optimization program, the highest number of teams were assigned to Bingöl, the epicenter of the earthquake, in Scenario 1 and Scenario 2. Thus, the best schedule was obtained by assigning the desired number of teams to the provinces affected by the disaster.

Anahtar Kelimeler

Disaster and Emergency Management, Psychosocial Support Services, Staff Scheduling, Goal Programming.

Proje Numarası

2023/010

Kaynakça

• Abay, A.R., Çelik Abay, E.Z., (2023). Deprem Sonrası Ortaya Çıkan Sorunlar ve Sosyal Destek Ağlarının Rolü, Sosyolojik Bağlam Dergisi, 4(1): 91-100.
• Akdaş, E., (2023). Afet Yönetiminde Arama-Kurtarma ve Psikososyal Destek Ekiplerinin Atanması, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Akdaş, E., Eren, T., (2023a). Doğal Afetlerde Arama Kurtarma Ekiplerinin Çizelgelenmesi: Aydın Depremi Senaryosu, In International Conference on Applied Engineering and Natural Sciences, 1(1): 718-724.
• Akdaş, E., Eren, T., (2023b). Deprem Afetinde Arama Kurtarma Ekiplerinin Çizelgelenmesi İçin Örnek Bir Uygulama, Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, Basımda.
• Akdaş, E., Eren, T., (2023c). Arama Kurtarma ve Psikosoyal Destek Ekiplerinin Afet İllerine Atanması ve Çizelgelenmesi: Erzincan Depremi Örneği, Uluslararası Veri Bilimi ve Güvenliği Konferansı, ICDASS2023, 6-7 July 2023, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye.
• Aksüt, G., Alakaş, H.M., Eren, T., Karaçam, H. (2022). Fiziksel ergonomik riskli personel çizelgeleme problemi için model önerisi: Kadın çalışanlar için tekstil sektöründe bir uygulama, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 38(1): 245-256.
• Aktaş, A.M., “Kriz Durumlarında Sosyal Hizmet Müdahalesi”, Kriz Dergisi, 11(3): 37-44, (2003).
• Arıca, F., Çakır, C., Kağnıcı, D., “Kırılgan Gruplar Özelinde Afetlerde Psikososyal Hizmetler”, Afet ve Risk Dergisi, 6(1): 176-187, (2023).
• Arslan Tomas, S., Şavur, E., (2018). Afet ve acil durumlarda psikososyal destek hizmetleri saha çalışanları için el kitabı Ankara, UNICEF Türkiye Temsilciliği.
• Artan, T., Özkan, A.O., (2020). Afetler ve Sosyal Hizmet, Journal of ADEM, 1(1): 47-54.
• Aydın, D., (2012). Afet Sonrası Psi̇kososyal Destek Uygulamaları, İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 1-9. Bedir, N., Eren, T., Dizdar, E.N. (2017). Ergonomik personel çizelgeleme ve perakende sektöründe bir uygulama, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 5(3): 657-674.
• Bingöl AFAD, (2021). İRAP İl Afet Risk Azaltma Planı, T.C. Bingöl Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Erişim Adresi: https://bingol.afad.gov.tr/kurumlar/bingol.afad/E-Kutuphane/Il-Planlari/BINGOL-AFAD-IRAP-2012.pdf
• Çoban, D., (2019). Afet ve Acil Duruma Maruz Kalmış Bireylerde Psikososyal Destek Uygulamalarının Bireylerin Günlük Yaşantısına Dönüş Sürecindeki Etkinliğinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Danışan T., Eren T., (2022a). Afetlere etkin müdahale için ekiplerin çizelgelenmesinde matematiksel modellemenin kullanılması, 3rd International Disaster Management Congress, Tokat, Türkiye.
• Danışan T., Eren T., (2022b). Uluslararası etkin müdahale ekiplerinin çökv yöntemleri ile belirlenmesi, 3rd International Disaster Management Congress, Tokat, Türkiye.
• Demir, A., (2020). Afet alanında çalışan personellerde psikososyal destek müdahale ilkeleri, empati ve liderlik ilişkisi; Türk Kızılay örneği, Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, B., Yelek, A., Alağaş, H.M., Eren, T. (2018). Ankaray güvenlik personelinin vardiya çizelgeleme probleminin hedef programlama yöntemi ile çözümü, Demiryolu Mühendisliği, (8): 1-17.
• Eren, T., Akdaş, E. (2023). Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nde Güvenlik Personeli Vardiya Çizelgelemesi, Uluslararası İşletme Bilimi ve Uygulamaları Dergisi, 3(1): 1-18.
• Eren, T., Akgönül, R., Alakaş, H.M. (2022). Ergonomik Personel Çizelgeleme Problemi: Savunma Sanayinde Bir Uygulama, International Journal of Engineering Research and Development, 14(3): 43-68.
• Eren, T., Özder, E.H., Alakaş, H.M., Özcan, E. (2019). Kısıt programlama yaklaşımıyla güvenlik personeli çizelgeleme probleminin çözümü, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 4(2): 16-25.
• Fei, L., Wang, Y., (2022). An optimization model for rescuer assignments under an uncertain environment by using Dempster–Shafer theory, Knowledge-Based Systems, 255, 109680.
• Gray, B., Eaton, J., Christy, J., Duncan, J., Hanna, F., Kasi, S., (2021). A proactive approach: Examples for integrating disaster risk reduction and mental health and psychosocial support programming, International journal of disaster risk reduction, 54, 102051.
• Kılıç, M., (2008). Afetlerde psikososyal hizmetlerin etkililiği: Türk Kızılayı ve 2005 Pakistan depremi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli, Kocaeli Üniversitesi.
• Koçak, M., Ekren, G., Yumuşak, R., Eren, T., Alakaş, H.M. (2023). Pandemi Sürecinde Hemşire Çizelgeleme Problemi için Çok Amaçlı Model Önerisi, Konya Journal of Engineering Sciences, 11(2): 391-407.
• Nayeri, S., Sazvar, Z., Heydari, J., (2022). A fuzzy robust planning model in the disaster management response phase under precedence constraints, Operational Research, 22: 3571-3605.
• Nolz, P.C., Semet, F, Doerner, K.F., (2011). Risk approaches for delivering disaster relief supplies, OR Spectrum, 33: 543-569.
• Oktar, M.N., Negiz, Z.U., (2023). Covid-19 Salgın Döneminde Psiko-Sosyal Destek Uygulamasında Aktif Çalışan Sosyal Hizmet Uzmanları Üzerine Nitel Bir Araştırma, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1): 246-276.
• Şahin, Ş., (2019). Türkiye’de afet yönetimi ve 2023 hedefleri, Türk Deprem Araştırma Dergisi, 1(2):180-196. Şavur, E., Arslan Tomas, S., (2010). Terör olayları sonrasında psikososyal destek hizmetleri, Kriz Dergisi, 18(1): 45-58.
• Taha A. H., (2015). Yöneylem Araştırması, Literatür Yayıncılık, Türkiye.
• Umeda M, Chiba R, Sasaki M, Agustini EN, Mashino S. (2020). A Literature Review on Psychosocial Support for Disaster Responders: Qualitative Synthesis with Recommended Actions for Protecting and Promoting the Mental Health of Responders. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(6).
• URL-1 https://aile.gov.tr/sss/afet-ve-acil-durumlarda-psikososyal-destek (Son Erişim: 14.05.2023) Varlı, E., Eren, T. (2017). Hemşire çizelgeleme problemi ve hastanede bir uygulama, Academic Platform-Journal of Engineering and Science, 5(1): 34-40.
• Varlı, E., Ergişi, B., Eren, T. (2017). Özel Kısıtlı Hemşire Çizelgeleme Problemi: Hedef Programlama Yaklaşımı, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (49): 189-206.
• Varlı, E., Turna, K., Eren, T., Gür, Ş. (2018). Personel yeterliliklerini dikkate alan hemşire çizelgeleme problemi çözümü, Ekonomi İşletme ve Yönetim Dergisi, 2(2): 156-175.