BibTex RIS Kaynak Göster

NİĞDE/BOR HAMAMLARI

Yıl 2004, Cilt: 44 Sayı: 2, 161 - 184, 01.01.2004

Mesut Dündar

Öz

Karamanoğulları hakimiyetinden itibaren büyük bir mimari gelişim gösteren Bor’da, biri Karamanoğulları, diğeri Osmanlı eseri iki adet büyük hamam inşa edilmiştir. Eski Hamam İbrahim Bey Hamamı adlı bina 1460 yılı veya daha öncesine, Yeni Hamam Sokullu Mehmed Paşa Hamamı , 1575-80 yıllarına aittir. Türk hamam mimarisindeki çifte hamam geleneğinde erkekler kısmının kadınlar kısmına oranla daha büyük ölçüde yapılması ve kadınlar girişinin geriye çekilmesi bu hamamlarla da sürdürülmüştür. Her iki hamam da bir eksen boyunca sıralanan soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve su deposu mekânlarına sahip birer çifte hamam olarak inşa edilmiştir. Ancak Eski Hamam’daki erkekler kısmına ait soyunmalık ile ılıklık bir “aralık” bölümü yerleştirilerek birbirinden ayrılmıştır. Hamamların plan tipolojosi bakımından en önemli mekânını oluşturan sıcaklık, Yeni Hamam’ın her iki kısmı ile Eski Hamam’ın erkekler kısmında haçvari dört eyvanlı ve köşe hücreli inşa edilmiş; Eski Hamam’ın kadınlar kısmında dikdörtgen planlı bir mekân ve iki yanına bitişik halvet hücrelerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Niğde Bor Hamam Karamanoğlu Osmanlı İbrahim Bey Sokullu Mehmed Paşa Anadolu

Kaynakça

  • ARU, K.A. (1949). Türk Hamamları Etüdü. İstanbul.
  • BALKAN, K. (1970). “Ani’de İki Selçuklu Hamamı”. Anadolu (Anatolia). XII. Ankara . 39-57.
  • ÇAKMAK, C., (2002). Tire Hamamları. Ankara.
  • EVLİYA ÇELEBİ. (1314). Seyahatname. 3. İstanbul.
  • EYİCE, S. (1960). “İznikte Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları hakkında Bir Deneme”. İ.Ü. Ed. Fakültesi Tarih Dergisi. IX (15). İstanbul. 99-120.
  • EYİCE, S. (1997). “Hamam”, İslam Ansiklopedisi. 15. İstanbul. 402-430.
  • GABRIEL, A. (1962). Niğde Türk Anıtları. (Çev. A.A. Tütenk). Ankara.
  • GALANTİ, A. (1951). Niğde ve Bor Tarihi. İstanbul.
  • GLÜCK, H. (1927). “İslam Hamamının Menşei ve Tekâmülü”. Türk Yurdu. 5 (27). İstanbul. 269-279.
  • KARTEKİN, E. (1979). Ramazanoğulları Beyliği Tarihi. İstanbul.
  • KLINGHARDT, K. (1927). Türkische Baeder. Stutgart.
  • KONYALI, İ.H. (1967). Abideleri ve Kitabeleri İle Karaman Tarihi Ermenek ve Mut Abideleri. İstanbul.
  • KORKMAZ, M. (1995). “Şer’iye Sicillerine Göre” XVII. Yüzyılda Bor’da Sosyal ve Ekonomik Hayat. (H.Ü. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
  • KURT, Y. (1991). “Ramazanoğullarının Vakıfları”. X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri. III. Ankara. 1013-1034.
  • KÜÇÜKDAĞ, Y. (1994). Vezîr-i âzam Pîrî Mehmed Paşa. Konya.
  • MEHMED SÜREYYA. (1996). Sicill-i Osmanî. (Yay. Haz. N. Akbayar- S.A. Kahraman). 4. İstanbul.
  • OFLAZ, M. (1992). 16. Yüzyılda Niğde Sancağı. (A.Ü. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Doktora Tezi).
  • ÖNEN, R. (3.7.1950). “Bor Hamamları ve Piri Zade Esat Bey’in Methiyesi”. Yeşil Bor Gazetesi. 2.
  • ÖNGE, Y. (1988) “Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar”. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1. İstanbul. 403-428.
  • ÖNGE, Y. (1995). Anadolu’da XII-XIII Yüzyıl Türk Hamamları. Ankara.
  • ÖZKARCI, M. (1997) “Niğde-Borda Karamanoğulları Beyliği Mimari Eserleri”. VI. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri. Konya.171-225.
  • ÖZKARCI, M. (1999). “Niğde-Bor Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi”. Belleten. LXIII (236). Ankara. 95-122
  • RAMSAY W.M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. (Çeviren:M. Pektaş). İstanbul.
  • SÜMER, F. (1988). “Ramazanoğulları”. İslam Ansiklopedisi. 9. İstanbul. 613-620.
  • ŞİKARİ. (1946). Karaman Oğulları Tarihi. (Neşr. M.M. Koman). Konya.
  • TEKİNDAĞ, M.C.Ş. (1962). “Son Osmanlı Karaman Münasebetleri Hakkında”. İ.Ü. Ed. Fak. Tarih Dergisi. XIII (17-18), 43-76.
  • TURAN, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul.
  • TURAN, Ş. (1998). “Piri Mehmed Paşa”. İslam Ansiklopedisi.9, İstanbul. 559-561.
  • UZUNÇARŞILI, İ.H. (1937). “Karamanoğulları Devri Vesikalarından İbrahim Bey’in Karaman İmareti Vakfiyesi”. Belleten. I (1). Ankara. 56-144.
  • UZUNÇARŞILI, İ.H. (1972). Osmanlı Tarihi. 1. Ankara.
  • UZUNÇARŞILI, İ.H. (1984). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara.
  • ÜLGEN, A.S. (1986). “Hamam”. İslam Ansiklopedisi. 5. İstanbul. 174-178.
  • ÜRER, H. (2002). İzmir Hamamları. Ankara.
  • V.G.M. Abd. Yp. İş. Da. Bşk. Arşivi. Dosya No:51.03.01/16.
  • V.G.M. Abd. Yp. İş. Da. Bşk. Arşivi. Dosya No:51.03.01/17.
  • YİNANÇ, M.H. (1944). Türkiye Tarihi: Selçuklular Devri. İstanbul.

Yıl 2004, Cilt: 44 Sayı: 2, 161 - 184, 01.01.2004

Mesut Dündar

Öz

The city which showed a big architectural improvement after coming into domination of Karamanoğulları, also continued that rise in Classic Ottoman period. Two baths were built in the city due to that improvement. Karamanoğlu İbrahim Bey had the first of them, which is known as Old Bath İbrahim Bey Bath , built in 1460s. The construction was built as double bath which is formed of two separate buildings for men and women that is adjacent together on a specific axis arrangement. Both of the sections consist of soyunmalık apoditerium , ılıklık tepidarium and sıcaklık caldarium , and water warehouse adjacent with sıcaklık which line up on the same axis. Differently, an interval given place between soyunmalık and sıcaklık for men. Sıcaklık, which is the most important place of the Turkish baths, was built as crosslike four eyvan eiwan and corner halvet sudatorium in men section, and halvet which is lined on both sides of a rectangle place in women section. The second construction known as New Bath Sokullu Mehmet Paşa Bath was built between 1575-80. Like the first one the New Bath was also built as double bath which is formed of two separate buildings for men and women that is adjacent together on a specific axis arrangement. Both of the sections consist of soyunmalık, ılıklık and sıcaklık, and cistern adjacent with sıcaklık which lines up on the same axis. Sıcaklık was arranged as crosslike four eiwan and corner celled. Women section of double bath built New and Old baths kept smaller in comparison with men section and their entrance was pulled back considering women priva. Both of the baths located in Bor, reflect all of the characteristics of classic Turkish baths with architectural and other peculiarities.

Anahtar Kelimeler

Karaman Emirates Ottoman Old Bath New Bath Turkish Bath Double Bath Niğde Bor

Kaynakça

  • ARU, K.A. (1949). Türk Hamamları Etüdü. İstanbul.
  • BALKAN, K. (1970). “Ani’de İki Selçuklu Hamamı”. Anadolu (Anatolia). XII. Ankara . 39-57.
  • ÇAKMAK, C., (2002). Tire Hamamları. Ankara.
  • EVLİYA ÇELEBİ. (1314). Seyahatname. 3. İstanbul.
  • EYİCE, S. (1960). “İznikte Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları hakkında Bir Deneme”. İ.Ü. Ed. Fakültesi Tarih Dergisi. IX (15). İstanbul. 99-120.
  • EYİCE, S. (1997). “Hamam”, İslam Ansiklopedisi. 15. İstanbul. 402-430.
  • GABRIEL, A. (1962). Niğde Türk Anıtları. (Çev. A.A. Tütenk). Ankara.
  • GALANTİ, A. (1951). Niğde ve Bor Tarihi. İstanbul.
  • GLÜCK, H. (1927). “İslam Hamamının Menşei ve Tekâmülü”. Türk Yurdu. 5 (27). İstanbul. 269-279.
  • KARTEKİN, E. (1979). Ramazanoğulları Beyliği Tarihi. İstanbul.
  • KLINGHARDT, K. (1927). Türkische Baeder. Stutgart.
  • KONYALI, İ.H. (1967). Abideleri ve Kitabeleri İle Karaman Tarihi Ermenek ve Mut Abideleri. İstanbul.
  • KORKMAZ, M. (1995). “Şer’iye Sicillerine Göre” XVII. Yüzyılda Bor’da Sosyal ve Ekonomik Hayat. (H.Ü. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
  • KURT, Y. (1991). “Ramazanoğullarının Vakıfları”. X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri. III. Ankara. 1013-1034.
  • KÜÇÜKDAĞ, Y. (1994). Vezîr-i âzam Pîrî Mehmed Paşa. Konya.
  • MEHMED SÜREYYA. (1996). Sicill-i Osmanî. (Yay. Haz. N. Akbayar- S.A. Kahraman). 4. İstanbul.
  • OFLAZ, M. (1992). 16. Yüzyılda Niğde Sancağı. (A.Ü. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Doktora Tezi).
  • ÖNEN, R. (3.7.1950). “Bor Hamamları ve Piri Zade Esat Bey’in Methiyesi”. Yeşil Bor Gazetesi. 2.
  • ÖNGE, Y. (1988) “Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar”. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1. İstanbul. 403-428.
  • ÖNGE, Y. (1995). Anadolu’da XII-XIII Yüzyıl Türk Hamamları. Ankara.
  • ÖZKARCI, M. (1997) “Niğde-Borda Karamanoğulları Beyliği Mimari Eserleri”. VI. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri. Konya.171-225.
  • ÖZKARCI, M. (1999). “Niğde-Bor Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi”. Belleten. LXIII (236). Ankara. 95-122
  • RAMSAY W.M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. (Çeviren:M. Pektaş). İstanbul.
  • SÜMER, F. (1988). “Ramazanoğulları”. İslam Ansiklopedisi. 9. İstanbul. 613-620.
  • ŞİKARİ. (1946). Karaman Oğulları Tarihi. (Neşr. M.M. Koman). Konya.
  • TEKİNDAĞ, M.C.Ş. (1962). “Son Osmanlı Karaman Münasebetleri Hakkında”. İ.Ü. Ed. Fak. Tarih Dergisi. XIII (17-18), 43-76.
  • TURAN, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul.
  • TURAN, Ş. (1998). “Piri Mehmed Paşa”. İslam Ansiklopedisi.9, İstanbul. 559-561.
  • UZUNÇARŞILI, İ.H. (1937). “Karamanoğulları Devri Vesikalarından İbrahim Bey’in Karaman İmareti Vakfiyesi”. Belleten. I (1). Ankara. 56-144.
  • UZUNÇARŞILI, İ.H. (1972). Osmanlı Tarihi. 1. Ankara.
  • UZUNÇARŞILI, İ.H. (1984). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara.
  • ÜLGEN, A.S. (1986). “Hamam”. İslam Ansiklopedisi. 5. İstanbul. 174-178.
  • ÜRER, H. (2002). İzmir Hamamları. Ankara.
  • V.G.M. Abd. Yp. İş. Da. Bşk. Arşivi. Dosya No:51.03.01/16.
  • V.G.M. Abd. Yp. İş. Da. Bşk. Arşivi. Dosya No:51.03.01/17.
  • YİNANÇ, M.H. (1944). Türkiye Tarihi: Selçuklular Devri. İstanbul.
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Mesut Dündar Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Ocak 2004
Yayımlandığı Sayı Yıl 2004 Cilt: 44 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Dündar, M. (2004). NİĞDE/BOR HAMAMLARI. Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44(2), 161-184.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi - dtcfdergisi@ankara.edu.tr

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.   22455