PLATON'UN ŞÖLEN'İNDE EROS, ERDEM VE EĞİTİM İLİŞKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 1, 415 - 434, 24.06.2021

Ahmet Cüneyt Gültekin

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.1.16

Öz

Platon'un düşüncesinde eros, erdemli bir yaşamın hedeflendiği felsefi bir etkinlik
çerçevesinde merkezi bir rol oynamaktadır. Filozofun bilgeliğin peşinde olması, eros'un
işlevi yoluyla sağlanır. Ahlaksal erdemlerin kazanılmasını amaçlayan eğitimin ihtiyaç
duyduğu motivasyon, Şölen diyaloğunda erotik bir ilişki modelinde betimlenmiştir. Bu
çerçevede eros'un eğitsel işlevleri odağa alınacağından, Şölen'de konuşmasını erdemlerin
ve bilginin kazanılmasına yoğunlaştıran Pausanias'ın eros övgüsü dikkati çekmektedir.
Daha da önemlisi Pausanias erotik ilişkinin, bir eğitim ilişkisi olarak
konumlandırılabileceği ve özellikle ahlaksal bir eğitim sürecinde eros'un işlev görebileceği
düşüncesi doğrultusunda eros'a ilişkin ikili bir ayrım yapar. Soylu (göksel) ve değersiz
(yersel) olmak üzere ortaya konulan bu ayrım yoluyla, düşünsel ve ruhsal olana yönelen
erdemli eros, göksel olandır. Bu açıdan Platon'un eros'a ilişkin düşünceleri, Pausanias'ın
eros betimlemesiyle örtüşen benzerlikler göstermektedir. Hatta Pausanias'ın göksel ve
yersel olarak ayırdığı ikili eros yaklaşımı, yine Platon'un duyulur olan ile düşünsel olan
ayrımına paralel olarak işlemekte ve Diotima yoluyla sunulan eros'un yükselişi
düşüncesinin bir ön taslağını düşündürmektedir.
Söz konusu ayrım eşliğinde eros'un ahlaksal erdemlerin kazanılması ve eğitim açısından
işlevleri ve iki farklı eros'un da ne şekilde anlaşılması ve takip edilmesi gerektiği sorunları
ayrıntılandırılacaktır. Şölen'de ana ekseni oluşturan Diotima'nın konuşmasında kendisini
gösteren eros ile Pausanias'ın eros'a yaklaşımı arasındaki bağlantı ve eros'un eğitsel ve
felse işlevleri tartışılacaktır. Sonuç olarak Şölen'de erotik ilişki bir eğitim biçimi olarak
sunulmakta ve seven ile sevilenin ilişkide felsefi bir eros yoluyla erdemli bir yaşam
hedene yönelebilecekleri açığa çıkarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Platon, Şölen, Göksel Eros, Yersel Eros, Yersel Eros, Pederasti, Seven, Sevilen

Kaynakça

• Blondell, Ruby. “Where is Socrates on the ‘Ladder of Love’?” Plato’s Symposium: Issues in Interpretation and Reception. Ed. J. H. Lesher, Debra Nails ve Frisbee C. C. Sheffield. Cambridge: Harvard University Press, 2006. 147-178.
• Brisson, Luc. “Agathon, Pausanias, and Diotima in Plato’s Symposium: Paiderastia and Philosophia.” Plato’s Symposium: Issues in Interpretation and Reception. Ed. J. H. Lesher, Debra Nails ve Frisbee C. C. Sheffield. Cambridge: Harvard University Press, 2006. 229-251.
• Corrigan, Kevin ve Elena Glazov-Corrigan. Plato’s Dialectic at Play: Argument, Structure, and Myth in the Symposium. Pennsylvania State University Press, 2004.
• Demos, Raphael. “Eros.” The Journal of Philosophy 31. 13 (1943): 337-345.
• Destrée, Pierre. “How Does Contemplation Make You Happy? An Ethical Reading of Diotima’s Speech.” Plato’s Symposium: A Critical Guide. Ed. Pierre Destree ve Zina Giannopoulou. Cambridge University Press, 2017. 216-234.
• Dover, Kenneth J. Greek Homosexuality. Cambridge: Harvard University Press, 1989.
• Ferrari, Giovanni R. F. “Platonic Love.” The Cambridge Companion to Plato. Ed. Richard Kraut. Cambridge University Press, 1992. 248-276.
• Grube, George M. A. Plato’s Thought. Indianapolis: Hackett Publishing Company, 1980.
• Halperin, David M. One Hundred Yerars of Homosexuality: And Other Essays on Greek Love. New York: Routledge, 1990.
• Hunter, Richard. Plato’s Symposium, New York: Oxford University Press, 2004.
• Lamascus, Lorella D. The Poverty of Eros in Plato’s Symposium, Bloomsbury Publishing, 2016.
• Platon. Şölen. Çev. Azra Erhat ve Sabahattin Eyuboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
• Piscitelli, Emile J. In praise of Love: A Conversation with Plato’s Symposium. PublishAmerica, 2006.
• Reeve, C. D. C. “Plato on Eros and Friendship.” A Companion to Plato. Ed. Hugh H. Benson. Blackwell Publishing, 2006. 294-307.
• Reid, Jeremy. “Unfamiliar Voices: Harmonizing the Non-Socratic Speeches and Plato’s Psychology.” Plato’s Symposium: A Critical Guide. Ed. Pierre Destree ve Zina Giannopoulou. Cambridge University Press. 2017. 28-47.
• Rosen, Stanley. Plato’s Symposium. New Haven: Yale University Press, 1987.
• Santas, Gerasimos. Plato and Freud: Two Theories of Love. Basil Blackwell, 1988.
• Sheffield, Frisbee. Plato’s Symposium: The Ethics of Desire. New York: Oxford University Press, 2006.
• Shorey, Paul. What Plato Said. Chicago: The University of Chicago Press, 1933.
• Strauss, Leo. On Plato’s Symposium. Chicago: The University of Chicago Press, 2001.
• Versenyi, Laszlo. Sokrates ve İnsan Sevgisi, Çev. Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1995.