Türkiye'de Kan Grubu Araştırmaları

Yıl 2005, Cilt: 45 Sayı: 2, 1 - 15, 01.01.2005

Galip Akın Nursel Dostbil

Öz

Bu çalışmada kan gruplarının bulunuşu, kan gruplarının kalıtımı, kan grupları araştırmalarının önemi ve kan grupları gen frekanslarının tespit edilmesindeki amaç kısaca açıklanmıştır. Türkiye'de kan grupları hakkında yazılmış ilk makaleler ile kan grupları üzerinde yapılmış araştırmalar, yapılış tarihi sırasına göre verilmiştir. Ayrıca araştırmaların yapıldığı yerler ve araştırmalardaki denek sayısı gösterilmiştir. Türkiye'de ilk kan grubu oranlarıyla ilgili araştırma 1918 yılında yapılmış ve 1958 yılına kadar bir çok araştırıcı kan grubu oranlarının dağılımıyla ilgili çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalardaki denek sayısının azlığı ve genellikle de verilerin yorumlanmasında istatistiki yöntemlerin kullanılmayışı veya uygun kullanılmayışı nedeniyle, Türkiye genelini kapsayacak nitelikte görülmemiştir. Van İli Sağlık Müdürlüğü'nün, Van il merkezinde yaptığı genel sağlık taraması esnasında isteyen kişilerin kan grupları da tespit edilmiştir. Araştırmamızın materyalini sağlık taraması sırasında tespit edilen bu kan grupları oluşturmaktadır. Araştırmada 6982 kişinin ABO ve Rh kan gruplarının fenotip oranları ve gen frekansları saptanmıştır. Buna göre % 39.99 oranında A, % 17.09 oranında B, % 14.66 oranında AB ve % 28.26 oranında O kan grubu tespit edilmiştir. A geninin frekansı 0.2945, B geninin frekansı 0.1738 ve O geninin frekansı 0.5315 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca % 89.49 oranında Rh + , % 10.51 oranında Rh - kan grupları saptanmıştır. Araştırmamızda Türkiye genelini kapsayacak nitelikte görülen 8 araştırma ve bölgesel nitelikte Diyarbakır 2 , Trakya 1 ile Adana, Kayseri, Trabzon illerinde 3 il birlikte yapılmış 4 araştırma ele alınarak incelenmiştir. Bu araştırmaların incelenmesiyle elde edilen veriler, Van'da yaptığımız araştırma verileriyle karşılaştırılmıştır. Buna göre A kan grubu ve A geni frekansı ülkemizin batısından doğusuna doğru gidildikçe, yavaş bir şekilde azalma göstermektedir. B kan grubu ve B geni frekansı ise ülkemizin batısından doğusuna doğru gidildikçe fazlalaşmaktadır. O kan grubu ve O geni frekansı da ülkemizin batısından doğusuna doğru gidildikçe yavaş yavaş azalmaktadır. Türkiye genelini kapsayan araştırmaların, bölgelere göre dağılımı incelendiğinde, Doğu Anadolu Bölgesine ait verilerin çoğu, Van'da yaptığımız araştırma verilerine uyar niteliktedir. Günümüzde ulaşım olanaklarının gelişmesi, sanayileşme, teknoloji ve tekniğin gelişmesi, göçler gibi nedenlerle, insan grupları arasında karışmalar daha çok olmaktadır. Kan gruplarının dağılım oranları, insan topluluklarının karışımını gösteren en kuvvetli kanıtlardan biridir.

Anahtar Kelimeler

Kan Grupları, ABO, Rh, Gen Frekansları, Türkiye, Van İli, Genotip, Multipl Allel

Blood Groups Researches in Turkey

Öz

in this study, the discovery of blood groups, the inheritance of the blood groups and the importance of the research concerning of the blood groups as well as purpose of the determination of the blood groups gene freguencies are briefly discussed. Early articles and researches carried on blood groups in Turkey are reviewed chronologically. Furthermore the geographical distribution of the research locations and the number of the samples are shown. The first work on the rational distribution of the blood groups in Turkey was carried out in 1918 and since then number of research workers hav e studied on this subject tül 1958. However the results of these studies cannot be regarded to be an overall picture of Turkey for two main reasons: a An inadeauate number of representative samples, b The lack of application I or misapplication of statistical methods in data analyses. During a health survey undertaken in Van, a provincial town in Eastern Anatolia, carried out by The Directorate of Health of City of Van, the blood groups were also determined from the volunteers, it is the results of this survey that forms our survey data. in this survey the phenotype ratios and gene freguencies of ABO blood groups and Rh factors sampled from 6982 individuals were determined. The result of the survey indicates that the distribution of blood groups are: %39.90 A, %17.09 B, %14.66 AB, and %28.26 O. it is also found that the gene freguency of A is 0.2945, B is 0.1738, O is 0.5315 respectively. Furthermore the distribution of positive Rh factor appears to be % 89.49 whereas negative factor is in the order of %10.51. In our work, the results of 8 previous work which are considered to be of representative of Turkey as a whole, together with 4 regional studies, which were carried out in Diyarbakır 2 , Trakya I and Adana, Kayseri, Trabzon 3 provinces together were investigated in comparison with the results of our study. It appears that A blood group and A gene frequency show a gradual decrease from west to east on B blood group and B gene frequency. It is also observed that O blood group and O gene frequency show a similar pattern to the A blood group. When regional distribution of the research results is considered, it is apparent that the majority of the results of Eastern Anatolian Region is consistent with the results of the Van survey. At present as a result of recent developments in transportation, industrialization, technology and technical progress and immigration resulted in the increased rate of mixing of different human groups. The distribution ratios of blood groups are one of the most indisputable evidence of human mixture.

Anahtar Kelimeler

Blood Groups, ABO, Rh, Gene Frequencies, Turkey, Van, Multiple Allel, Genotype

Kaynakça

• AKBAY, T.- Demiröz, P.- Güney, Ç.- Şengül, A. ve Kocabalkan, F. (1989). "Türkiye'de Kan Gruplarının Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı ve Bunun Kan Depolanmasındaki Önemi". Gata Bülteni. Ankara. 31,391-402.
• ALBAYRAK, A. (1985). Kan Grupları ve Hemoterapi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. 629,32-33.
• BAECHER, S. (1929). "Türkiye'de Kan Grupları ve Kan Faktörleri". 7. Ulusal Türk Tıp Kurultayı. Ankara (1938). İstanbul: Kader Basımevi. 115-122.
• BİNYILDIZ, P. ve C. Büyükyüksel. (1979). "Türkiye'de Kan Grupları Dağılımı". Tıp Fakültesi Mecmuası. İstanbul. 42,166-175.
• BOYUNAĞA, H. (1991). "Kanserler ile Kan Grupları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi,.Samsun. 8 (1), 93-98.
• ÇANGA, Ş. ve İ. Önder. (1961). Rh / rh Kan Faktörleri Sistemi ve Erythroblastosis Fötalis Hastalık Kamplexie, Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları. 90,10-11.
• DEMİRSOY, A. (1995). Kalıtım ve Evrim. Ankara: Meteksan Yayınları. No. 11.
• DENLİ, O.- M. Şahin ve H. Oflazoğlu.(1987). "Dicle Üniversitesi Tıp ve Diş Hekimliği Fakültesi Öğrencilerinde OBA Kan Grupları ve Rh Faktörünün Dağılımı Oranlarının Araştırılması". Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. Diyarbakır. 14(1-4), 111-118.
• ERDENTUG (Aygen), N. (1943). "Türklerin Kan Grupları ve Kan Gruplarının Antropolojik Karakterlerle İlgisi Üzerine Bir Araştırma". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 11(1), 17-27.
• ERDENTUG (Aygen), N. (1946). Türklerin Kan Grupları ve Kan Gruplarının Antropolojik Karakterle İlgisi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını. No 50: (Antropoloji ve Etnoloji Serisi, No 28).
• ERGÜN, A.- N. Aksoy. (1987). "Yurt İçi ABO ve Rh Kan Grupları Araştırması". Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası. 40 (4), 319-328.
• ERGÜN, A.- S. Yardımcı. (1993). "Türkiye Genelinde ABO Kan Grupları ve Rh Faktörünün Dağılımı". Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası. 46 (3), 527-533.
• KANSU, Ş. A. (1931a). "Kan Grupları Hakkında". İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi Mecmuası. 5-6, 253-261.
• KANSU, Ş. A. (1931b). "Adli Tıp ve Kan Grupları". İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi Mecmuası. 11-12,447-458.
• MİZAN, N. (1961). "Rh Sisteminde Anti-C (rh1) ve Anti-E (rh") ile İlk Araştırmalar". Türk Hijyen Tecrübi Biyoloji Dergisi. 3, 207-210.
• MİZAN, N. (1963). "(ABO) ve (Rh) Kan Gruplarının Dağılımı". Türk Hijyen Tecrübi Biyoloji Dergisi. 23, 332-352.
• NOYAN, A. (1990). Fizyoloji Ders Kitabı. Ankara: Meteksan, 686-696.
• ÖKTEM, K., N. Başaran ve M.N.Eren. (1974). "Diyarbakır Bölgesinde ABO Kan Grubu Fenotip ve Genotip Dağılımı Üzerine İlk Bulgular". Diyarbakır Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 3(3), 381-387.
• ÖNDE, S. ve A. Kence. (1994). "Distribution of ABO and Rh Gene Frequencies over 67 Provinces of Turkey". Turkish Journal of Biology. 18(2), 133-139.
• ÖZGÜVEN, Ö. ve Ö. Desticioğlu. (1970). "Türkiye'de Major Kan Gruplarının Dağılımı". Gülhane Askeri Tıp Akademisi Bülteni. 12 (1), 27-34.
• SAATÇİOĞLU, A. (1978). ABO Genleri Yönünden Türkiye'nin Yeri, Bu Ülkedeki Gensel Çeşitlilik Üzerine Biyometrik Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınlan No 282.
• SAATÇİOĞLU, A. (1979). "An Analysis of the ABO Gene Freauencies in Turkey" Journal of Human Evolution. London. 8,367-373.
• SARAN, N. (1975). "Kan Grupları ve Türkiye'deki Dağılımı". Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Dergisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2,51-60.
• ŞENTUNA, C. (1982). "Rh Gen Frekansları Yönünden Türkiye'nin Yeri". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 30(1-2), 153-179.
• ŞENYÜREK, M. (1940). "Kan Grupları ve Irk". Ülkü Halkevleri Dergisi. 15(85), 500-502.
• TERZİOĞLU, M. (1978). Fizyoloji Ders Kitabı. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, 96-97.
• YAPRAK, M., F. Yorulmaz, O.Taşkınalp, M. Turut. (1993). "Trakya Doğumlu 6777 Kişide Kan Grupları Dağılımı". Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 8.9.10. (bileşik sayı), 163-167.