Tabal

Yıl 2000, Cilt: 40 Sayı: 3-4, 177 - 189, 01.01.2000

Turgut Yiğit

Öz

Anadolu'da ilk kez geniş çaplı siyasal birliği M.Ö. II. binyılın ilk yarısında Hititler gerçekleştirmişlerdir. Onların Kızılırmak kavsinin içi merkez olmak üzere kurdukları devlet, buradan daha geniş sınırlara yayılmış, M.Ö. XII. yüzyıl başlarında ise son bulmuştur. Geç Hitit Devletleri, yıkılan Büyük Hitit Devleti'nin siyasal ve kültürel mirasçılarıdırlar. Bunların içinde en batıda yer alanı ise Tabal'dir. Tabal'in sınırları, kuzeyde Kızılırmak'tan güneyde Aladağlar ve Bolkar Dağları'na; batıda Tuz Gölü'nden doğuda Gürün'e dek uzanır. Bu Geç Hitit devletinin tarihini biz, diğerlerininkini olduğu gibi daha çok Asur kaynaklarına dayalı olarak inceleyebiliyoruz. Ancak bu kaynaklar Tabal'in tarihini bir bütün olarak vermekten uzaktır. Zira Asur ve Tabal'in ilişkileri ile sınırlı kayıtlar söz konusudur. Tabal'in yayıldığı sınırlar içerisinde ele geçen hiyeroglif yazıtlar da bu ülkenin tarihi ve kültürüne dair yeterli bilgiler vermekten uzaktır. Asur kaynakları ile yerli hiyeroglif yazıtlar arasında yer ve şahıs isimleri dolayısıyla paralellik kurulmakta ve bunlar bir arada kronolojik sıra ile değerlendirilebilmektedir.

Kaynakça

• Barnett,R.D.,"Phrygia ve Demir Devrinde Anadolu Kavimleri," çev.Ö.Capar, DTCFD 31/1-2(1987), Ankara 1987,s.43-73
• Champbell Thompson,R.-Litt,D.-Mallowan,M.E.L., "The British Museum Excavation at Nineveh, 1931-32," AAA 20 (1933 ),s.7l-186
• Delaporte,L., "Le relief rupesstre d'lvriz," RHA 29(1937), s.201-202
• Ebeling,E., RIA 1(1928), s.93-94
• Gelb,L, Hittite Hieroglyphs I, Chicago 1931
• Hawkins J.D., "Hulli," RIA 4(1971-73),s.490-49l
• Hawkins,J.D., "The negatives in Hieroglyphic Luwian," An.St. 25(1975),s.ll9-l56
• HawkinsJ.D., "Some Historical Problems of the Hieroglyphic Luwian Inscriptions," An.St. 29(1979), s.154-167
• HawkinsJ.D., "The Neo-Hittite States in Syria and Anatolia," CAH III/1 (1982),s.372-441
• Hawkins,J.D.-Davies,A.M., "Buying and Selling in Hieroglyphic Luwian," Serta Indogermanica, Fs.ftir Giinter Neumann, Innsbruck 1982,s.91-105
• Hawkins, J.D.-Postgate,J.N., "Tribute from Tabal," SAAB II/l(1988),s31-40
• HawkinsJ.D., "Mugallu," RIA VIII (1993-97), s.406
• Jasink,A.M., Gli stati neo-ittiti, 1995
• Kalaç,M., "M.Ö.745-620 Yükseliş Çağında Büyük Asur İmparatorluğunun Anadoluya Yayılışı," Sümeroloji Araştırmaları 1940-41, İstanbul 1941, s.982- 1020
• Kalaç,M., "Bolkarmaden Kaya Yazıtı," Anadolu Araştımaları IV-V (1976-77),s.61- 66
• Kalaç,M., "Niğde'de Bulunan bir Hava Tanrısı Steli," VIILTTKong., Ankara, 1981, s.239-243
• Kessler,K., "Hupisna," RIA 4[1972-1975],s.500-501
• Khazaradze,N. V., "Tabal, Remarks on the Ethnocultural Description of Eastern Asia Minör , Ethnopolitical Entitles of the 9th-7th Centuries B.C.," Açta Antiaua 22(1974),s.429-432
• Kınal,F., Eski Anadolu Tarihi, Ankara 1962
• Knudzon,J.A., Assyrische Gebete an den Sonnengott für Staat und königliches Haus aus der Zeit Asarhaddons und Asurbanipals, Leipzig 1893
• König,F.W., Handbuch der Chaldischen Inschriften, Afo Beiheft 8 Teil 11(1957)
• Landsberger,B., Sam'al, Ankara 1948
• Lassqe,J., "A Statue of Shalmaneser III, from Nimrud," IRAQ 21 (1959),s. 147-157
• Luckenbill,D.D., Ancient Records ofAssyria and Babylonia (ARAB) I, New York 1968
• Melikişvili,G.A., Urartskie Klinoobranznye nadipsi, Moskva 1960
• Meriggi,P., Manuele di eteo geroglifico, Parte II: Testi-la Serie, Roma 1967
• Meriggi.P., Manuele di eteo geroglifico, Parte II: Testi-2a e 3a Serie, Roma 1975
• Piepkorn.A.C, Historical Prism Iscriptions of Ashurbanipal I, Chicago 1933
• PostgateJ.N., "Assyrian Texts and Fragments," IRAQ 35(1973),s.l3-36
• Prayon,F.-Wittke,A.M., Kleinasien vom 12.bis 6Jh. v. Chr., Wiesbaden 1994
• Savaş,Ö.S., Anadolu (Hitit-Luwi) Hiyeroglif Yazıtlarında Geçen Tanrı, Şahıs ve Coğrafya Adları, İstanbul 1998 ;
• Scharmm,W., "Iskallu," RIA V (1976-80)
• Wafler,M., "Zu Status und Lage von Tabal," Orientalia 52(1983),sç181-193