Anadolu İnsanının Antropometrik Boyutları: 2005 Yılı Türkiye Antropometri Anketi Genel Sonuçları

Yıl 2009, Cilt: 49 Sayı: 2, 187 - 201, 01.01.2009

Erksin Güleç Galip Akın Mehmet Sağır Başak Koca Özer Timur Gültekin Yener Bektaş

Öz

Her populasyonda farklı olan genetik yapı ve çevresel faktörlerin etki ve etkileşimine bağlı olarak, toplumun kendine özgü antropometrik boyutları ortaya çıkmaktadır. Populasyona özgü antropometrik değerlerin bilinmesi ise sağlık, ergonomi, spor, mühendislik, mimarlık ve endüstriyel tasarım gibi alanlarda hedef kitleye yönelik her türlü çalışma ve tasarımda maksimum fayda sağlamaktadır. Bu nedenle Türk toplumuna ait güncel antropometrik değerlerin saptanması amacıyla ülke genelinde 2004-2005 yıllarında antropometrik bir alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Türk İstatistik Kurumu TÜİK tarafından belirlenen örneklem dahilinde, şehir merkezi ve kırsal alanları kapsayan toplam 14 il, 14 ilçe ve 28 köyden elde edilen 20-65 yaş aralığındaki 2100 bireyin 1050 erkek ve 1050 kadın antropometrik ve sosyoekonomik verileri değerlendirilmiştir. International Biological Program’da öngörülen teknikler çerçevesinde her bireyden 37 antropometrik ölçü alınmış, temel sosyodemografik bilgileri içeren bir anket doldurulmuş ve elde edilen verilerin istatistiki analizleri SPSS 13.0, LMS ve Kaleidagraph 3.5 programları yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Genel sonuçlara baktığımızda erkeklerin boy ortalaması 168.88 cm, ağırlık ortalaması 74.74 kg, büst yüksekliği ortalaması 88.73 cm ve alttaraf yüksekliği ortalaması ise 96.42 cm olarak tespit edilmiştir. Kadınlarda ise aynı ölçülerin ortalaması s ırasıyla; 155.03 cm, 67.12 kg, 82.07 cm ve 86.91 cm olarak tespit edilmiştir. Çalışma sonuçları yüksek düzeyde seksüel dimorfizmi işaret etmektedir. Ayrıca elde edilen bu antropometrik ve sosyoekonomik değerler Türkiye ve diğer ülkelerde benzer konularda yapılan araştırma sonuçlarıyla da karşılaştırılmıştır. Erkek ve kadınlarda boy uzunluğunun Amerika Birleşik Devletleri ve gelişmiş Avrupa ülkeleri değerlerinden düşük olduğu, ancak büst yüksekliğinin ise yüksek olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak elde ettiğimiz ülke genelini temsil edebilecek nitelikte olan bu güncel antropometrik değerlerin antropoloji, sağlık, ergonomi, mühendislik ve mimarlık gibi bilim dallarına temel bir veri tabanı teşkil edeceği ve sonraki dönemlerde de periyodik olarak güncellenmesi şart olan ülke insanımızın antropometrik değerleriyle karşılaştırma olanağı sağlayacağı kanısındayız.

Anahtar Kelimeler

Antropometri, Türkiye, Alan Araştırması, Genetik, Çevre, Boy, Ağırlık, Beden Kitle Endisi

Anthropometric Dimensions of Anatolian People: Results of 2005 Turkish Anthropometric Survey

Öz

Population specific anthropometric dimensions are constituted by both the interaction of genetic structure and environmental factors. Knowing population specific anthropometric values will provide maximum efficiency on health, ergonomics, sports, engineering, architecture and industrial design in terms of research and design for target population. From this starting point, a nationwide anthropometry survey was conducted in 2004-2005, in Turkey to determine up to date anthropometric data. Anthropometric and socio-economic data were collected from 2100 1050 males, 1050 females individuals aged between 20-65 years from urban and rural areas of 14 cities, 28 districts and 56 villages which determined by Turkish Statistical Institute TURKSTAT . According to the International Biological Program 37 anthropometric measurements were collected from each individual and a questionnaire were filled to obtain basic socio-demographic data, and statistical analyses were conducted by using SPSS 13.0, LMS and Kaleidagraph 3.5 software. Results showed that mean height for males are found to be 168.88 cm, mean weight 74.74 kg, sitting height 88.73 cm and leg length 96.42 cm. For females same measurements were found to be 155.03 cm, 67.12 kg, 82.07 cm and 86.91 cm, respectively. Study results demonstrated high sexual dimorphism. In addition, anthropometric and socio-economic data were compared with former Turkish study results and foreign study results. It has been determined that Turkish height of both males and females is lower than US and developed European countries, where sitting height is higher. In conclusion, present up to date nationwide anthropometric data constitutes a data base for the usage of anthropology, health, ergonomics, engineering and architecture sciences, and could provide comparative data for later periods.

Anahtar Kelimeler

Anthropometry, Turkey, Field Survey, Genetic, Environment, Height, Weight, Body Mass Index

Kaynakça

• AKIN, Galip., Başak Koca Özer ve Timur Gültekin. (2003). “Ankara’da Yetişkin Kadın ve Erkeklerin Bazı Antropometrik Ölçüleri”. 9. Ulusal Ergonomi Kongresi, Denizli 16-23.
• AKIN, Galip., Mehmet Sağır. (1999). Denizli Yöresinde Antropolojik Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Araştırma Fon Müdürlüğü (Proje No: 96010801)
• COLE, Tim J., Jenny V. Freeman, Michael A. Preece. (1998). “British 1990 Growth Reference Centiles For Weight, Height, Body Mass İndex And Head Circumference Fitted By Maximum Penalize Likelihood”. Statistics in Medicine 17:407 – 429.
• COLE, Tim J., Peter J. Green, (1992). “Smoothing Reference Centile Curves: The LMS Method and Penalized Likelihood”. Statistics in Medicine 11:1305-1319.
• ÇİNER, REFAKAT. (1960). “Türkiye Kadınlarının Antropolojisi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 18(3-4): 161-200.
• DİE 2000. (2000). Genel Nüfus Sayımı, Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• DUYAR, İzzet., G. Erişen-Yazıcı, (1996). “Nafi Atuf (Kansu) ve Türkiye’de Yapılan İlk Büyüme Araştırması”. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 39: 777-785
• HERTZBERG, Hans T.E., Edmund Churchıll, Wesley C. Dupertius, Robert M. Whıte, and Albert Damon. (1963). Anthropometric Survey of Turkey, Greece and Italy. New York: Macmillan.
• HIZA, Hazel A., Charlotte Pratt, Anne L. Mardis, Rajen Anand. (2001). “Body Mass İndex and Health, Insight 16: March 2000-Statistical Data Included”. Family Economics and Nutrition Review 13(2):51-53.
• İNAN, Afet. (1947). Türkiye Halkının Antropometrik Karakterleri ve Türkiye Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İSTATİSTİK UMUM MÜDÜRLÜĞÜ. (1937). Türkiye Antropometri Anketi. Neşriyat No: 151. İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi.
• KOCA ÖZER, Başak. (2007). “Growth Reference Centiles and Secular Changes in Turkish CHildren and Adolescents”. Economics and Human Biology 5: 280- 301.
• MARX, Jean. (2003). “Cellular Warriors of the Battle of the Bulge”. Science 299:846-849.
• SCAMMON, Richard E., (1927). “The First Seriation Study of Human Growth”. American Journal of Physical Anthropology 10: 329-336.
• SUSANNE, Charles ve Éva Bodzsár. (1998). “Patterns of Secular Change of Growth and Development”. In É.B. Bodzsár and C. Susanne, (Eds) Secular Growth Changes in Europe. EAA Biennial Books, “0”. Budapest: Eötvös University Press, 5-26.
• TANNER, James M., (1989). “The First Study of Human Growth”. Christian Friedrich Jampert. Int. J. Anthropology 4:19-26.
• TANNER, James M., (1998). A Brief History of the Study of Human Growth. In: Ulijaszek SJ et al. (eds.) The Cambridge.
• WEINER, Joseph S., John A. Lourie. (1969). In Human Biology: A Guide Field Methods, I.B.P. Handbook No:9. Oxford: Blakwell Scientific Publications.