KÂMİL KAHRAMAN “MECNÛN”DAN HAREKETLE SEYR-İ SÜLÛK, BİREYLEŞME SÜRECİ VE MONOMİTİN ÇEKİRDEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 1, 384 - 414, 24.06.2021

Hacer Sağlam

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.1.15

Öz

Divan şiirinde âşıkların şâhı olarak öne çıkan Mecnûn, bu ününü hiç şüphesiz “mecazdan
hakikate ulaşan” bir âşık olması nedeniyle kazanmıştır. Mecnûn, Leylâ vü Mecnûn
mesnevilerinde şairler tarafından seyr-i sülûkunu tamamlamış bir “kâmil” olarak tavsîf
edilir. Batınî / tasavvufî bir yolculuk olan seyr-i sülûk, kişinin, nefs katmanlarını geçerek
kemâlât düzeyine ulaşmasını ifade eder. Seyr-i sülûk, araştırmacılar tarafından Analitik
Psikoloji'nin kurucusu Jung'un “bireyleşme süreci” ile zaman zaman aynı doğrultuda
düşünülür. Anlatma esasına dayalı eserlerde, kahramanların döngüsü bağlamında
faydalanılan bireyleşme süreci, Joseph Campbell tarafından “monomitin çekirdeği”
olarak sistematize edilmiştir. Ayrılma-erginleşme-dönüş aşamaları bakımından seyr-i
sülûk ile benzerlik taşıması ve yol-yolcu-yolculuk kavramlarını karşılaması, seyr-i sülûk,
bireyleşme süreci ve monomitin çekirdeğinin aynı süreçlerin farklı adları olduğu
düşüncesine neden olmaktadır.
Bu makalede, yolculuğunu tamamlamış kâmil bir kahraman olarak Mecnûn'un,
bireyleşme süreci ve monomitin çekirdeğine göre “aziz” bir kahraman olup olmadığı
sorusuna cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seyr-i Sülûk, Bireyleşme Süreci, Monomitin Çekirdeği, Kâmil Kahraman Mecnûn, Kâmil Kahraman Mecnûn

Kaynakça

• Atâyî, Leylâ ile Mecnûn. Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Seyfettin Özege Bölümü, ASL 644.
• Aygün, Zeynel Abidin. Behişti’nin Leyla vü Mecnûn Mesnevisi (İnceleme-Metin), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebîyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, 1999.
• Beşer, Fuat. “Önemli Bir Kur’ân Kavramı Ulu’l-Elbâb.” Yeni Şafak 20 Ekim 2019. Web. 27 Şubat 2021.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev. Sabri Gürses. İstanbul: İthaki, 2015.
• Chittick, William. Varolmanın Boyutları. İstanbul: İnsan, 2008.
• Doğan, Muhammed Nur. Fuzulî Leylâ ve Mecnûn. İstanbul: Yelkenli, 2010.
• Eliade, Mircea. Ebedi Dönüş Miti. Türkçesi: Ayşe Meral. İstanbul: Dergâh, 2017.
• Emil, Birol. Türk Kültür ve Edebîyatından-2 / Şahsiyetler. Ankara: Akçağ, 1998.
• Erbay, Nazire. Edirneli Şâhidî’nin Leylâ vü Mecnûn (Gülşen-i Uşşâk) Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebîyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2012.
• Fahreddîn-i Irakî. Aşk Metafiziği. Tercüme ve Notlandırma: Ercan Alkan. İstanbul: Hayykitap, 2012.
• Fordham, Frieda. Jung Psikolojisinin Ana Hatları. Çev. Aslan Yalçıner. İstanbul: Say, 2019.
• Frager, Robert. Kalp, Nefs ve Ruh. Çev.: İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Sufi Kitap, 2019.
• Franz, M. L. von. “Bireyleşme Süreci”. İnsan ve Sembolleri. Çev. Ali Nahit Babaoğlu. İstanbul: Okyanus, 2009. 158-230.
• İbn Arabî. Fusûsu’l-Hikem. Çeviri ve Şerh: Ekrem Demirli. İstanbul: Alfa Araştırma, 2019.
• İbn Arabî. Fütûhât-ı Mekkiyye, C.1. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera, 2019.
• İbn Arabî. Allah’ın İsimlerinin Sırları ve Manalarının Keşfi. Notlarla Tercüme Eden: Prof. Dr. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek, 2018.
• İbn Arabî. Risâle-i Lübb-ül Lüb ve Sırr-üs Sırrı. Çev. Necdet Ardıç. Necdet Ardıç Serisi IV, 2021.
• İsmail b. Muhammed el-Aclûnî. Keşfu’l-Hafâ, C. II. Beyrut, 1351.
• Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. Çev. Zehra Aksu Yılmazer. İstanbul: Metis, 2017.
• Jung, Carl Gustav. Analitik Psikoloji. Çev. Ender Gürol. İstanbul: Payel, 2006.
• Jung, Carl Gustav. İnsan ve Sembolleri. Çev. Ali Nahit Babaoğlu. İstanbul: Okyanus, 2009.
• Kaplan, Mehmet. Türk Edebîyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri Türk Edebîyatında Tipler. İstanbul: Dergâh, 2019.
• Kelâbâzî. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. Haz.: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh, 1992.
• Kısa, Cihad. Carl Gustav Jung’da Din ve Bireyleşme Süreci. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı, 2005.
• Kur’ân-ı Kerîm. Haz. Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2011.
• Kütük, Rıfat. Celal-zade Salih Çelebi Leylâ vü Mecnûn (Tenkidli Metin-İnceleme). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebîyatı Eğitimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1995.
• Mevlânâ. Fîhi-mâ-fîh. Çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: İnkılap, 2017.
• Merter, Mustafa. Psikolojinin Üçüncü Boyutu Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili. İstanbul: Kaknüs, 2014.
• Moran, Berna. Edebîyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim, 2005.
• Nizâmî-yi Gencevî. Leylâ ile Mecnun. Çev: A. Naci Tokmak. İstanbul: Say, 2013.
• Sağlam, Hacer. Motif Yapısı İtibariyle Leylâ ve Mecnûn Mesnevîleri Üzerinde Bir İnceleme, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebîyatı Anabilim Dalı, Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2020.
• Schopenhauer, Arthur. Aşkın Metafiziği. Çev. Murat Batmankaya. İstanbul: Şule, 2018.
• Seyyid Fazıl Mehmet Paşa. Hz. Mevlana’nın Dualarındaki Hikmetler. Hazırlayan: Tahir Galip Seratlı. Konya: Rûmî, 2010.
• Sunar, Cavit. Tasavvuf Felsefesi veya Gerçek Felsefe. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı, 2003.
• Sühreverdi, Şehabeddin. Cebrail’in Kanat Sesi. Çev. Sedat Baran. İstanbul: Sufi Kitap, 2016.
• Yılmaz, Muhammet. “Bazı Hadislerin Sıhhat Durumuna Dair Ünlü Sûfî Necmüddîn el-Kübrâ’ya Yöneltilen Sorular ve Cevapları.” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14.1 (2014): 1-32.