AHİLİĞİN TARİHSEL – TOPLUMSAL TEMELLERİ VE TEMEL TOPLUMSAL FONKSİYONLARI – SOSYOLOJİK YAKLAŞIM

Yıl 2004, Cilt: 44 Sayı: 2, 57 - 78, 01.01.2004

Necmettin Özerkmen

Öz

Bu araştırma temel olarak beş bölümden oluşmaktadır. İlk olarak, konu ile ilgili bir kavramsal çerçeve kurulmaya çalışılmış ve nasıl bir yöntem ve yaklaşımla incelenebileceği konusunda bilgiler verilmiştir. Bu bağlamda, hem tarihsel hem de sosyolojik bir olgu olarak Ahilik kurumu değerlen-dirilmiştir. İkinci olarak, Ahiliğin temelinde yer alan “fütüvvet” kurumunun nasıl ortaya çıktığı; Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Toplumlarında zamanla “Ahilik” örgütünün nasıl dönüştüğü ele alınmıştır. Üçüncü olarak, Ahi örgütünün nasıl bir felsefeye, ,inanç temeline, ahlaka ve dünya görüşüne sahip olduğu sunulmaya çalışılmıştır. Dördüncü olarak, ahiliğin temel toplumsal fonksiyonları; dinsel, ahlaksal, siyasal, eğitimsel ve sosyo-kültürel bakımdan açıklanmaya çalışılmıştır. Son olarak, genel bir değerlendirme yapılmış; Ahiliğin geçmiş toplumsal fonksiyonlarda ne gibi bir işleve sahip olduğu ve o toplumsal yapılar bakımından önemi belirtilmiştir. Aslında günümüz modern toplumlarının da bunalımları atlatabilmek için bu tarihsel doku ve yapılardan, dayanışma ruhundan yararlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fütüvvet, Ahilik, Ahi, Toplumsal Vizyon, Toplumsal Fonksiyon, Din, Sosyoloji, Karamati

Kaynakça

• AHMED EFLAKİ. (1986). Menakibü’l – Arifin. (Çev. Tahsin Yazıcı). Ankara.
• ATSIZ, Nihal. (1992). Aşıkpaşaoğlu Tarihi, İstanbul.
• BARKAN, Ö. Lütfi. (tarihsiz). Kolonizatör Türk Dervişleri. Hamle Yayınları.
• BAYRAM, Mikail. (1978). Ahi Evren Kimdir. Ankara: TK, TKAE Yayınları.
• BAYRAM, Mikail. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu. Konya: Damla Matbaacılık.
• CAHEN, Claude. (1986). “İlk Ahiler Hakkında”.(Çev. Mürsel Öztürk). Belleten. Ankara, L / 1977. 560 – 591.
• CAHEN, Claude. (1994). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler. (Çev. Yıldız Moran). İstanbul.
• COLLINS, J. C.- J. I. Porras. (1999). Şirketinizin Vizyonunu Oluşturmak. İstanbul: Değişim.
• ÇAĞATAY, Neşet. (1952). “Fütüvvet – Ahi Müessesesinin Menşei Meselesi”. AÜİFD. İstanbul. I, 59 – 68.
• ÇAĞATAY, Neşet. (1976). “Fütüvvetçilikle Ahiliğin Ayrılığı”. Belleten.Ankara. XL / 157 – 160, 423 – 438.
• ÇAĞATAY, Neşet. (1986). “Ahiliğin Türk Ekonomisine Getirdikleri”. Ahilik ve Esnaf. İstanbul: İESB Yayınları, 87 – 97.
• ÇAĞATAY, Neşet. (1990). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: TTK.
• ÇAĞATAY, Neşet. (1991). Ahilik Nedir. Ankara: TTK.
• DOĞRU, Halime. (1991). XVI Yüzyılda Sultanönü Sancağında Ahiler ve Ahi Zaviyeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• DUDA, Herbert W. (1958). “İbn Bibi’nin Selçuk Tarihi”. Şarkiyat Mecmuası (ŞM). İstanbul, II.
• EBU ABDURRAHMAN ES – SÜLEMİ .(1981). Risale – i Sülemi. (Tercüme ve Neşr. Süleyman Ateş). Ankara.
• EFLAKİ, Ahmed .(1986). Menakibü’l Arifin.(Çev. Tahsin Yazıcı). İstanbul: MEGSB Yayınları.
• EKİNCİ, Yusuf. (1990). Ahilik ve Meslek Eğitimi. Ankara.
• (1974). Emir Unsuru’l Meali Keykavus. (Çev. Mercimek Ahmed. Yeniden gözden geçiren ve yayınlayan: O. Saik Gökyay). İstanbul.
• ERGİN, O. Nuri. (1922). Mecelle – i Umur – u Belediyye. C.I. İstanbul: Matbaa – i Osmaniyye.
• ES – SÜLEMİ .(1977). Tasavvufta Fütüvvet. (Çev. Süleyman Ateş). Ankara: A.Ü.İ.F. Yayınları.
• FERİDÜDDİN ATTAR. (1991). Tezkiretü’l Evliya. (Çev. Süleyman Uludağ). İstanbul.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki. (1950). “İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynakları”. İ.Ü.İ.F. Mecmuası. İstanbul. II, . Ek Beş Adet Fütüvvetname.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki .(1952). “İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynakları”.İÜİFM. İstanbul. XI, 3 – 354.
• GÜLLÜLÜ, Sabahattin .(1992). Ahi Birlikleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• İBN BATTUTA. (1983). Seyahatname. (Çev. Mümin Çevik). İstanbul.
• İBN BİBİ .(1942). El – Evarimü’l – Alaiyye Fi’l – Umari’l – Alaiyye.(Neşr: F. Nafiz Uzlak). Ankara..
• İBN BİBİ .(1956). El – Evarimü’l – Alaiyye Fi’l – Umari’l – Alaiyye.(Neşr: A.Sadık Erzi). Ankara:TTK.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad .(1943). “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları”. Belleten . Ankara. VII/ 27, 388 – 389.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad .(1922). “Anadolu’da İslamiyet”. DEFM. İstanbul. 198 – 200.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad .(1991). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Ankara.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad .(1993). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: DİB Yayınları.
• KUŞEYRİ .(1991). Risale – i Kuşeyri. (Haz. Süleyman Uludağ). İstanbul.
• MUALLİM CEVDET .(1335). “İslam – Türk Teşkilat – ı Medeniyyesinden Ahiler Müessesesi”. BM. İstanbul: Diken Neşriyat.
• MUALLİM CEVDET .(1932). Zeylun ala Faslı (I – Ahiyyeti’l – Fityan) İ’t Türkiyye fi Kitabi’r – Rihleti’l İbn Battuta. İstanbul: Kurtuluş Matbaası.
• MUHAMMED, Hammadi .(1948). Batınilerin ve Karmatilerin İçyüzü. (Çev. İ. Hatip Erzen). İstanbul.
• OCAK, A. Yaşar .(1996). “Türkiye’de Ahilik Araştırmalarına Eleştirel Bir Bakış”, Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul.
• RUBEN, Walter .(1947). “Kırşehir’de Dikkatimizi Çeken Sanat Abideleri”. (Çev. A. İtil). Belleten. Ankara. XI / 44, 625 – 626.
• SOYKUT, Refif. (1971). Orta Yol Ahilik. Ankara.
• ŞAPOLYO, E. B. (1964). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul:Türkiye Yayınları.
• TABAKOĞLU, Ahmet .(1986). Türk İktisat Tarihi. İstanbul.
• TAESCHNER, Fraz .(1955). “İslam Ortaçağında Futuvva (Fütüvvet Teşkilatı)”. (Çev. Fikret Işıltan). İÜİFM. İstanbul.15(1-4), 1 – 32.
• TARIM, C. Hakkı .(1938). Tarihte Kırşehri – Gülşehri, Kırşehir; Tarihte Kırşehri – Gülşehri ve Babailer – Ahiler – Bektaşiler. İstanbul.
• TURAN, Osman. (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul.
• URFALI MATCOS .(1962). Urfalı Matcos Vakayinamesi ve Papaz Grigor’un Zeyli. (Çev. Hrant D. Anreasyan). Ankara.
• ÜLGENER, Sabri F. (1981). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, İstanbul.
• WERNER, Ernst. (1986). Büyük Bir Devletin Doğuşu. (Çev. Orhan Esen – Yılmaz Öner). İstanbul.
• YALÇIN, Aydın .(1979). Türkiye İktisat Tarihi “Osmanlı İktisadında Büyüme ve Gerileme Süreci. Ankara.