Bursa Bali Bey Hanı

Yıl 2007, Cilt: 47 Sayı: 1, 115 - 130, 01.01.2007

Serkan Sunay

Öz

Bu çalışma Bursa’daki Osmanlı dönemi ticaret yapılarından Bali Bey Hanı’nı konu almaktadır. Osmanlı şehir-içi hanları kare veya dikdörtgen plan biçimlenişiyle, bir veya birden fazla avlu çevresine sıralanan mekânlarıyla genellikle iki katlı binalardır. Zemin katları depo, ahır ve işyeri gibi fonksiyonlara, üst katları ise yolcuların konaklamasına tahsis edilmiştir. Bali Bey Hanı neredeyse tamamen yıkık vaziyettedir buna rağmen mevcut kalıntılardan üç katlı bir düzenlemeyle 15. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Dönemi için böyle bir kat uygulaması ilk olması bakımından önem arz etmektedir. Makalemizle yapının aslî planı belirlenmeye çalışılacak ve eser mimari özellikleriyle tanıtıldıktan sonra, Türk sanatı içerisindeki yeri ve öneminin tespitine gayret gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Bali Bey, Osmanlı, Ticaret, Mimari, Şehir-içi Hanı, Han, Kervansaray

Bursa Bali Beg Khan

Öz

This study is related on one of the commercial building in Bursa which belongs to Ottoman period called by Bali Beg Khan. Ottoman City Inns generally construct with square or rectangular plan shapes with two or three floors arrangement. Inns have rooms which are located around one or more court. Usually, these localities from lower floor can be used as shop, depot or stable and the others are allocated for travellers like a hotel room. Although the building is almost ruined, It’s clear from the ruins that Khan was builted as a monumental style in the second half of the 15th century with three floors arrangement. This floor implementetion was the first in Ottoman commercial architecture. This article aiming that not only showing up the original construction and planning properties of Bali Beg Khan but also to determine its place in the Turkish Art and Architecture.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Bali Beg, Ottoman, Commercial, Architecture, City Inn, Khan, Caravansaray

Kaynakça

• AKOZAN, F. (1963). “Türk Han ve Kervansarayları” Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I, İstanbul, s.133-137.
• ANAY, H. (2001). Lefkoşa, Kıbrıs'ta Mısırlı Han'ın Restorasyon Projesi, O.D.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi, Ankara.
• AYVERDİ, E.H.(1973). Osmanlı Mi’mârisinde Fatih Devri 855-886 (1451- 1481), C.III, İstanbul.
• BAŞER, A. (2002). 16. Yüzyıl Hanları ve Küçük Çukur Han'ın Değerlendirilmesi, Mimar Sinan Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi, İstanbul.
• BAYKAL,K. (1946). Bursa Koza Hanı ve Mescidi, Bursa.
• BAYKAL,K. (1950). Bursa ve Anıtları, Bursa.
• DEMİRAĞ.D-ARAS,S.M (2006) “Bursa Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci Projesi”, Bursa Bilgisi, Nasıl Bir Şehirde Yaşıyoruz?, Bursa.
• ERDMANN, K. (1961). Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts, Teil I-II, Berlin
• ERSOY, B. (1988). “İzmir Hanları Üzerine Bazı Tespit ve İncelemeler", A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXXII, (1-2), Ankara, s.95–103.
• ERSOY, B. (1991). "Ankara Çengel Han", Kültür ve Sanat, S. 3 (11), Ankara, s. 56 – 59.
• ERSOY, B. (1991). İzmir Hanları, Ankara.
• ERSOY, B. (1992). "Ankara Hasan Paşa Hanı (Sulu Han)", Ankara Dergisi, C.1, S. 3, Ankara, s. 39-52.
• ERSOY, B. (1994). "Osmanlı Şehir-İçi Hanları, Plan Tasarımı İle Cephe ve Malzeme Özellikleri", Ege Üniv. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Dergisi, S.VII, İzmir, s. 75-97.
• ERSOY, B. (1995a). “İşlevleri Yönünden Osmanlı Şehir-içi Hanları”, Kültür ve Sanat, S. 26, Ankara, s. 17-20.
• ERSOY, B. (1995b). “Osmanlı Şehir-içi Hanlarından Önemli Bir Örnek: Amasya Taş Han”, IX. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi Bildiriler, C.II, Ankara, s. 81-92.
• ERSOY, B. (1995c). “Diyarbakır Deliller Hanı”, Kültür ve Sanat, S. 28, Ankara, s. 21-23.
• ERSOY, B. (2001) “Dünden Bugüne İzmir Hanları”, 21.Yüzyıl Eşiğinde İzmir, Uluslar arası Sempozyum, İzmir 2001, s.109-113.
• ERSOY, B. (2001). “Osmanlı Şehir-içi Hanlarının İşlevleri”, XI. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, Utrecht, 23 - 28 Ağustos 1999, EJOS-Electronic Journal of Oriantal Studies, Vol.IV.
• GÜRAN, C. (1978).Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi, İstanbul.
• İLTER, İ. (1969). Tarihi Türk Hanları, Ankara.
• KAPLANOĞLU, R. (2003). Doğal ve Anıtsal Eserleri ile Bursa, Bursa.
• KARAMAĞARALI, H. (1970). “Anadolu Selçuklu Kervansarayları”, Önasya, C.VI, S.61-62, Ankara, s.4-5.
• KELEŞ USTA, G. (1997). “Mekânsal Çözümleme Yöntemlerinde Morfolojik Kart Tekniğinin Uygulanması (Osmanlı Hanlarında Örnekleme), Yapı, S.185, İstanbul, s.71-79.
• KEPECİOĞLU, K. (1935). Bursa, Bursa Hanları, Halkevi Neşriyatı 4, Bursa:Yeni Basımevi
• KÜTAHYA MEBUSU ATALAY, (H.1339). Türk Büyükleri veya Türk Adları, Maarif Vekaleti Neşriyatından, Matbaa-i Amire, İstanbul.
• LAURENS, J. (1998). Jules Laurens’in Türkiye Yolculuğu (Çev. T.Ilgaz- H.Anamur), İstanbul.
• MEHMED SÜREYYA, (1996). Sicill-i Osmanî yahud Tezkire-î Meşahir-i Osmaniye Osmanlı Ünlüleri (Haz.M.Keskin-A.Öztürk-H.Savaş- H.Kurt), C. 1-6, İstanbul.
• ÖNEY,G. (1971). “Lefkoşa’da Büyük Han ve Kumarcılar Hanı”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (Lefkoşa, 14-19 Nisan 1969), Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara, s.271-298.
• ÖZERGİN, M.K. (1965). “Anadolu’da Selçuklu Kervansarayları”, İst. Üniv. Ed. Fak. Tarih Dergisi, C.XV, S.20, İstanbul, s.141-145
• ÖZME, A. (2000). Urfa (Merkez) Hanları, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ÖZTÜRK, F. (1989). Gaziantep Hışva ve Anadolu Hanı, Ankara Üniv. D.T.C.F. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, Ankara.
• ROGERS, J.M. (1978). “Royal Caravansarays and Royal Inscriptions in Seljuk Anatolia”, Atatürk Üniv. Ed. Fak. Araştırma Dergisi (Prof. Albert Louis Gabriel Özel Sayısı), Ankara, s.397-432.
• SALADIN, H.(1907). Manuel D’art Musulman I L’Architecture, Paris.
• SARI, Z. (1996). İstanbul Kürkçü Hanı ve Çuhacı Hanı, Ankara Üniv. D.T.C.F. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, Ankara.
• SUNAY, S. (1999). Bursa Bali Bey Hanı, Ankara Üniv. D.T.C.F. Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, Ankara.
• SUNAY, S. (2003). Tokat Şehir-içi Hanları, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi, Ankara.
• SUPHİ, (1842). Bursa Haritaları, Bursa
• SÜMAN, Ş.L. (2000). Edirne'de 15. ve 16. yüzyıl Osmanlı Dönemi Han ve Kervansaraylarının Mimarisi ve Onarım Sorunları, Trakya Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi, Edirne.
• TUNCEL, B. (1992). Sivas Behram Paşa Hanı-Bolu Yukarı Taş Han, Ankara Üniv. D.T.C.F. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, Ankara.
• YILDIZ, D. (2004). ”Onarım Bekleyen Eşsiz Bir Eser Bâli Bey Hanı”, Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültür Dergisi, S.4, Bursa, s.36.