Bir İlerleme Tasarımı Olarak Tarih

Yıl 2001, Cilt: 41 Sayı: 1-2, 171 - 186, 01.01.2001

Kubilay Aysevener

Öz

Tarihte bir ilerleme var mıdır? Bu soru özellikle bilimsel ve teknik yeniliklerin insan yaşamına sağladığı kolaylıklar göz önünde tutularak ortaya atılmış bir sorudur. "Tarihte ilerleme vardır", ifadesi ile anlatılmak istenen şey, tarihsel her olayın bir kezlik oluşu ve bu olaylar sürekliliğinin birbiri ardısıra çizgisel olarak geleceğe doğru akıyor olmasıdır. Tarihi bir ilerleme tasarımı olarak görmenin, yani sonul bir amacının olduğu ve bu amacı gerçekleştirmek üzere belli bir hedefe doğru yöneldiğini düşünmenin temelinde daha çok dinsel bir tutum vardır. Hıristiyanlık inancı, tarihsel süreci tanrının istenciyle özdeşleştirmiştir. Rönesans 'ta, evrene ve insan ilişkilerine geleneksel dinlerin yaklaşımından uzaklaşma eğiliminin ortaya çıkmasıyla birlikte, Tanrı ve insan arasındaki karşılıklı ilişkiyi dile getiren süreç düşüncesi cazibesini yitirir. Tarihte sonul bir amacın olduğu düşüncesi, 19. yüzyılda da cazibesini korumuştur. Tartışmamız, bu süreç içinde karşı karşıya kaldığımız iki sorunla ilgilidir. Bunlardan ilki, tarihin gerçekten de, bu gelenek içinde temellendirildiği gibi, tek ve evrensel bir hedefe doğru yol almakta olup olmadığıdır, ikincisi ise, tarihsel gerçeklik sorunudur; bu kadar farklı ve çok sayıda tarihsel tasarım varsa bunlardan hangisi gerçeği yansıtmaktadır?

Kaynakça

• Bruhl, L.Levey , Comte, Felsefesi ve Sosyolojisi, çev. Z.F.Fmdıkoğlu, İstanbul 1970.
• Bury, J.B., The Idea ofProgress, Mac Millan, New York 1932.
• Carr, E.H., What is History?, Alfred A Knoph Inc, New York 1972..
• Cairns, Grace, Phüosophies of History, NewYork 1962.
• Collingwood, R.G., The Idea of History, Oxford University Press, London 1946.
• Collingwood, R.G., "Theory of Historical Cycles", Essays in the Philosophy of History by R.G. Collingwood, ed. William Debbins, University of Texas Press, Austin 1965.
• Condorcet, İnsan Zekâsının İlerlemeleri Üzerinde Tarihi Bir Tablo Taslağı I-II, çev. Oğuz Peltek, MEB Yayınları, İstanbul 1990.
• Ergun, Doğan, Sosyoloji ve Tarih, İstanbul 1982 .
• Gökberk, Macit , "Kant ve Herder'in Tarih Anlayışları", İstanbul Üni. Ed. Fak. Yayınları, İstanbul 1948.
• Hegel, G.W.F., The Philosophy of History, tra. J. Sibree, Dover Publications, New York 1956.
• Heimsoeth, Heinz., I.Kant'ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, Remzi Kitabevi, İstanbul 1986.
• Marx,K., Engels,F. " Felsefe İncelemeleri" Sol Yayınları, çev.Sevim Belli, Ankara 1975.
• Collingwood, "Theory of Historical Cycles", s. 86. 186 Kubilay Aysevener
• Marx,K., Engels, F. " Alman İdeolojisi" Sol Yayınları, çev.Sevim Belli , Ankara 1987.
• Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakkültesi Yayınları, İzmir 1984.
• Özlem, Doğan , Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi, Remzi Kitabevi. İstanbul, 1986.
• Rotenstreich, Nathan, Time and Meaning in History, Reidel Publishing Company, Dordrecht, 1987.
• Rousseau, J.J., "A Discourse has the Restoration of the Arts and Sciences had a Purifying Effect Upon Morals?" The Social Contract, tra. G.D.H.Cole, New York 1935, s.129-151.
• Sözer, Önay, "Dünya Tarihi ve Özgürlük İdesi" Macit Gökberk Armağanı, Ankara 1983.
• Toynbee, Arnold, J., Tarih Bilinci, Bateş Yayınları, İstanbul 1978.