KÜÇÜK BİR RUS GÖÇMENİN DEVRİM, GÖÇ VE İSTANBUL ANILARI

Yıl 2023, , 303 - 331, 20.06.2023

E.zeynep Günal

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2023.63.1.12

Öz

Rusya’da iç savaş sürecinde Ekim Devrimiyle uzlaşamadıklarını ve soylularla zenginlerin hâkim olduğu çarlık rejimini yıkarak politikasını eşitlik ilkesi üzerine kurmakta olan sosyalist düzen içerisinde yaşamlarını sürdüremeyeceklerini anlayan soylu kesim, bir grup aydın, sıradan halkın bir bölümü ve Beyaz Ordu askerleri dönmemek üzere ülkeyi terk ederler. Bu, göçün 1920 Kasımından itibaren başlayan ilk dalgasıdır. Yerleştiği Fransa’da doksan beş yaşında yaşama veda eden Zinaida Şahovskaya da (1906-2001) ailesiyle birlikte bu dalganın sürüklediği kişilerdendir. Yazar, şair ve çevirmen olarak yoluna devam eden Şahovskaya, “Böyleydi Yaşadığım Yüzyıl” (Takov moy vek, 2006) adlı tüm yaşamını anlattığı anı kitabında çocukluk dönemine rastlayan o yılları da kaleme alır. Çalışmada kitabın “Işık ve Gölgeler” (Svet i teni), “Yaşam Biçimi” (Obraz zhizni) ve “İstanbul” (Konstantinopol) başlıklı bölümleri üzerinde durulacaktır. Şahovskaya, köklü ve soylu bir ailenin kızı olarak, Ekim Devrimi’ni ve ardından gelen iç savaş sürecini anlatırken olayları kendi bulunduğu sınıfın bakış açısıyla değerlendirir. Kısa bir deyişle devrime ve getirdiklerine karşıdır. Şahovskaya ve ailesinin değişim rüzgârıyla gelen zorunlu göçlerinin ilk durağı İstanbul’dur. Şahovskaya’nın İstanbul’daki anıları özellikle Büyükada ve kozmopolit Pera yani Beyoğlu çerçevesinde bir araya getirilmiştir. Çerçevenin içindeki tabloda ise on dört yaşındaki bir kız çocuğunun Doğu’nun tipik temsilcisi olan farklı bir şehirdeki yaşamı, okul günleri ve diğer Rusların yaşam mücadelesi resmedilir. Şahovskaya Ruslar açısından tarihsel dönüm noktası sayılan Beyaz Ordu askerleriyle ailelerinin İstanbul’a gelişine de şahit olur. Tüm bunların küçük bir kız çocuğunun gözüyle anlatılması ve çağdaş Mustafa Kemal Türkiye’sinin filizlenme aşamasına da değinmesi Şahovskaya’nın anılarına ayrıcalık kazandırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şahovskaya, Ekim Devrimi, Beyaz Ordu, İstanbul, Rus Göçmenler

Memories of A Little Russian Immigrant About Revolution, Immigration and Istanbul

Öz

A group of noble families, the intellectuals and ordinary people, the White Army soldiers, who couldn’t compromise with the October Revolution during the Civil War, which has foreseen the destruction of Russian empire and aimed to build the socialist regime on the principle of equality, have fleed Russia forever. They would never return to their country again. This was the first wave of the Russian immigration which started in November 1920. The writer, poet and translator Zinaida Shakhovskaya (1906-2001), who died at the age of ninety-five in France, together with her family was among the people, who were dragged by this immigration wave. The writer, poet and translator Shahovskaya wrote a book “The age I lived in” (2006), in which she described all her life, starting from childhood. In our work we’ll focus on the following parts: “Light and Shadows” (Svet i teni), “Lifestyle” (Obraz zhizni) and “Istanbul” (Constantinople). Shakhovskaya, who has originated from a noble and rooted family looks upon the October Revolution and Civil War from the perspective of her class. In short, she was against the revolution and its consequences. The first stop of the forced immigration of Shakhovskaya and her family, caused by the wind of changes, was Istanbul. Shahovskaya’s memories of Istanbul are consentrated mostly on Büyükada, Pera and Galata. Through the eyes of a fourteen-years-old girl she depicts the life of a typical Oriental city, her school days and the struggle for life of other Russians in that city. Shakhovskaya witnessed the arrival of the White Army soldiers and their families to Istanbul, which is considered to be a historical turning point for the Russians. All these memories, told through the eyes of a little girl and touching the phase of sprouting of Mustafa Kemal’s modern Turkey give the privilege to these memories of Shakhovskaya.

Anahtar Kelimeler

Shakhovskaya, October Revolution, White Army, Istanbul, Russiam Immigrants

Kaynakça

• Aksüt, L. Stambul v zapisnıh knijkah İlfa i Petrova. Russkiy yazık i literaratura v prostranstve mirovoy kulturı. Granada-İspaniya, 13-20 Sentyabrya 2015, s. 29-30.
• Ar, B. (2019). İşgal İstanbul’unun Kentsel Dönüşümünü Beyaz Ruslar Üzerinden Okumak. YILLIK: Annual of Istanbul Studies, 1, 111-117.
• Bıkov, D. (2016). Mayakovskiy Tragediya-buff v şesti deystviyah. Moskva: Molodaya Gvardiya.
• Büyükünal, F. (2016). Beyoğlu Bir Zaman Tüneli. İstanbul: İnkılap.
• Çeliktemel-Thomen, Ö. (2018). Regulating Exhibitions At Cinema-Houses in Imperial Istanbul. Sinecine, 9(1), 81-112.
• Dalkılıç, L. Ç. (2015). Bir Safın notlarında Göçmen Rusların ve İstanbul’un Hicivsel Anlatımı. Nazım Hikmet Anısına: Doğu Edebiyatında Batı, Batı Edebiyatında Doğu. Sempozyum bildirileri içinde (s. 333-343). Ankara: Sage Yayıncılık.
• Deleon, J. (2003). Beyoğlu’nda Beyaz Ruslar. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• İnanır, E. (2013). Rusların Gözüyle İstanbul. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kandemir, H. (2008). Rus Edebiyatında İstanbul. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat dergisi, 19, 153-163.
• Sariyeva, Y. (2018). Sudba i pesni İzı Kremer. Hudojestvennaya kultura, 2(24), 248-275.
• Şahovskaya, Z. (2006). Takov moy vek. Moskva: Russkiy put.
• Uturgauri, S. (2013). Belıe russkie na Bosfore. Moskva: İzdatelstvo MBA.
• Akçura, G. (2014, 20 Mart). İstanbul’da Bir Siyah Rus. [Blog yazısı].
• http://gokhanakcura.blogspot.com/2014/03/istanbulda-bir-siyah-rus-yllar-once.html
• Ekinci, E. B. (2015). Ayasofya Efsaneleri. Erişim tarihi: 25.01.2023, https://www.ekrembugraekinci.com/article/?ID=596&ayasofya-efsaneleri
• Kryukova, O. (2019). K 130-letiyu so dnya rojdeniya Aleksandra Vertinskogo. Erişim tarihi 23.01.2023, https://dem-2011.livejournal.com/528758.html
• Lüleci, Y. (2015). İstanbul ve Sinema. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi (C. 7, s. 468-483). Erişim tarihi: 23.01.2023, https://istanbultarihi.ist/280-istanbul-ve-sinema.
• Malçok, E. (2016, 14 Mart). Gölgede Bırakılmış Bir Ütopyacı Filozof: Charles Fourier. Gaia Dergi. Erişim tarihi: 23.01.2023, https://gaiadergi.com/golgede-birakilmis-bir-utopyaci-filozof-charles-fourier/
• URL-1. Sanprosvet, borba s rukopojatiem. Erişim tarihi: 24.01.2021, https://electro.nekrasovka.ru/articles/whatisit/nohandshake
• URL-2. Slovari i entsiklopedii na Akademike. Erişim tarihi: 27.10.2022, https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/479967
• URL-3. Pravoslavnıy tserkovnıy kalendar. Erişim tarihi: 30.10.2022, https://azbyka.ru/days/sv-matrona-konstantinopolskaja
• URL-4. Prepodobnaya Matrona Konstantinopolskaya. Erişim tarihi: 23.02.2023, https://ortox.ru/sv/prepodobnaya-matrona konstantinopolskaya/
• URL-5. Ruskkaya primadonna Maria Kuznetsova Benua. Erişim tarihi: 23.02.2023, http://xn--80afe9bwa.xn--p1ai/russkaya-primadonna-mariya-kuznetsova-benua.shtml
• URL-6. Nedir Ne Demek Sözlük. Erişim tarihi: 16.02.2023, https://www.nedirnedemek.com/falanster-ne-demek
• Yalçın, S. (2016). İstanbul’da Biten, Bir Zenci Rus’un İnanılmaz Hayatı. Sözcü Gazete. Erişim tarihi: 23.01.2023, https://www.sozcu.com.tr/2016/yazarlar/soner-yalcin/istanbulda-biten-bir-zenci-rusun-inanilmaz-hayati-1123207/