Gravestones at Skopje Yahya Pasha Mosque Graveyard

Yıl 2010, Cilt: 50 Sayı: 2, 243 - 263, 01.01.2010

Gül Tunçel

Öz

Skopje is one of the most significant places in the Balkans where it is famous with its great many of Ottoman memorials. Yahya Pasha Mosque is one of the most famous places that takes place in Skopje and has a wide graveyard. In this work, the material, design, quality of handling and decoration of nine gravestones at Skopje Yahya Pasha Mosque graveyard have been clarified and tried to identify their artistic characteristics and their place in Turkish Art by evaluating and comparing them with the other Balkan and Ottoman gravestones.

Anahtar Kelimeler

Gravestone, Graveyard, Skopje, Yahya Pasha, Ottoman, Art, Decoration, Balkans

ÜSKÜP YAHYA PAŞA CAMİİ HAZİRESİNDEKİ MEZARTAŞLARI

Öz

Balkanlardaki Osmanlı anıtları bakımından zenginliğiyle bilinen en önemli merkezlerden birisi Üsküp şehridir. Buranın tanınmış eserleri arasında yer alan Yahya Paşa Camii’nin geniş bir hazireye sahip olduğu bilinmektedir. Bu çalışmamızda, Üsküp Yahya Paşa Camii Haziresi’nden günümüze ulaşan dokuz adet şahide, malzeme, form, işleniş niteliği ve süsleme özellikleri bakımından tanıtıldıktan sonra, Anadolu ve Balkanlar’da farklı merkezlerdeki Osmanlı şahideleri ile karşılaştırma ve değerlendirmeleri yapılarak Türk Sanatındaki yerleri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şahide, Hazire, Üsküp, Yahya Paşa, Osmanlı, Sanat, Süsleme, Balkanlar

Kaynakça

• AÇIKGÖZOĞLU, A. S. (t.y.). “Eyüp Sultan’da Ketebeli Mezar Taşları”. I. Eyüp Sultan Sempozyumu,Tebliğler. içinde (202-205). İstanbul.
• AÇIKGÖZOĞLU, A. S. (1998). “İmzasız Bir Sami Efendi Mezar Taşı”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (8-10 Mayıs 1998). içinde (324-327). İstanbul.
• AYVERDİ, E. H. (1981). Avrupa’da Osmanlı Mimârî Eserleri. Yugoslavya, III. Cilt, 3. Kitap. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• BARIŞTA, Ö. (t.y.). “Eyüp Sultan’dan Bazı Çocuk Mezartaşları”. I. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler. içinde (172-180). İstanbul.
• BAŞKAN, S. (1996). Karamanoğulları Dönemi Konya Mezartaşları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BERK, S. (2000). “Eyüp Sultan Sınırları İçerisinde Hattat Mustafa Rakım’a Ait Mezartaşı Kitabeleri”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (28-30 Mayıs 1999. içinde (242-249). İstanbul.
• BİÇİCİ, K. (2000). “Eyüp Sultan Mehmet Vusuli Efendi Türbesi Haziresi”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (28-30 Mayıs 1999). içinde (490-501). İstanbul.
• BOGOEVİĆ-KUMBARACİ, L. (1998). Osmanliski Spomenici vo Skopje. Skopje:(y.y)
• BOYRAZ, Ş. (2003). Mezartaşı Sözleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇAL, H. (2000). “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar Taşlarındaki Başlıklar”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (28-30 Mayıs 1999). içinde (205-225). İstanbul.
• ÇETİNTAŞ, V. (2000). “İstanbul Eyüp Sultan Hazreti Halid Türbesi Haziresi’nde Yer Alan Mezar Taşları Konulu Tezlerin Değerlendirilmesi”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sultan Sempozyumu,Tebliğler (28-30 Mayıs 1999). içinde (372-379). İstanbul.
• ÇORUHLU, T.,Y.Çoruhlu. (2000). “İstanbul’da Bulunan Gemici/Denizci Mezartaşlarına Dair Bir Değerlendirme”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla IV. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (5-7 Mayıs 2000). içinde (76-89). İstanbul.
• ÇORUHLU, T. (t.y.). “Eyüp Sultan ve Çevresindeki Hazirelerde Bulunan Hançerli Lahitler ve Taş Sandukalar”. I. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler. içinde (43-59). İstanbul.
• DERMAN, U. (1975). “Mezar Kitabelerinde Yazı Sanatımız”. Türkiye Turing Otomobil Kurumu Belleteni. 49(328): 36-47.
• “Ėlėments Pour Une Bibliographie Internationale Sur Les Cimetiėres Et Les Traditions Funėraires Dans Le Monde Turc Et Islamique / Türk ve İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri Hakkında Uluslararası Bir Kaynakça Denemesi”. (1996). Cimetiėres Et Traditions Funéraires Dans Le Monde Islamique / İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri II. içinde (211-255). Ankara.
• ERALP, N. (2002). “Dukakinzade Ahmet Paşa Haziresi ve Dukakinzadeler”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (11-13 Mayıs 2001). içinde (192-195). İstanbul.
• GÜL, S. (1998). “Feshane Fabrikası ve Halıları”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (8-10 Mayıs 1998). içinde (320-323). İstanbul.
• GÜLERSOY, Ç. (1975). “İstanbul Tarihinin Mezar Taşları”. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni. 49(328): 2-6.
• GÜLŞEN, S. (t.y.). “Eyüp’te Gömülü Sanatçı Mezarları”. I. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler. içinde (206-213). İstanbul.
• GÜVEN, E. (2002). “Eyüp Sultan Türbesi Haziresi’nin Önemine Dair Bir İnceleme”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (11-13 Mayıs 2001). içinde (234-239). İstanbul.
• HASEKİ, M. (1976). Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi.
• İBRAHİMGİL, M. (2001). “Üsküp’te Tabhaneli-Zaviyeli Camiler”. Prof. Dr. Zafer Bayburtluoğlu Armağanı, Sanat Yazıları. içinde (322-324). Kayseri.
• KARAÇAĞ, D. (1994). Bursa’daki 14-15. Yüzyıl Mezartaşları. Ankara.
• KARAMAĞARALI, B. (1972). Ahlat Mezartaşları. Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü.
• KESKİN, C. (2000). “Eyüp Sultan’da Bulunan Osmanlı Dönemi Armalı ve Nişanlı Mezar Taşları”. Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (28-30 Mayıs 1999). içinde (366-371). İstanbul.
• LAQUEUR, Hans-Peter. (1997). Hüve’l Baki, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları. (Çev. S. Dilidüzgün). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• NİKOLOVSKİ, A., D. Cornakov and K. Balabanov. (1971). The Cultural Monuments of the Socialist Republic of Macedonia. Skopje: Misla Publishing House.
• ÖDEKAN, A. (1974). Türkiye’de 50 yılda yayınlanmış Arkeoloji, Sanat Tarihi ve Mimarlık Tarihi ile İlgili Yayınlar Bibliyografyası (1923/73). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• ÖZSAYINER, Z. C. (2003). “Eyüp Hazirelerinde İki Kadın Hattat, Habibe Hatun ve Habibe Hanım”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VII. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (9-11 Mayıs 2003). içinde (178-181). İstanbul.
• PALA, İ. (2002). “Eyüp Sultan’da Ebussuud Haziresi”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler (11-13 Mayıs 2001). içinde (186-191). İstanbul.
• SUBAŞI, H. (t.y.). “Eyüp Sultan ve Civarındaki Mezartaşı Kitabelerinin Hat San’atı ve Tarihi Açısından Önemi”. I. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler içinde (181-196). İstanbul.
• TUNCER, O. C. (1986). Anadolu Kümbetleri I, Selçuklu Dönemi. Ankara.
• TUNÇEL, G. (1989). Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezar Taşları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• TUNÇEL, G. (1996). “Türklerde Mezar Geleneğine Kısa Bir Bakış”. Bilge. 8: 16- 18.
• TUNÇEL, G. (2004). “Üsküp Sultan Murat Camii Haziresi’ndeki Mezartaşları”. Bilge. 43: 20-38.
• TUNÇEL, G. (2005a). “Ayaş Mezar Taşları”. Sanat Tarihi Dergisi, Yrd. Doç. Dr Lale Bulut’a Armağan. 14(1): 277-307.
• TUNÇEL, G. (2005b). “Üsküp Mustafa Paşa Camii Haziresi’ndeki Mezartaşları”. Dini Araştırmalar. 7 (21): 277-287.
• TUNÇEL, G. (2005c). ”Üsküp İsa Bey Camii Haziresi’ndeki Şahideler”. Erdem. 15(43): 59-85.
• TUNÇEL, G. (2005d).“Üsküp İsa Bey Camii Haziresi’ndeki Lahit Şeklinde Mezarlar”. Milli Folklor. 9(66): 105-115.
• TUNÇEL, G. (2005e). “Üsküp Alaca Camii Haziresi’ndeki Şahideler”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 22 (1): 215-236.
• TÜRKMENOĞLU, H. (1989). Mezar-Mezarlık ve Mezartaşları Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi.
• ÜLKER, N. (1987). “İzmir Yağhanelerdeki Mezar Kitabeleri, XIX.-XX. Yüzyıl”. IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (26-30 Mayıs 1986). içinde (1-37). Ankara.
• ÜLKER, N. (1998). “İzmir-Hacı Mahmud Camii Haziresi Mezar Kitabeleri, XVIII ve XIX. Yüzyıl”. V. Araştırma Sonuçları Toplantısı I. içinde (11-42). Ankara.