Erzurum Yakutiye Medresesi Yapı Malzemeleri, Bozulmalar ve Koruma Problemleri

Yıl 2006, Cilt: 46 Sayı: 1, 165 - 188, 01.01.2006

Bekir Eskici Ali Akın Akyol Yusuf Kağan Kadıoğlu

Öz

Yakutiye Medresesi, İlhanlı hükümdarı Olcayto zamanında, 1310 yılında inşa ettirilmiştir. Yapı, kapalı avlulu ve eyvanlı medrese tipinin Anadolu’da iyi korunmuş örneklerinden biridir. Dengeli planı, figürlü taş kabartmaları ve çini süslemeleriyle orta çağ Türk Sanatı içinde seçkin bir yere sahiptir. Bu özelliklerinden dolayı özenle korunması gerekir. Halen müze binası olarak işlev gören medrese, yapısal anlamda büyük koruma problemleri ortaya koymamaktadır. Bununla birlikte, özellikle hava kirliliği ve iklimsel etkenler, özgün malzeme yüzeylerinde çeşitli bozulma oluşumlarına yol açmıştır. Koruma ve onarım uygulamaları öncesinde, mevcut problemlerin ve malzeme özelliklerinin araştırılması doğru ve kalıcı yöntemlerin belirlenmesi bakımından önemlidir. Çalışmamız bu amaca yönelik olarak, 2005 yılında yürütülen “Erzurum Yakutiye Medresesi Rölöve ve Restorasyon Projesi” kapsamında gerçekleştirilmiştir. Yerinde ve laboratuvar ortamında gerçekleştirilen bu çalışma sonunda; -Zaman içinde yapıda gerçekleştirilen onarım ve değişiklikler saptanmış; -Arkeometrik incelemelerle yapı malzemelerinin karakterizasyonu yapılmış; -Malzemeler üzerinde oluşan bozulma türleri ve nedenleri belirlenip bu sorunlara çözümler önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Koruma, Onarım, Arkeometri, Taş, Tuğla, Harç, Çini, Bozulma

The Structural Materials, Deteriorations and Conservational Problems of Erzurum Yakutiye Medresesi

Öz

Yakutiye Medresah in Erzurum was built in 1310 at the period of Ilhanian Sultan Olcayto. One of the well preserved example of the Medresah in Anatolia has the typical eyvan and close courtyarded structure. It has the very distinguished place in the Mid-Age Turkish Art due to its well organised plan, figurative stone ornamentation and reliefs of portal and tiled brick minaret properties. Because of these reasons it has to be precisely preserved.Medresah building is now using as a museum but structurally there are profound conservational problems. In addition, especially air pollution and climatic effects cause deterioration on original surfaces of the materials.Before the conservational and restorational practises, understanding the problems and analysing the properties of materials is very important to find reliable and long-lasting methods. For this reason the research and material analyses were established in 2005 under the project of “Erzurum Yakutiye Medresah Graphic Documentation, Restoration Project”. At the end of the field study / survey and loboratorial studies; - Historical applications, past restorations, interventions or interferances were documented, - Structural materials of the building were analysed and characterized by using some archaeometric methods, - The types of deterioration problems of the materials and their reasons were determined and some solutions were proposed. In this way, the Erzurum Yakutiye Medresah Constructive Material Research Project was realised by the interdisciplinar group from different fields.

Anahtar Kelimeler

Conservation, Restoration, Archaeometry, Stone, Brick, Mortar, Tile, Deterioration

Kaynakça

• ASTHURST, J. and G.F. Dimes. (1998). Concervation of Bulding & Decorative Ston., Part II. Oxford.
• BORGİOLİ, L. (2002). Polimeri di Sintesi Per la Conservazione Della Pietr., Padova.
• CAPPONİ, C. and S. Vedovello. (2000). The Restoration of the Tower of Pisa, A Project Worksite for the Conservation of the Surfac. Roma.
• CURZON, R. (1854). Armenia, A Year in Erzzeroom and on the frontiers of Russia, Turkey and Persia. Londra.
• ÇAM, N. (1988). “Erzurum’da Yakutiye Medresesi İle İlgili Bazı Mülahazalar”. Vakıflar Dergisi. Sayı. XX. Ankara, s. 289-310.
• ESKİCİ, B. (1997). “Taş Eserlerin Korunması Üzerine Notlar”, Türk Arkeoloji Dergisi. Sayı: 31. Ankara, s. 383-392.
• FORNARİ, G. and E. Pedemonte. (2003). Chimica e Restauro, La Scienza Dei Materiali Per L’Architettur. Venezia.
• GİUSTİ, A.M. and M. Matteini and G. Lanterna. (2001). “Test Applicativi Del Sistema Laser Su Monumenti”. Kermes. N. 41, Frenze.
• HONEYBORNE, D. and J. Ashurst. (1998). “Surface Treatments”. Conservation Of Bulding & Decorative Ston, s. 155-184.
• HURLBUT, C.S. Jr. (1971). Dana’s Manual of Mineralogy, John Wiley and Sons Inc. New York.
• İPEKOĞLU, B. - N. Demircioğlu ve Ü. Danış. (2003). “Erzurum’da Tarihi Yapılardaki Taş Bozunması Üzerine Azot Oksitlerin Etkisi”. Atatürk Üniversitesi, Çevre Sorunlarını Araştırma Merkez. Sayı: 18.
• KERR, P.F. (1977). Optical Mineralogy. McGraw-Hill Co. First Ed’n.New York.
• KUBAN, D.(2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu. İstanbul.
• KURAN, A. (1969). Anadolu Medreseleri. C. I. Ankara.
• LAZARİNİ, L. and L.T. Tabasso. (1986). Restauro Della Pietr., Padova.
• MEANS, R.E. and J.V. Parcher. (1963). Physical Properties of Soils. Charles E. Merrill Publishing Co., Columbus. Ohio.
• POLLARD, A.M. and C. Heron. (1996). Archaeological Chemistry. The Royal Society of Chemistry. Cambridge.
• RILEM. (1980). “Research and Testing” Materials and Construction 13, Chapman and Hall. Paris.
• SALİMBENİ, R. - R. Pini and S. Siano. (2001). “Progetto e Realizzazione di Un Sistema Laser Per Il Restauro”, Kemre. N. 41. Firenze, s. 105- 116.
• SABATİNİ, G. (2001). “La Pulitura Dei Monumenti Lapidei: Problemi, Considerazioni, Metodi”, Tekniche E Sistemi Laser Per Il Restauro Dei Beni Cultural. Kermes. N. 41. Frenze, s. 7-10.
• SÖZEN, M. (1972). Anadolu Medreseleri (Selçuklu ve Beylikler Devri. C. II. İstanbul.
• TORRACA. C. (1988). “Porous Bulding Materials, Materials Science For Architectural Conservation”, 3th Edition, ICCROM.
• ÜNAL, R.H. (1993). Erzurum Yakutite Medresesi. Ankara.
• YOUNG, M.and D. Urquhart. (1992). “Abrasive Cleaning of Sandstone Buldings and Monuments: An Experimental Investigation”, Stone Cleaning, Proceedings of the International Conference Held In Edinburg. UK. 14-16 April 1992, pp. 128-140.