ROBOTLARIN YÜKSELİŞİ: IAN MCEWAN'IN “BENİM GİBİ MAKİNELER” ROMANINDA ETİK SORUNLARIN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 1, 265 - 284, 24.06.2021

Ercan Gürova

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.1.10

Cited By: 1

Öz

Günümüzde robotlar hizmet sektöründen, askeri ve güvenlik alanlarına, araştırma ve
eğitimden sağlık sektörü ve eğlenceye, kişisel bakım hizmetlerinden arkadaşlık ve
cinsellik konularına kadar yaşamın hemen her alanında artan ve çeşitlenen bir biçimde
yer almaktadır. Robot endüstrisinin sağladığı bu yaygınlık ve çeşitlilik kaçınılmaz bir
şekilde insan-robot etkileşimini ve bu etkileşimin yol açtığı etik sorunları ve açmazları
gündeme getirmektedir. Çağdaş İngiliz yazar Ian McEwan'ın Benim Gibi Makineler (2019)
romanı da alternatif bir 80'ler Londra'sında yapay zekâ araştırmalarının ve robotik
ürünlerin çığır açtığı bir dönemde geçmektedir. Bilinç, özgür irade ve amaçlılık gibi
özelliklere sahip olan ilk insansı Âdem ve Havva'ların insanlarla etkileşiminde ortaya
çıkan etik sorunlar romanın merkezinde yer almaktadır. Bu çalışma, adı geçen insansı
robotu James H. Moor'un “ahlaki faillik” (2011) taksonomisi açısından ele almakta,
ardından üç felsefi yaklaşım kullanarak (teleolojik etik teori olarak utilitaryanizm,
deontolojik teori olarak Kant'ın kategorik zorunluluk kavramı ve ilk bakışta görev
yaklaşımı) insan-robot etkileşiminin doğurduğu etik sorunları incelemektedir. Bunun yanı
sıra, etik sorunlar bağlamında Asimov'un robot kanunları ve Immanuel Kant'ın (1724-
1804) “kopernik dünyanın dönüşü”nün insan-robot ilişkisindeki yeri ele alınmaktadır.
Ayrıca, romandaki insan-robot etkileşimi insan merkezli bir özneyi önceleyen bakış
açısına meydan okumakta ve insan lehine olan güç dengesini de tartışmaya açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Robotlar, Yapay zekâ, Etik sorunlar, Ian McEwan, Benim Gibi Makineler

Kaynakça

• Anderson, Susan Leigh. “Philosophical Concerns with Machine Ethics.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Leigh Anderson. New York: Cambridge University Press. 2011. 162-167.
• Anderson, Susan Leigh. “How Machines Might Help Us Achieve Breakthroughs in Ethical Theory and Inspire Us to Behave Better.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Anderson. New York: Cambridge University Press, 2011. 524-530.
• Anderson, Susan Leigh ve Michael Anderson. “A Prima Facie Duty Approach to Machine Ethics.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Leigh Anderson. New York: Cambridge University Press, 2011. 476-492.
• Asimov, Isaac. Ben, Robot. İstanbul: İthaki Yayınları, 2016.
• Bentham, Jeremy. An Introduction to the Principles of Morals and Legislation. Oxford: Clarendon Press, 1781.
• Braidotti, Rosi. “Eleştirel İnsanötesi Bilimler İçin Kuramsal Bir Çerçeve.” Pasajlar 3.7 (2021): 22-29.
• Braidotti, Rosi. İnsan Sonrası. İstanbul: Kolektif Yayıncılık, 2014.
• Braidotti, Rosi. “İnsan Sonrası, Pek İnsanca: Bir Posthümanistin Anıları ve Emelleri.” Cogito 95-96 (2019): 63-75.
• Dietrich, Eric. “Homo Sapiens 2.0: Building the Better Robots of Our Nature.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Leigh Anderson. New York: Cambridge University Press, 2011. 531-538.
• Gips, James. “Towards the Ethical Robot.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Leigh Anderson. New York: Cambridge University Press, 2011. 247-249.
• Isaac, Alistair M.C. ve Will Bridewell. “White Lies on Silver Tongues: Why Robots Need to Deceive (and How).” Robot Ethics 2.0. New York: Cambridge University Press, 2017. 157-172.
• Kant, Immanuel. Groundwork of the Metaphysics of Morals. Çev. Mary Gregor. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
• Kuehn, Manfred. Immanuel Kant. İstanbul: İş Bankası, 2011.
• Latham, Rob. “Biotic Invasions: Ecological Imperialism in New Wave Science Fiction.” The Yearbook of English Studies 37.2 (2007): 103-119.
• Levy, M.Michael. “The Young Adult Science Fiction Novel as Bildungsroman.” Young Adult Science Fiction. Ed. C.W. Sullivan. London: Greenwood Press, 1999. 99-118.
• Lucas, Julian. “Man, Woman, and Robot in Ian Mcewan’s New Novel.” The New Yorker. 15 April 2019. Web. 28 Nisan 2021.
• Luckhurst, Roger. Science Fiction. London: Polity, 2005.
• McEwan, Ian. Benim Gibi Makineler. İstanbul: Yapı Kredi, 2019.
• Moor, James H. “The Nature, Importance, and Difficulty of Machine Ethics.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Leigh Anderson. New York: Cambridge University Press. 2011. 14-17.
• Powers, Thomas. “Prospects for a Kantian Machine.” Machine Ethics. Eds. Michael Anderson ve Susan Leigh Anderson. New York: Cambridge University Press. 2011. 464-475.