Rasadhane-i Amire’ye 1869 Yılında Alınan Bazı Araç ve Kitaplar Hakkında Belgeler

Yıl 2009, Cilt: 49 Sayı: 2, 223 - 244, 01.01.2009

Hakan Anameriç Fatih Rukancı

Öz

1868 yılı Osmanlı-Türk Bilim Tarihi açısından önemli bir yıl olmuştur. Bu yıl içerisinde Osmanlı Devleti’nin ilk resmi rasathanesi olan Rasadhane-i Amire Rasadhane-i Havaiyye-i Osmaniyye açılmış ve çalışmalarına başlamıştır. Ancak sözü edilen rasathane, ilk yıllarında gök cisimlerinin hareketleri ve gökyüzü ile ilgili gözlemleri değil, meteorolojik değişimleri ve saat ayarları ile ilgili çalışmalar sürdürmüştür. Bu çalışmaların daha doğru ve güvenilir olabilmesi ve Avrupa’nın büyük kentlerinde bulunan diğer rasathanelerle iletişimin daha sağlıklı bir biçimde kurulabilmesi amacıyla rasathaneye birtakım kitap ve araçlar da alınmıştır. Çalışmada sözü edilen kitap ve araçların alınması ile ilgili Rasadhane-i Amire Direktörü Kumbari Efendi’nin alınacak kitap ve araçlar için ödenek ayrılması ve çalışmaların daha iyi sürdürülmesi için daha iyi bir mekan tahsis edilmesi ile ilgili önerilerinin yer aldığı belgelerin transkripsiyonu ve bu belgelerle ilgili yapılan değerlendirmelere yer verilmiştir. Bunun yanı s ıra rasathane içerisinde kurulan kütüphanenin Türk Kütüphanecilik Tarihi açısından önemine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rasadhane-i Amire, Rasadhane-i Havaiyye-i Osmaniyye, Kandilli Rasathanesi, Astronomi Tarihi, Meteoroloji Tarihi, Bilim Tarihi, Kumbari Efendi, Araştırma Kütüphanesi, İhtisas Kütüphanesi, Kütüphanecilik Tarihi

Documents Concerning the Equipment and Books Purchased for Rasathane-i Amire in 1869

Öz

1868 was an important year for Ottoman-Turkish History of Science. In this year the first official observatory of the Ottoman Empire “Rasadhane-i AmirRasadhane-i Havaiyye-i Osmaniyye” was opened and started its observations. However, in first years the observatory generally focused on works about meteorological changes, some simple measurements, and setting local / international times in the Empire. In 1869 some books and equipments were purchased by management of the observatory for continuing these measurements and works more carefully and reliable, and putting together better communication with other important observation centers in Europe. This paper includes the transcriptions and the evaluation of the records on purchasing these books and equipments; proposals of Kumbari Efendi, the manager of the observatory, concerning allocating funds in order to purchase them and reserving a better working space to perform more effective observatory studiese .

Anahtar Kelimeler

Rasadhane-i Amire, Rasadhane-i Havaiyye-i Osmaniyye, Kandilli Rasathanesi, History of Astronomy, History of Meteorology, History of Science, Kumbari Efendi, Research Libraries, History of Librarianship

Kaynakça

• ANAMERİÇ, Hakan. (2007). “Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi”. Türk Kütüphaneciliği 19 (4): 467-470.
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Yazmalar Kataloğu. (2007). Haz: Günay Kut [ve diğerleri]. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• “Dersaadet’de Rasadhane Teşkili”. (1869). DAGM.OADB. İ.HR. 286/14159 24 Rebi’ül-evvel 1286. (4 Temmuz 1869).
• “Dersaadet’de Teşkil Olunan Rasadhane İçin Bazı Eser ve Sairenin Satın Alınması”. (1869). DAGM.OADB. İ.DH. 599/41783 29 Cemazi’ül-evvel 1286. (6 Eylül 1869).
• Kandilli Rasathanesi Kitaplığı Yazma Eserler Kataloğu I. (1973). Haz: Muammer Dizer. İstanbul: MEB Kandilli Rasathanesi.
• Kandilli Rasathanesi Kitaplığı Takvim Kataloğu I. (1973). Haz: Muammer Dizer ve Atilla Özgüç. İstanbul: MEB Kandilli Rasathanesi.
• Kandilli Rasathanesi Kitaplığı Yazma Eserler Kataloğu II. (1977). Der: Rıfkı Seven. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı,
• Kandilli Rasathanesi Kitaplığı Yazma Eserler Kataloğu. (1988). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• SOYSAL, Özer. (1998). Türk Kütüphaneciliği - II: Belgeler Kütüphane Türleri, Görevlendirme İlkeleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. “Tarihçe”. (2008). 21.09.2008 tarihinde http://www.kandilli140yil.com/Tr/kandilli.asp?PageName =tarihce adresinden erişildi.
• UNAT, Yavuz. (2008). Tarih Boyunca Türklerde Gökbilim. İstanbul: Kaynak Yayınları. Kısaltmalar İ.HR: İradeler / Hariciye İ.DH: İradeler / Dahiliye Belge-3/3 Belge-3/4 Belge-3/5 Belge-3/6