Biçim Ağırlıklı Metinlerde Çeviri Sorunsalı Üzerine: Ferit Edgü'nün "Hakkari'de Bir Mevsim"i ve Türkçe'deki Ortaçların Almanca'ya Çevirisi
Öz
Makalede, Ferit Edgü'nün "Hakkâri'de bir Mevsim" adlı romanının Almanca'ya yapılmış çevirisi çev. Sezer Duru karşılaştırmalı bir çalışmada, dilbilgisel yapısı ve anlambilimsel yönden olduğu kadar biçimsel ve biçemsel yönden eşdeğerliği açısından incelenmiştir. Burada, uygulama düzleminde kendini göstermiş çeviribilimsel bir sorunsal ele alınmış ve kuramsal düzleme çekilmeye çalışılmıştır. İncelenen çevirinin izlediği yolu irdelemeyi amaçlayan reprodüktif uygulama düzleminde varılan sonuçlar, metinlere özellikle edebî nitelikleri çerçevesinde yaklaştığı için, amaca uygun görünen yorumbilimsel bir alımlama ve metin çözümlemesinin, "estetik bütün"e çeviri biçiminde geri dönüştürümde sezgisel de olsa, amaç dil kullanım normlarına bağımlı kalan bir çevirmen tutumunu engelleyemeyeceğini; diğer bir deyişle esere özgü poetik / biçimsel estetik niteliğin korunmasının bu çıkış noktasıyla güvence altına alınamayacağını ortaya koymuştur. Bu ise kendini öncelikle metin bağlamındaki biçimsel-estetik eşdeğerlerini ilgi tümcelerinde Relativ-Sâtze değil, amaç dilde kullanımları daha az yaygın olan Partizip yapıların biçiminde bulan Türkçe'nin ortaç yapılarında göstermiştir. Bu biçimsel unsurların işlevleri bu bağlamda poetik/bürünsel işlevleri açısından yapılan ve kısmen de Rus Biçimciliğinin metin çözümleme tekniğine dayanan bir çözümleme, çevirmenin eş değerlik sorununa nesnel yaklaşımını ve iletişimin yerleşik dizgelerinden bağımsız öznel-yaratıcı çözüm arayışını kolaylaştırıcı nitelikteydi. Bu bağlamda Rus Biçimcilerinin metin analizi yöntemi, halihazırda bilimsel çeviri eleştirisi geleneğinin bir parçası değilse de, orijinal ve çeviri metnin henüz irdelenmemiş yönlerinin ele alınmasında önemini koruyan bir pozisyon sayılabilir.
Kaynakça
- Anonim, "Romane und Erzâhlungen", Ferit Edgü: Ein Winter in Hakkari, in: Der KleineBund, 20.2.1988.
- Bischoff, Cornelius, Probleme bei der Übersetzung türkischer Partizipien, Übersetzer-Workshop 22.-24. November 1988 im Deutschen Kulturinstitut Ankara.
- Edgü, Ferit, "Ein Winter in Hakkâri", çev.: Sezer Duru, Unionsverlag, Zürich, 1992, 2. basım.
- Edgü, Ferit, "Hakkari'de bir Mevsim", Ada yay., 1990, ilk basım.
- Erkman-Akerson, Fatma, Anlam. Çeviri. Karşılaştırma, İstanbul, 1997.
- Frederiksen, Anne, "Ferit Edgü's Erzâhlung. Winter im kargen Hakkari, Hamburg, DieZeit, 15.1.1988.
- Göktürk, Akşit, Dilbîlimsel Çeviri Kuramı, Sözün Ötesi. Yazılar, İstanbul, 1986.
- La Roche, Emanuel, "Wie Noah in einer fremden Welt. Erstmals in Deutsch: Ferit Edgüs 'Ein Winter in Hakkari' Tages-Anzeiger Zürich, 14.12.1987
- Walzel, Oskar, Gehalt und Geştalt im Kunstwerk des Dichters, Darmstadt, 1957, in: Fleischer, Wolfgang - Michel, Georg,
Öz
in einer vergleichenden Analyse wurden Ferit Edgü's Roman "Hakkâri'de bir Mevsim ", und seine Übersetzung ins Deutsche von Sezer Duru, unter dem Titel "Ein Winter in Hakkari" auf grammatische, semantische sowie formal-Zstilistische Aguivalenz hin untersucht. Eine der Problematiken, welche sich in der türkisch deutschen Übersetzungspraxis zeigte, wird hier nun gesondert behandelt, mit dem Ziel, übersetzungskritisch-praktische Erkenntnisse auf methodisch-theoretische Ebene zu tragen. Die aus dem übersetzerischen Nachvollzug gewonnenen Erkenntnisse führten zu dem Schlufi, dafi eine -weil insbesondere auf die literarische Eigenschaft eines Textes ausgerichtet, naheliegende- hermeneutische Rezeption und Textanalyse in der Rückführung zum " asthetischen Ganzen" in Form von Übersetzung eine wiederum intuitive, jedoch in diesem Zusammenhang nicht individuellschöpferische, sondern zielsprachlich gebrauchsnormgebundene Übersetzerhaltung nicht ausschliefien kann; d.h. die Wahrung der dem Werk eigenen poetischen/formalen/stilistischen/âsthetischen Qualitât ist auf diese Weise nicht gewahrleistet. Dies zeigte sich im besonderen in der Übersetzung der türkischen Mittelwörter, deren stilistisch-asthetische Âquivalenz in diesem Faile nicht bei Relativsatzen, sondern in der Form der weniger gebrauchlichen Partizipien zu suchen war. Eine funktionsbezogene Analyse der Stilelemente hier im Rahmeti der poetischen/prosodischen Funktion erleichterte die Unvoreingenommenheit des Übersetzers/Übersetzungskriükers. Des weiteren sind diese Erkenntnisse aus der Praxis auch als Beispiel dafiir anzuführen, dafi die poetische Funktion sich auch auf Formen grammatischer Strukturen selbst iibertragen kann -welche also texttypbedingt variable Funktionen übernehmen- und somit eine Analyse und Übersetzung formbetonter Texte grammatische Formen auch in dieser Eigenschaft berücksichtigen mufi. in diesem Zusammenhang erscheint der Formalistische Ansatz, trotzdem er sich nicht zum traditionellen Bestandteil literaturwissenschaftlicher Methodik entwickelt hat, als eine noch unausgeschöpfte Position, um das Problem formal- /stilistischer Âquivalenz poetischer Aspekte des Original- wie auch des Zieltextes zu objektivieren.
Kaynakça
- Anonim, "Romane und Erzâhlungen", Ferit Edgü: Ein Winter in Hakkari, in: Der KleineBund, 20.2.1988.
- Bischoff, Cornelius, Probleme bei der Übersetzung türkischer Partizipien, Übersetzer-Workshop 22.-24. November 1988 im Deutschen Kulturinstitut Ankara.
- Edgü, Ferit, "Ein Winter in Hakkâri", çev.: Sezer Duru, Unionsverlag, Zürich, 1992, 2. basım.
- Edgü, Ferit, "Hakkari'de bir Mevsim", Ada yay., 1990, ilk basım.
- Erkman-Akerson, Fatma, Anlam. Çeviri. Karşılaştırma, İstanbul, 1997.
- Frederiksen, Anne, "Ferit Edgü's Erzâhlung. Winter im kargen Hakkari, Hamburg, DieZeit, 15.1.1988.
- Göktürk, Akşit, Dilbîlimsel Çeviri Kuramı, Sözün Ötesi. Yazılar, İstanbul, 1986.
- La Roche, Emanuel, "Wie Noah in einer fremden Welt. Erstmals in Deutsch: Ferit Edgüs 'Ein Winter in Hakkari' Tages-Anzeiger Zürich, 14.12.1987
- Walzel, Oskar, Gehalt und Geştalt im Kunstwerk des Dichters, Darmstadt, 1957, in: Fleischer, Wolfgang - Michel, Georg,
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ocak 2001 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2001 Cilt: 41 Sayı: 1-2 |
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi - dtcfdergisi@ankara.edu.tr
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.